ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η μετάφραση είναι διαθέσιμη 29/08/2024
Αφηγηματική θεραπεία
και
Ζωγραφική
«Οι θεραπευτές μπορούν να υπονομεύσουν την ιδέα ότι οι ίδιοι έχουν προνομιακή πρόσβαση στην αλήθεια ενθαρρύνοντας συνεχώς τους συμβουλευόμενους /πελάτες να τους βοηθήσουν στην αναζήτηση κατανόησης». Michael White
«Πιστεύω, όπως και ο Michel Foucault (1980), ότι ένας τομέας γνώσης είναι ένας τομέας εξουσίας και ότι ένας τομέας εξουσίας είναι ένας τομέας γνώσης». Michael White
Αυτό το τρίτο μέρος σχετικά με την αφηγηματική θεραπεία είναι συνέχεια των δύο προηγούμενων αναρτήσεων και εστιάζει σε μερικές ακόμη ιδέες και άρθρα στο βιβλίο του Michael White, Narrative Therapy Classics.
Επίσης συμπεριλαμβάνω και μερικά πρόσφατα σχέδια με μελάνι από μια νέα σειρά με τίτλο Τόποι.
Όπως ανέφερα και στις προηγούμενες αναρτήσεις, το βιβλίο είναι πλούσιο σε θέματα, αρχές αφηγηματικής θεραπείας, πολιτική ανάλυση, ερωτήσεις και δείγματα συνομιλιών, και μάλλον είναι ένα βιβλίο που χρειάζεται να διαβάσει κανείς περισσότερες από μία φορές. Στο σημερινό άρθρο θα επιχειρήσω να παρουσιάσω εν συντομία μερικές ιδέες και παρεμβάσεις που σχετίζονται με την απώλεια και το πένθος, το τραύμα και την ανάπτυξη δευτερεύουσας αφήγησης / ιστορίας, τις επιφανειακές πνευματικότητες, την ηθική και τη διαφάνεια εντός θεραπευτικών πλαισίων.
Απώλεια και πένθος
Ο White διευκρινίζει ότι δεν παίρνει θέση κατά της χρήσης της μεταφοράς του αποχαιρετισμού, επειδή πιστεύει ότι υπάρχουν πολλά τα οποία ίσως χρειάζεται κανείς να αποχαιρετήσει. Οι άνθρωποι συχνά χρειάζεται να πουν αντίο σε αυτό που υπήρξε, σε μια υλική πραγματικότητα και σε ελπίδες, όνειρα και προσδοκίες. Ωστόσο, πιστεύει ότι η διαδικασία του πένθους είναι ταυτόχρονα ένα φαινόμενο «αποχαιρετισμού και χαιρετισμού». Υποστηρίζει επίσης ότι κάθε εμπειρία απώλειας είναι μοναδική, όπως και οι απαιτήσεις για την επεξεργασία της. Επομένως, οι μεταφορές μπορούν να είναι χρήσιμες στο βαθμό που δεν υποβάλλουν τους ανθρώπους σε κανονιστικές προδιαγραφές και στο βαθμό που η έκφραση αυτής της μοναδικότητας αναγνωρίζεται και διευκολύνεται.
Ο White σημειώνει επίσης ότι κατά καιρούς έχει υποτεθεί ότι αυτό το έργο, το οποίο προσανατολίζεται προς στη μεταφορά του ‘saying hullo again’ / « λέμε γεια ξανά», βασίζεται σε μια έννοια πνευματικότητας που είναι έμφυτη ή ανυψωτική [immanent or ascendant] και ότι σχετίζεται με δυνάμεις που είναι μιας άλλης διάστασης. Ωστόσο, δεν είναι αυτό που προτείνει και αυτές οι έννοιες δεν έχουν διαμορφώσει την εξέλιξη της συγκεκριμένης θεραπευτικής διαδικασίας. Εξηγεί ότι η διαδικασία που ορίζεται από τη μεταφορά «λέγοντας και πάλι γεια» βοηθά τα άτομα «στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για την ανάσταση και έκφραση σημαντικών εμπειριών των σχέσεών τους. Αυτές είναι εμπειρίες που έχουν ζήσει αυτά τα άτομα – που αποτελούν μέρος της βιωμένης εμπειρίας τους».
