ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ                               Η  μετάφραση έχει ολοκληρωθεί (3/2/2023)

Η σημασία του πλαισίου / των συνθηκών, η τοποθέτηση της γνώσης σε πλαίσια χρονικά και τοπικά και η ευρύτερη εικόνα

«Θεωρήθηκε σχεδόν εκτός του ενδεδειγμένου ενδιαφέροντος ενός αναλυτή να δίνει συστηματική προσοχή στις πραγματικές εμπειρίες ενός ατόμου». John Bowlby

«Μέχρι να είστε διατεθειμένοι να μπερδευτείτε / να νιώσετε σύγχυση για αυτό που ήδη γνωρίζετε, αυτό που γνωρίζετε δεν θα γίνει ποτέ μεγαλύτερο, καλύτερο ή πιο χρήσιμο». Milton Erickson

«Σύμφωνα με τον Φουκώ: Η εξέταση ως διόρθωση, ταυτόχρονα τελετουργική και «επιστημονική», των ατομικών διαφορών, ως καθήλωση κάθε ατόμου στη δική του ιδιαιτερότητα… δείχνει ξεκάθαρα την εμφάνιση μιας νέας μορφής εξουσίας στην οποία κάθε άτομο λαμβάνει ως κατάστασή / ως θέση του τη δική του ατομικότητα, και στην οποία μένει συνδεδεμένος από τη θέση του σε σχέση με τα χαρακτηριστικά, τις μετρήσεις, τα κενά, τα «σημάδια» που τον χαρακτηρίζουν και τον κάνουν μια «υπόθεση». Από το The Myth of Empowerment της Dana Becker

Οι αναρτήσεις μου συχνά αντικατοπτρίζουν αυτά με τα οποία έχω ασχοληθεί πρόσφατα. Τις τελευταίες εβδομάδες κατάφερα να ζωγραφίσω λίγο και να σχεδιάσω και ολοκλήρωσα επίσης το βιβλίο της Dana Becker, στο οποίο έκανα αναφορά στην προηγούμενη ανάρτηση. Έτσι, στο σημερινό κείμενο σκέφτηκα να συμπεριλάβω μερικά νέα σχέδια και να συνεχίσω το νήμα από την προηγούμενη ανάρτηση σε σχέση με τη σημασία της τοποθέτησης της δικής μας εμπειρίας αλλά και της εμπειρίας των άλλων σε τοπικά και χρονικά πλαίσια. Νομίζω ότι η ανάλυση της Becker είναι χρήσιμη και μας βοηθά να διακρίνουμε τις κοινωνικές δυναμικές και τον δημόσιο / κοινωνικό  λόγο και τους σκοπούς που μπορεί να εξυπηρετούν. Δεν είναι ένα μεγάλο βιβλίο, αλλά είναι γεμάτο πληροφορίες και νομίζω ότι σε κάποιο βαθμό συμβάλλει στο να γίνει ορατή μια ευρύτερη εικόνα και να διευκρινιστεί ο σκοπός που εξυπηρετούν διάφορα είδη κοινωνικού λόγου. Ως αποτέλεσμα, θα παρουσιάσω εν συντομία μόνο μερικά από τα πολλά σημαντικά θέματα που συζητούνται στο βιβλίο, ως τροφή για σκέψη για όποιον ενδιαφέρεται.

Εν τω μεταξύ, θα ήθελα να μοιραστώ έναν σύνδεσμο: https://www.rickhanson.net/meditation-talk-privilege-what-we-dont-take-into-account-and-should/ με την ομιλία του Rick Hanson στις 19 Ιανουαρίου που νομίζω ότι σχετίζεται με τα σημερινά θέματα.