Επιπρόσθετα, ο White συζητά πώς αυτή η μεταφορά παρέχει δυνατότητες δράσης με τη μορφή πρακτικών ανάμνησης / re–membering practices, οι οποίες αναφέρονται σε έναν «ειδικό τύπο ανάμνησης». Παραθέτει τον Myerhoff (1982), ο οποίος ισχυρίζεται ότι ο όρος «Remembering» μπορεί να περιλαμβάνει την εστίαση της προσοχής στην συνάθροιση αυτών που ανήκουν στην ιστορία της ζωής κάποιου, των πρότερων εαυτών του, καθώς και σημαντικών άλλων που είναι μέρος της ιστορία του. Υπό αυτή την έννοια, «η ενθύμηση ή επαναμνημόνευση, είναι μια σκόπιμη, σημαντική ενοποίηση, αρκετά διαφορετική από τις παθητικές, συνεχείς αποσπασματικές τρεμοκαίουσες εικόνες και συναισθήματα που συνοδεύουν άλλες δραστηριότητες στην κανονική ροή της συνείδησης» (Myerhoff, αναφέρεται στον White). Αυτή η έννοια της ενθύμησης / επαναμνημόνευσης και η μεταφορά της λέσχης, περιέχουν δυνατότητες για τους ανθρώπους να συμμετάσχουν σε μια αναθεώρηση των μελών της λέσχης της ζωής τους. Αυτή η διαδικασία, προτείνει ο White, «παρέχει στα άτομα την ευκαιρία να έχουν μεγαλύτερο λόγο σχετικά με την θέση [the status] συγκεκριμένων μελών της λέσχης της ζωής τους. Μέσω πρακτικών ενθύμησης, τα άτομα μπορούν να αναστείλουν ή να ανυψώσουν, να ανακαλέσουν ή να δώσουν προνομιακή θέση, και να υποβαθμίσουν ή να αναβαθμίσουν, συγκεκριμένους ανθρώπους στη ζωή τους».
Παιδιά, τραύμα και ανάπτυξη δευτερεύουσας ιστορίας
Στην εργασία του σχετικά με τα παιδιά, το τραύμα και την ανάπτυξη της δευτερεύουσας ιστορίας, ο White τονίζει τη σημασία της ανάπτυξης της δευτερεύουσας ιστορίας ιδιαίτερα όταν εργάζεται με παιδιά, που έχουν υποστεί τραύματα και παραμέληση, επειδή παρέχει μια εναλλακτική περιοχή ταυτότητας όπου μπορούν να σταθούν τα παιδιά όταν αρχίζουν να δίνουν φωνή στις εμπειρίες τους. Γράφει ότι παρέχει στα παιδιά σημαντικό βαθμό ανοσίας στη πιθανότητα επανατραυματισμού που μπορεί να προκύψει από τις θεραπευτικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν να τα βοηθήσουν να μιλήσουν για τις τραυματικές εμπειρίες τους και τις συνέπειες αυτών.
Διευκρινίζει ότι στη δουλειά του με ανθρώπους που έχουν υποστεί τραύματα και μια σειρά από κακοποιήσεις, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών βασανιστηρίων, και για ανθρώπους που αγωνίζονται με τις συνέπειες μιας σειράς κοινωνικών καταστροφών, συμπεριλαμβανομένων των επιδημιών ασθενειών, δεν επιδιώκει να μετριάσει τις εκφράσεις τους για το τραύμα και τις συνέπειές του, ούτε φοβάται «να ανοίξει /δημιουργήσει χώρο στους ανθρώπους να μιλήσουν για ότι δεν είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν, να εκφράσουν τα ανείπωτα με λόγια». Ωστόσο, τονίζει το θέμα της ασφάλειας και σημειώνει ότι έχει φροντίσει να κάνει ότι είναι δυνατόν ανάλογα με τις αντιλήψεις και τις ικανότητές του για να δημιουργήσει πλαίσια στα οποία «οι άνθρωποι να μπορούν να δώσουν πλήρη φωνή στις τραυματικές εμπειρίες τους με τρόπους που τους επιτρέπουν να αφαιρέσουν τις συνέπειες αυτού του τραύματος από τη μελλοντική τους ζωή» χωρίς να έχουν στο μεταξύ επανατραυματιστεί μέσα στο πλαίσιο παροχής βοήθειας προκειμένου να αντιμετωπίσουν όσα έχουν βιώσει.