Το κεντρικό θέμα της ομιλίας του είναι τα προνόμια, που αυτός ορίζει ως «ότι δεν είναι αναγκασμένος να λαμβάνει κανείς υπόψη». Τα προνόμια, λέει, είναι το αποτέλεσμα τριών πηγών status, θέσης και πόρων: α) τύχη (π.χ. αν έχεις γεννηθεί σε ευνοούμενη ή μειονεκτική κοινωνική κατάσταση, η κληρονομιά γονιδίων, γεγονότα θετικά ή αρνητικά και ευκαιρίες στη ζωή, π.χ. μπορεί να πέσει πάνω σου αυτοκίνητο σε πράσινο φανάρι ή να συναντήσεις κάποιον που θα σου ανοίξει μια πόρτα, η οποία μπορεί να κλείσει με δύναμη για κάποιον άλλο, κ.λπ.), β) ενάρετη προσπάθεια (π.χ. εργασία, προσπάθεια για μάθηση, ανάληψη ευθύνης, επιμονή, κ.λπ.), και γ) κοινωνικοοικονομικές δομές που ωφελούν κάποιους ενώ ταυτόχρονα στερούν / αποκλείουν άλλους. Σχολιάζει ότι η συνεχής συγκέντρωση προνομίων σε βάθος χρόνου για ορισμένους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για κάποιους άλλους, κι επίσης, ότι το κοινωνικό πεδίο κλίνει προς όφελος ορισμένων ενώ θέτει άλλους σε μειονεκτική θέση. Δίνει αρκετά παραδείγματα. Για παράδειγμα, αναφέρεται στις διαφορετικές αποκρίσεις  που συναντούν συχνά οι άνθρωποι σε ιατρικά περιβάλλοντα. Μερικοί μπορεί να τυγχάνουν ασέβειας, να πατρονάρονται, να μην λαμβάνονται υπόψη οι ανησυχίες τους ή να μην λαμβάνουν την προσοχή και βοήθεια που δικαιούνται. Υπάρχει επίσης και το γεγονός ότι η ανισότητα παίζει τεράστιο ρόλο στην δυνατότητα και στα μέσα που γενικότερα έχουν οι άνθρωποι σε σχέση με τη φροντίδα της υγείας τους. Παρέχει επίσης παραδείγματα του θεμελιώδους σφάλματος στην απόδοση αιτιών  / fundamental attribution error. Περισσότερα για αυτήν την προκατάληψη στην ανάρτησή: The Broken Ladder (6-3-2021)

Θέτει επίσης τα ακόλουθα ερωτήματα για προβληματισμό:

Ποια είναι τα συστήματα που δημιουργούν προνόμια για μερικούς και μειονεκτήματα για άλλους που πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι άνθρωποι;

Τι χρειάζεται να λαμβάνουμε εμείς υπόψη που οι άλλοι δεν χρειάζεται να λαμβάνουν υπόψη και τι πρέπει να λάβουν αυτοί υπόψη που δεν είμαστε αναγκασμένοι να υπολογίζουμε ή να ανησυχούμε εμείς;

Καθώς αυτές τις εβδομάδες άκουγα ιστορίες και ηχογραφήσεις από προσωπικότητες με επιρροή στην ψυχολογία, έγινε εμφανές πώς οι ιστορίες και ο κοινωνικός λόγος, τα ερευνητικά ευρήματα, οι θεωρίες, οι ισχυρισμοί και οι ιδέες συχνά και σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον αντικατόπτριζαν συγκεκριμένα πλαίσια κι εποχές. Ορισμένοι ισχυρισμοί μπορεί να είναι καθολικοί και διαχρονικοί,  όμως άλλα επιχειρήματα και αφηγήσεις μπορεί να χρειάζεται να επικαιροποιηθούν, να αναθεωρηθούν, να αναπτυχθούν περαιτέρω ή να επανεκτιμηθούν κριτικά. Για παράδειγμα, έριξα μια ματιά σε μια εργασία, ένα γενεόγραμμα και μια συνοδευτική αφήγηση που είχα κάνει το 2011 ως μέρος ενός προγράμματος  Οικογενειακής Θεραπείας και συνειδητοποίησα ότι θα ήταν αρκετά διαφορετικές οι εργασίες αν τις έκανα τώρα, έντεκα συν χρόνια αργότερα. Στις  εργασίες είχα λάβει υπόψη το πλαίσιο και τυχόν περιορισμούς και μάλλον ήταν καλογραμμένες  διότι είχα πάρει Άριστα, αλλά από το 2011, απέκτησα κάποιες νέες γνώσεις και τρόπους κατανόησης, παρακολούθησα ένα επιπλέον σύντομο γενεαλογικό πρόγραμμα, επισκέφθηκα ληξιαρχεία, συγκέντρωσα περισσότερες εμπειρίες θετικές και αρνητικές, έκανα διαλογισμό, διέβρωσα κάποιο παλιό προγραμματισμό, διένυσα τον χρόνο, και γενικά, περισσότερες πληροφορίες  έφθασαν σε μένα.

Υπό αυτή την έννοια, όχι όλες, αλλά κάποιες πτυχές των αφηγήσεων και του γραπτού έργου μας πρέπει να προσδιορίζονται χρονικά και να αναθεωρούνται όταν αυτό απαιτείται. Αυτές οι συγκεκριμένες εργασίες βασίστηκαν βασικά στη θεωρία του Murray Bowen [ψυχίατρος και πρωτοπόρος ερευνητής της Θεωρίας Οικογενειακών Συστημάτων /1913-1990], του οποίου την συστημική προσέγγιση και ιδέες θεωρούσα κι εξακολουθώ να θεωρώ πολύτιμες. Ωστόσο, για να επανέλθουμε στη σημασία της τοποθέτησης της ανθρώπινης εμπειρίας σε χρονικά και γεωγραφικά πλαίσια, συμπεριλαμβανομένων των θεωριών, η θεωρία των οικογενειακών συστημάτων, για παράδειγμα, έχει επικριθεί για την υπόθεση της καθολικότητας και για τη μη λήψη υπόψη κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών και πολιτισμικών διαφορών. Επίσης, οι αναπτυξιακές θεωρίες παρόλη τη σημαντική συνεισφορά τους έχουν επίσης λάβει κριτικές σε ορισμένα σημεία. Η Becker γράφει: «η κριτική που έχουν ασκήσει δικαιολογημένα η Jean Baker Miller, η Carol Gilligan και άλλοι σε θεωρίες όπως αυτές του Erik Erikson που για παράδειγμα δεν τονίζουν τη φροντίδα και την αλληλεξάρτηση ως στόχους για την ανθρώπινη ανάπτυξη σε όλη τη διάρκεια της ζωής…»  Οι θεωρίες είναι χρήσιμες και μπορούν να έχουν διαχρονική αξία, αλλά όπως έγραψε κι ο Βρετανός ψυχολόγος, παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής, John Bowlby (1907-1990), αξιοσημείωτος για το ενδιαφέρον του για την ανάπτυξη του παιδιού και για το πρωτοποριακό του  έργο στη θεωρία της προσκόλλησης / δεσμού: «Όλη η γνώση είναι υποθετική και … η επιστήμη προοδεύει μέσω νέων θεωριών που έρχονται να αντικαταστήσουν τις παλαιότερες όταν γίνεται σαφές ότι μια νέα θεωρία είναι σε θέση να κατανοήσει έναν μεγαλύτερο κύκλο φαινομένων από αυτόν που κατανοεί κι εξηγεί η παλαιότερη και είναι σε θέση να προβλέψει νέα φαινόμενα με μεγαλύτερη ακρίβεια».

Στη σημερινή ανάρτηση μπορώ μόνο επιλεκτικά να αναφερθώ σε ορισμένα από τα σημεία που θίγει η Becker γιατί όπως ανέφερα παραπάνω το βιβλίο είναι γεμάτο με έννοιες, ιστορικά γεγονότα, αναφορές και επιχειρήματα. Το κεντρικό νήμα του βιβλίου, όπως υποδηλώνει κι ο τίτλος, είναι η ενδυνάμωση των γυναικών ή όχι. Η Becker γράφει ότι αυτό που υπόσχεται η ενδυνάμωση στις γυναίκες είναι ο έλεγχος της ζωής τους. Ωστόσο, εξηγεί, όταν εφαρμόζεται στις γυναίκες, συνήθως δεν υποδηλώνει τίποτα περισσότερο από αυτογνωσία ή αυτό-βελτίωση. Υποστηρίζει ότι εξουσία δεν είναι η αύξηση της αυτοεκτίμησης, των δεξιοτήτων σχέσεων ή μιας βελτιωμένης ικανότητας αντιμετώπισης ή προσαρμογής σε οικογενειακές, πολιτισμικές και κοινωνικές προσδοκίες, αν και αυτοί μπορεί να είναι μερικοί από τους στόχους της θεραπευτικής κουλτούρας. Υποστηρίζει περαιτέρω ότι η προσωπική αλλαγή στην υπηρεσία της επίτευξης προσωπικών στόχων δεν μπορεί να εφοδιάσει τις γυναίκες, είτε συλλογικά είτε ατομικά, με δύναμη / εξουσία. Επικρίνει επίσης τις ευρέως διαδεδομένες πεποιθήσεις που αναγάγουν τις δυνατότητες των γυναικών ως πρωταρχικά σχεσιακές και τις ανάγκες τους ως πρωτίστως προσωπικές.