Ο White εξηγεί ότι η γένεση της ανάπτυξης μιας δευτερεύουσας ιστορίας βρίσκεται στις απαντήσεις / αντιδράσεις των παιδιών στο τραύμα το οποίο έχουν υποστεί, επειδή κανένα παιδί δεν είναι παθητικός δέκτης τραύματος, ανεξάρτητα από τη φύση αυτού του τραύματος. Τα παιδιά, γράφει, αναλαμβάνουν δράση για να ελαχιστοποιήσουν την έκθεσή τους στο τραύμα και να μειώσουν την ευαλωτότητα τους σε αυτό, βρίσκοντας τρόπους να τροποποιήσουν τις επιπτώσεις αυτού του τραύματος στη ζωή τους. Ωστόσο, συχνά οι απαντήσεις τους στα τραύματα είναι ανομολόγητες και απαρατήρητες, ή τιμωρούνται και μειώνονται μέσα στο ίδιο το τραυματικό πλαίσιο.
Ο White γράφει: «Αυτές οι αντιδράσεις στο τραύμα και οι συνέπειές του βασίζονται σε πράγματα που τα παιδιά δίνουν αξία, σε αυτά που θεωρούν πολύτιμα στη ζωή τους». Και αυτές οι αποκρίσεις αντικατοπτρίζουν γνώσεις και δεξιότητες σχετικά με:
“α. την διατήρηση της ζωής σε περιβάλλοντα που απειλούν τη ζωή, β. την εύρεση υποστήριξης σε εχθρικά περιβάλλοντα, γ. την καθιέρωση τομέων ασφάλειας σε επικίνδυνα μέρη, δ. την πίστη στις δυνατότητες για ζωή σε συνθήκες που το αποθαρρύνουν, ε. την ανάπτυξη φροντίδας για τους άλλους σε καταστάσεις που δεν ενθαρρύνουν τέτοιες συμπεριφορές, στ. την εύρεση σύνδεσης και αίσθησης σχέσης με άλλους σε περιβάλλοντα που είναι απομονωτικά, ζ. την άρνηση του τραύματος ζ. την άρνηση αναπαραγωγής του τραύματος στις ζωές των άλλων σε περιβάλλοντα που είναι ενθαρρυντικά αυτής της αναπαραγωγής τραύματος, η. την επούλωση από τις συνέπειες του τραύματος κάτω από συνθήκες που δεν είναι ευνοϊκές για αυτό, θ. την επίτευξη βαθμών αυτό-αποδοχής σε ατμόσφαιρες που υποστηρίζουν την αυτό-απόρριψη, ι. και άλλα.”
Ο White αναλύει πώς η άμεση παρατήρηση της αυθόρμητης αλληλεπίδρασης των παιδιών που έχουν υποστεί τραύματα συχνά παρέχει ενδείξεις σχετικά με τα σημεία εισόδου για την ανάπτυξη δευτερεύουσας ιστορίας. Παρέχει διάφορα παραδείγματα της δουλειάς του με νέους που είχαν περάσει πολλά και δείχνει πώς τους βοήθησε να αναπτύξουν μια δευτερεύουσα ιστορία, η οποία τους παρείχε εναλλακτικές και σχετικά ασφαλείς περιοχές ταυτότητας.
Σε μια περίπτωση, ξεκίνησε τη δουλειά του με τρία αγόρια [που είχαν μεταναστεύσει από τις χώρες καταγωγής τους ως πρόσφυγες και είχαν παραπεμφθεί σε αυτόν λόγω ανησυχιών για την απόσυρσή τους και για τον βαθμό στον οποίο είχαν συνεχίσει να σιωπούν σχετικά με το πολύ σημαντικό τραύμα το οποίο είχαν υποστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν από τη μετανάστευση], συμβουλεύοντάς τους για το αν θα ήθελαν να μιλήσουν για το τι θεωρούσαν πολύτιμο και τι σκόπευαν για τη ζωή τους, καθώς και ποιες ικανότητες , γνώσεις και δεξιότητες τους είχαν βοηθήσει να βιώσουν / ξεπεράσουν το τραύμα που είχαν βιώσει.