Ισχυρίζεται ότι η θεραπευτική κουλτούρα θα μπορούσε να βοηθήσει στη δημιουργία μιας διαφορετικής επίγνωσης του εαυτού μας και του κόσμου, μια συνειδητοποίηση που θα μπορούσε να προωθήσει την κοινωνική αλλαγή. Ωστόσο, γράφει: «παρόλο που η θεραπευτική κουλτούρα δημιουργεί τα υποκείμενά της, δεν δημιουργεί γενικά υποκείμενα που κατευθύνονται προς την αλλαγή του status quo». Στην πραγματικότητα, λέει ότι αυτό που προσφέρει η θεραπευτική κουλτούρα στις γυναίκες, είναι απλώς ένας τύπος αντισταθμιστικής δύναμης που υποστηρίζει και αναπαράγει τις υπάρχουσές κοινωνικές δυναμικές εξουσίας και τις ρυθμίσεις των φύλων, παρακάμπτοντας την ανάγκη για κοινωνική δράση για να αλλάξουν τα πράγματα, καθώς οι γυναίκες συνεχίζουν να εκτελούν την «συναισθηματική εργασία» της κοινωνίας. Η Becker γράφει ότι η Ιστορία μας λέει ότι η εσωτερικότητα των γυναικών και η διεκδίκησή τους για ηθική και συναισθηματική επιρροή, δηλαδή ο «οικιακός ατομικισμός» τους, υποστηρίχθηκαν πάντα από τους άνδρες, επειδή δίνοντας προτεραιότητα στον  εσωτερικό της κόσμο είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσει προβλήματα έξω από αυτόν (στον κοινωνικό χώρο).  Περιγράφει πώς από τον δέκατο ένατο αιώνα, ατομικιστικές ψυχολογικές και ιατρικές  ιδέες / κοινωνικός λόγος ήταν τα οχήματα μέσω των οποίων έχουν οριστεί οι γυναίκες, και που έχουν κρύψει την ανάγκη για δομικές αλλαγές — κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές — στις έμφυλες ρυθμίσεις που υπαγόρευσαν τους ρόλους των γυναικών, και έχουν, σε πολλές περιπτώσεις, περιορίσει τους αγώνες των γυναικών σε καθαρά προσωπικά προβλήματα.

Προσθέτει ότι είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την ιστορία και την κληρονομιά του παρελθόντος, επειδή αυτή η κληρονομιά είναι που διαμορφώνει τόσο τη δική μας όσο και των θεραπευτών την κατανόηση του «εαυτού» και των εννοιών του. Είναι απαραίτητο να εξεταστούν οι ιδέες για την προσωπικότητα – τον εαυτό – που υιοθετεί η κουλτούρα και τις μορφές ατομικισμού πάνω στις οποίες θεμελιώνονται οι ιδέες για τον εαυτό. Αυτό, εξηγεί, είναι σημαντικό επειδή κατανοώντας  «το όραμα του εαυτού που υποστηρίζεται από μια συγκεκριμένη κουλτούρα ανοίγει την πόρτα, όπως ίσως καμία άλλη γνώση, σε αυτό το σύστημα νοημάτων,  επειδή «καθώς αλλάζουν οι πολιτισμοί, αλλάζουν και τα μοντέλα τύπων της προσωπικότητας  που είναι οι φορείς τους». Αναφέρει τον Nikolas Rose, ο οποίος υποστηρίζει ότι «ο εαυτός….. [προκύπτει από] τις κοινωνικές προσδοκίες που τίθενται για αυτόν, τα κοινωνικά καθήκοντα που του αναλογούν, τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους κρίνεται, τις απολαύσεις και τους πόνους που τον δελεάζουν και τον εξαναγκάζουν, μορφές αυτό-επιθεώρησης που έχουν ενσταλάξει σε αυτόν, η γλώσσα / οι λέξεις σύμφωνα με τις οποίες γίνεται λόγος για αυτόν και μαθαίνει να εξηγεί τον εαυτό του στη σκέψη και στον προφορικό λόγο.

Η Becker μας υπενθυμίζει πώς τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες κατασκευάζουν συγκεκριμένες αναπαραστάσεις του εαυτού τους από τον διαθέσιμο δημόσιο  λόγο (the discourses) και διαμορφώνονται από το χρόνο, τον τόπο και το φύλο. Το φύλο λέει ότι είναι ένας τρόπος δόμησης της ανθρώπινης εμπειρίας κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, πνευματικά και ψυχολογικά και η συνείδηση των γυναικών, όπως και των ανδρών, προκύπτει σε μεγάλο βαθμό από την ιστορική τους εμπειρία, τους ρόλους που τους έχει αναθέσει η κοινωνία, τις σχέσεις τους με τους άνδρες και με κυρίαρχους κοινωνικό-πολιτισμικούς λόγους με τους οποίους έχουν κληθεί να ταυτιστούν.

Συζητά επίσης πώς υπάρχουν άφθονα ιστορικά στοιχεία που μας δείχνουν ότι η πάλη με τα προβλήματα του εαυτού είναι μια αρκετά σύγχρονη ενασχόληση και ότι η ανάδυση της συνείδησης του εαυτού έχει πολύ να κάνει με αυτό που έκανε τον κόσμο σύγχρονο και ότι πριν από αιώνες δεν γινόταν καμία διάκριση μεταξύ ενός εσωτερικού και ενός εξωτερικού εαυτού, ούτε ο εαυτός θεωρείτο, όπως τώρα, ως κάτι αφηρημένο και επίσης κρυφό. Ο εαυτός του ατόμου θεωρείτο ως το άθροισμα των συμπεριφορών και των δημόσιων δεσμεύσεών του, όχι, όπως σήμερα, η αιτία αυτών των ίδιων φαινομένων και χωριστά από αυτά. Γράφει ότι ο εαυτός δεν θεωρείται ως ουσιαστικό σε όλους τους πολιτισμούς και το γεγονός ότι ο πολιτισμός μας άρχισε να το κάνει αυτό αντιπροσωπεύει μια ιστορική αλλαγή στην κατανόηση του εαυτού, η οποία ξεκίνησε τον 16ο και 17ο αιώνα, ιδιαίτερα με τον Ντεκάρτ, ο οποίος πίστευε ότι το άτομο είχε μια μοναδική, προστατευμένη είσοδο στον εσωτερικό του κόσμο. και ότι παρ’ όλη την αντίσταση στις ιδέες του Ντεκάρτ, η προοπτική του συνέχισε να επικρατεί στη σύγχρονη εποχή. Ένα σημαντικό ερώτημα που πρέπει λοιπόν να τεθεί είναι…. για ποιον σκοπό η διάκριση μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού έχουν διαποτίσει την κουλτούρα;

Ένα άλλο νήμα συζήτησης στο βιβλίο είναι ο σύγχρονος ατομικισμός, ο οποίος η Becker δηλώνει έχει καταλήξει να σημαίνει πολλά πράγματα. Διευκρινίζει επίσης ότι η κριτική της στάση σε σχέση με τον ατομικισμό σε αυτό το βιβλίο δεν υποδηλώνει σε καμία περίπτωση ούτε ότι οι επιπτώσεις του ατομικισμού είναι εντελώς δυσμενείς ούτε ότι ο ατομικισμός είναι μονολιθικός. Γράφει: «η δύναμή του έγκειται ακριβώς στην ασάφεια και την πλαστικότητά του», με τους τρόπους με τους οποίους οι έννοιές του μπορούν να τεθούν σε εντελώς διαφορετικές, ακόμη και αντιφατικές χρήσεις…. Ο ατομικισμός και ο κολεκτιβισμός / συλλογικότητα, που συχνά υποτίθεται ότι έρχονται σε απόλυτη αντίθεση μεταξύ τους, έχουν στην πραγματικότητα μια διαλεκτική σχέση… … οι άνθρωποι στην καθημερινή ζωή θα συνεχίσουν, να προσπαθούν … να συμβιβάζουν αυτά τα δύο και ατελώς να συμφιλιώνουν τις χρήσιμες αξίες που είναι εγγενείς και στους δύο». Μιλάει επίσης για τον ωφελιμιστικό ατομικισμό, όπως ενσωματώνεται στη θεσμοθέτηση μιας ανταγωνιστικής, καπιταλιστικής οικονομίας και πώς αυτό αντανακλάται στη θεραπευτική κουλτούρα, και τον εκφραστικό ατομικισμό, ο οποίος δίνει έμφαση στα συναισθήματα και την αυτό-έκφραση, υποστηρίζει την αυτονομία και ορίζει την επιτυχία ως τον θρίαμβο της ατομικής αυτό-έκφρασης έναντι της κοινωνικής καταστολής, και αναπαρίσταται σε έννοιες ψυχοθεραπείας όπως η αυτό-εκπλήρωση, η αυτοπραγμάτωση και άλλες, στην παράδοση των Έμερσον, Θορώ και Γουίτμαν (Emerson, Thoreau, and Whitman).