Σε μια άλλη περίπτωση, ενώ δούλευε με τρία αδέρφια που είχαν υποστεί κακοποίηση και παραμέληση, παρατήρησε τον μεγαλύτερο αδερφό να ασχολείται με τη φροντίδα των μικρότερων αδελφών του με διάφορους τρόπους. Αυτή η παρατήρηση, γράφει, παρείχε τη βάση για μια θεραπευτική έρευνα στην οποία, μεταξύ άλλων, ενθάρρυνε και τα τρία παιδιά να:
«κατονομάσουν αυτές τις δεξιότητες φροντίδας, να περιγράψουν την τεχνογνωσία που εκφράστηκε σε αυτές τις δεξιότητες. να καθορίσουν τη συμβολή αυτών των δεξιοτήτων στη ζωή των μικρότερων παιδιών, να κάνουν εικασίες σχετικά με το τι μπορεί να καταστήσει εφικτό, η κατοχή αυτών των δεξιοτήτων, στο μέλλον της ζωής του μεγαλύτερου αδελφού, να αναλογιστούν πάνω στο τι θα μπορούσαν να φανερώσουν αυτές οι δεξιότητες σχετικά με το τι είναι σημαντικό για αυτόν, να ανιχνεύσουν την ιστορία της ανάπτυξης αυτών των δεξιοτήτων στη ζωή του, και, τέλος, να εντοπίσουν πρόσωπα της ιστορίας του που μπορεί να εκτιμούσαν αυτές τις δεξιότητες και που πιθανόν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων».
Αποδείχτηκε ότι η δασκάλα του από την τρίτη δημοτικού ήταν μια φιγούρα που ενεπλάκη στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων φροντίδας, και αυτή προσκλήθηκε σε κάποιες από τις συναντήσεις τους, ως εξωτερική μάρτυρας. Η δασκάλα του έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πλούσια ανάπτυξη μιας δευτερεύουσας ιστορίας της ζωής του νεαρού αγοριού, στην αναγνώριση του τραύματος που είχαν υποστεί αυτός και οι αδερφές του και στην αποκατάσταση και περαιτέρω ανάπτυξη της αίσθησης αυτενέργειας. Αργότερα ο Γουάιτ ρώτησε εάν αυτές οι δεξιότητες έπαιξαν ρόλο στην παροχή μιας βάσης για αυτά τα παιδιά για να ξεπεράσουν τις δύσκολες στιγμές που είχαν βιώσει. Γράφει: Σε αυτό το σημείο, και τα τρία παιδιά ζωήρεψαν καθώς αφηγούνταν το πώς είχαν χρησιμοποιήσει αυτές τις δεξιότητες για να επιβιώσουν από την κακοποίηση και την παραμέληση που είχαν υποστεί».
Επιφανειακές πνευματικότητες και διαφάνεια
Θα συνεχίσω με σύντομες αναφορές σε ένα άλλο θέμα που συζητήθηκε στο τελευταίο κεφάλαιο – συνέντευξη. Όταν ρωτήθηκε για την πνευματικότητα, ο White απάντησε ότι στις ιστορίες των παγκόσμιων πολιτισμών υπήρξαν πολλές διαφορετικές έννοιες της πνευματικότητας, αλλά η πνευματικότητα, σε αυτόν τον δυτικό πολιτισμό, έχει ως επί το πλείστον αποδοθεί ως έμφυτη ή ενυπάρχουσα και ως ανυψωτική / immanent and ascendant or both. Οι μορφές πνευματικότητας ανύψωσης επιτυγχάνονται σε εκείνες τις περιοχές που φαντάζεται κανείς σε κάποιο υψόμετρο πάνω από την καθημερινότητα. Οι έμφυτες ή ενυπάρχουσες μορφές πνευματικότητας επιτυγχάνονται όχι με την τοποθέτηση του εαυτού σε κάποιο επίπεδο πάνω από τη ζωή μας, αλλά με το «να είναι κανείς αληθινά και πλήρως αυτός που πραγματικά είναι», «με το να βρίσκεται σε επαφή με την αληθινή του φύση» με το να είναι πιστός στον θεό του εαυτού του. Σχολιάζει ότι «Μεγάλο μέρος της pop psychology / εκλαϊκευμένης ψυχολογίας βασίζεται σε μια εκδοχή αυτής της έννοιας της έμφυτης πνευματικότητας – να λατρεύει κανείς τον εαυτό του μέσω του να είναι ένα με τη «φύση» του έχοντας μια εμπειρία ψυχής ή του θεϊκού που είναι βαθιά μέσα του και που εκδηλώνεται μέσω της σχέσης κάποιου με έναν θεό που είναι ανυψωμένος».