Γράφει ότι ο ατομικισμός σφυρηλατήθηκε ως απάντηση στην κυριαρχία της μοναρχίας και σε ένα καταπιεστικό ταξικό σύστημα, αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν ανησυχίες ότι αν αφεθεί ανεξέλεγκτος, θα μπορούσε να προκύψει μια κατάσταση με υπερβολική έμφαση στην εκπλήρωση μέσω της υποχώρησης σε έναν ιδιωτικό κόσμο, εκτός της κοινωνίας, όπου οι άνθρωποι θα φαντάζονται  ότι η μοίρα τους είναι απόλυτα στα χέρια τους και οι ζωτικές σχέσεις μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής θα υπονομεύονται. Η Becker γράφει: «…η ιδιωτική ζωή των Αμερικανών παρέχει ελάχιστη προετοιμασία για συμμετοχή σε μια δημόσια, πολιτική ζωή που είναι απαραίτητη για την υποστήριξη της δημοκρατίας». Σε σχέση με τις γυναίκες, αυτό που έχουν να φοβηθούν από τον ατομικισμό είναι η υπερβολική εστίαση στο προσωπικό σε βάρος του πολιτικού, η αναζήτηση των πηγών των προβλημάτων τους στην ψυχή που συσκοτίζει την άποψή τους για τις κοινωνικές δυνάμεις που συχνά ορίζουν τα προβλήματα και τις λύσεις τους. Έτσι η εξουσία δεν χρειάζεται να ασκείται από έξω γιατί ασκείται ήδη από το άτομο πάνω στον εαυτό της (ή στον εαυτό του), Στα μέρη του βιβλίου που είναι αφιερωμένα στην «αυτοεκτίμηση» γράφει ότι η αυτοεκτίμηση είναι μόνο μία από μια σειρά τεχνολογιών του εαυτού…. μια «κατάσταση (αυτό) εκτίμησης» δεν επιτυγχάνεται με δημόσιες πράξεις και δημόσιες συζητήσεις πλέον. Η βάση της είναι ένας εσωτερικός διάλογος «μεταξύ εαυτού και εαυτού». Από αυτή την οπτική, η Becker ανησυχεί ότι η ελευθερία θα συνεπάγεται μόνο μια «αργή, επίπονη και λεπτομερή εργασία πάνω στις δικές μας υποκειμενικές και προσωπικές πραγματικότητες, καθοδηγούμενη από εξειδικευμένη γνώση της ψυχής».

Ένα άλλο νήμα στο βιβλίο είναι ο «δημόσιος λόγος / συζήτηση για το άγχος», προτείνει ότι ο δημόσιος λόγος του άγχους (κυρίως των γυναικών) προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα πράγματα εντοπίζοντας τα προβλήματα σε ένα ιατρικό και ψυχολογικό πλαίσιο και όχι στον κοινωνικοπολιτικό τομέα. Ισχυρίζεται περαιτέρω ότι «η επαγγελματοποίηση κοινωνικών προβλημάτων, όπως π.χ. η φτώχεια, κατέστησε πιο εύκολη την απομόνωση και τον έλεγχο τους, θέτοντας όλους τους τομείς της ζωής υπό την εξουσία του επαγγελματία, βοηθώντας στη διατήρηση του κοινωνικού status quo. Η κουλτούρα του επαγγελματισμού ενίσχυσε επίσης τον ατομικισμό με την εξάλειψη των κοινωνικών αιτιών από τα κοινωνικά προβλήματα προς το συμφέρον της επιστήμης. Έτσι ώστε το κοινωνικό σύστημα δεν μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνο για τις αντιξοότητες της ζωής, ούτε θα μπορούσε να κατηγορηθεί για τα «νεύρα» των ανθρώπων.