Ο White σχολιάζει ότι αυτές και άλλες σύγχρονες έννοιες της πνευματικότητας είναι μη υλικής φύσης και άυλες και χωρίζονται από τον υλικό κόσμο, και εκδηλώνονται σε επίπεδα που φαντάζεται κανείς πάνω ή κάτω από την επιφάνεια της ζωής όπως τη βιώνουμε. Προσθέτει ότι παρόλο που βρίσκει μερικές από αυτές τις έννοιες όμορφες κι ενδιαφέρεται να εξερευνήσει τις προτάσεις για τη ζωή ή την ηθική που συνδέονται με αυτές τις έννοιες της πνευματικότητας, στη δουλειά του ενδιαφέρεται για αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί υλικές εκδοχές της πνευματικότητας. αυτό που ο ίδιος ονομάζει πνευματικότητες της επιφάνειας.
Ισχυρίζεται ότι αυτή η έννοια της πνευματικότητας, που έχει να κάνει με την υλική ύπαρξη και το απτό, μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε και να εκτιμήσουμε το ορατό στη ζωή των ανθρώπων. Αυτή η έννοια της πνευματικότητας, εξηγεί, μπορεί να γίνει ορατή στη μορφή των project ταυτότητας των ανθρώπων, στα βήματα που κάνουν οι άνθρωποι στη διαμόρφωση της γνώσης του εαυτού. Είναι μια πνευματικότητα που έχει να κάνει με τις υλικές επιλογές κάποιου με τρόπο που να αποκτά μεγαλύτερη συνείδηση της γνώσης που αφορά την προσωπική του ηθική. Πιστεύει ότι είναι μια μεταμορφωτική πνευματικότητα στο ότι μας βοηθά να εξερευνήσουμε επιλογές προκειμένου να ζήσουμε τη ζωή μας με τρόπους που είναι διαφορετικοί σε σχέση με υποδεικνυόμενους τρόπους ύπαρξης. Έχει να κάνει με την αμφισβήτηση του δεδομένου και έχει να κάνει με την ιεράρχηση της πάλης με τα ηθικά ερωτήματα που σχετίζονται με όλα αυτά.
Όταν ρωτήθηκε πώς οι άνθρωποι αποφασίζουν ποιες από τις διαθέσιμες επιλογές ή δυνατότητες θα έπρεπε να επιλέξουν, επειδή για να γίνει κάποιος κάτι που δεν έχει γίνει ακόμη θα μπορούσε να πάει σε άπειρες κατευθύνσεις, ο White μεταξύ άλλων λέει ότι πρόκειται για μια εξερεύνηση με τους ανθρώπους σχετικά με τα πραγματικά αποτελέσματα και τις συνέπειες συγκεκριμένων τρόπων ύπαρξης στις σχέσεις τους με τους άλλους και στη μορφή της ζωής τους γενικότερα. Δημιουργεί επιλογές στους ανθρώπους να διερευνήσουν τις δυνατότητες απεμπλοκής από τις σύγχρονες «πρακτικές αυτοαξιολόγησης που τους κάνουν να μετρούν τη ζωή τους σε κλίμακες ανάπτυξης και εξέλιξης, υγείας και φυσικότητας, εξάρτησης και ανεξαρτησίας, κ.λ.π. Αυτές οι επιλογές μπορούν επίσης να συνιστούν άρνηση συμμετοχής σε εκείνες τις σύγχρονες πράξεις αυτοδιοίκησης που μας κάνουν να ζούμε τη ζωή μας κάτω από τον θόλο της κανονικής κατανομής ή κωδωνοειδής καμπύλης».
Θα ήθελα να κάνω κάποια αναφορά και σε κάποια άλλα θέματα που συζητούνται στο βιβλίο, όπως οι δυναμικές εξουσίας και οι προκαταλήψεις εντός θεραπευτικών [και άλλων] πλαισίων, η ηθική και η διαφάνεια, αλλά αυτό το άρθρο είναι ήδη αρκετά μεγάλο. Επομένως, θα τελειώσω εδώ με ένα σύντομο σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο:
«Ο / Η θεραπευτής/τρια μπορεί να αμφισβητήσει την ιδέα ότι κατέχει μια αντικειμενική και αμερόληπτη περιγραφή της πραγματικότητας και να υπονομεύσει την πιθανότητα οι πελάτες / συμβουλευόμενοι να υπόκεινται στην επιβολή ιδεών, ενθαρρύνοντας τους να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τη συνέντευξη. Ως απόκριση σε αυτό, ο / η θεραπευτής /τρια είναι σε θέση να αποδομήσει κι έτσι να μπορέσει να ενσωματώσει τις απαντήσεις του / της (συμπεριλαμβανομένων των ερωτήσεων, σχολίων, σκέψεων και απόψεων του / της) τοποθετώντας αυτές μέσα στο πλαίσιο των προσωπικών εμπειριών, προθέσεων και φαντασίας του / της. Αυτό μπορεί να περιγραφεί ως προϋπόθεση «διαφάνειας» στο θεραπευτικό σύστημα και συμβάλλει στη δημιουργία ενός πλαισίου εντός του οποίου τα άτομα είναι πιο ικανά να αποφασίσουν, μόνα τους, πώς θα μπορούσαν να κατανοήσουν τις αποκρίσεις του θεραπευτή».
Τόποι
«Αχ τα μέρη που θα πας». Dr. Seuss
«Είμαστε περιτριγυρισμένοι από μέρη / τόπους. Περπατάμε πάνω και μέσα σε αυτά. Ζούμε σε τόπους, σχετιζόμαστε με τους άλλους μέσα σε αυτούς, πεθαίνουμε μέσα σε αυτούς. Τίποτα από όσα κάνουμε δεν είναι εκτός τόπου. Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Πώς θα μπορούσαμε να μην αναγνωρίσουμε αυτό το πρωταρχικό γεγονός;» Από το βιβλίο The Fate of Place: A Philosophical History του Edward S. Casey
«Το να ταξιδεύεις δεν είναι πάντα όμορφα. Δεν είναι πάντα άνετα. Μερικές φορές πονάει, ραγίζει ακόμα και την καρδιά σου. Αλλά δεν πειράζει. Το ταξίδι σε αλλάζει. θα πρέπει να σε αλλάξει. Αφήνει σημάδια στη μνήμη σου, στη συνείδησή σου, στην καρδιά σου και στο σώμα σου. Παίρνεις κάτι μαζί σου. Ας ελπίσουμε ότι αφήνεις κάτι καλό πίσω σου». Άντονι Μπουρντέν
«Τόσα πολλά από αυτά που είμαστε, είναι εκεί που ήμασταν». William Langewiesche
Οι ανθρώπινες φιγούρες και τα πορτρέτα παίζουν κεντρικό ρόλο στις περισσότερες εικόνες που φτιάχνω, επομένως, για μια αλλαγή, και ενώ ετοιμάζομαι να πιάσω πινέλα ξανά, έφτιαξα σχέδια από μέρη που έχω ζήσει ή έχω επισκεφθεί. Οι εικόνες είναι εμπνευσμένες από φωτογραφίες, δικές μου και άλλων, και πρόχειρα σκίτσα από τόπους, τα οποία βρήκα ανάμεσα στις σελίδες παλιών ταξιδιωτικών ημερολογίων και οδηγών.