Ανιχνεύει την εξέλιξη αυτού του τρόπου σκέψης σε κινήματα και ιδέες του παρελθόντος. Για παράδειγμα, το Mind Cure βοηθούσε τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι ο κόσμος έξω από τον εαυτό τους δεν ευθύνεται για τις δυστυχίες τους, αλλά μόνο ο τρόπος με τον οποίον έβλεπαν αυτόν τον κόσμο είχε σημασία – τα προβλήματά τους ήταν στο μυαλό τους. Η Becker γράφει: «σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό που είχε σημασία ήταν πώς «εσωτερίκευαν» τις αντιλήψεις για τον κόσμο». Παρέχει παραδείγματα όπως οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί, ορισμένα κινήματα «ανθρώπινης δυνατότητας» και New Age φιλοσοφίες, που όπως μας εξηγεί είναι τα όχι και τόσο μακρινά ξαδέρφια της Νέας Σκέψης. της δημοφιλούς φιλοσοφίας που τόνιζε την ικανότητα του ατόμου να ελέγχει πλήρως τη μοίρα του, που υιοθετείται σε ορισμένες τηλεοπτικές εκπομπές σήμερα και της ρητορική της συνεξάρτησης. Αυτή η [φιλοσοφία] σε μεγάλο βαθμό αποφεύγει εντελώς τις αρετές της αλληλεξάρτησης – της συλλογικότητας / κοινότητας, συνεργασίας, συμπόνιας για τους άλλους….. Γράφει και για το κίνημα της ψυχικής υγιεινής (mental hygiene movement) στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 που υποστήριζε μεν την άποψη ότι η προσωπικότητα διαμορφώνεται και από το περιβάλλον, αλλά το «περιβάλλον» οριζόταν μόνο  ως το σπίτι, με ιδιαίτερη έμφαση στο συναισθηματικό κλίμα της ανατροφής των παιδιών.

Η Becker επικρίνει επίσης την ιδέα των άπειρων δυνατοτήτων και των απεριόριστων ευκαιριών που τουλάχιστον ένα μέρος της βιομηχανίας της αυτοβοήθειας και της θεραπείας υπόσχονται. Γράφει: «… ο Αμερικανικός έρωτας με τις άπειρες ευκαιρίες καλύπτει «μια εξίσου χαρούμενη αποδοχή του κανονιστικού κοινωνικού ελέγχου…. Γιατί οι άπειρες δυνατότητες / ευκαιρίες και η ικανοποίηση μπορεί να είναι ορκισμένοι εχθροί. Η καθαρή δυνατότητα και η απελπισία που απορρέει από αυτή την ιδέα συνδυάζονται για να δημιουργήσουν την ιδανική μηχανή αέναης κίνησης του όψιμου καπιταλισμού, με την αυτοπραγμάτωση να τροφοδοτεί το τρένο κίνησης …… [Γιατί επιτέλους] αν δεν γίνετε όλα όσα θέλετε, φταίει μόνο η δική σας νωθρότητα….».

Θέματα όπως το φεμινιστικό κίνημα με τις αντιφάσεις και τις διαφορές του, το PTSD  / Η Μετά-τραυματική Διαταραχή και οι γυναίκες, η φροντίδα και η φροντίδα στο πλαίσιο μιας ατομικιστικής κουλτούρας, οι λόγοι που η πρακτική της ψυχοθεραπείας έχει θηλυκοποιηθεί, καθώς οι γυναίκες έγιναν οι κύριοι επαγγελματίες προμηθευτές ψυχοθεραπείας, η «ψυχολογοποίηση και η ιατρικοποίηση»  καθημερινών εμπειριών και δυσκολιών, η «αυτοεκτίμηση» και η έννοια του «φυσιολογικού» και πώς η «ιεραρχική επιτήρηση και η αποδοχή της επίκρισης» / “hierarchical surveillance and normalizing judgment” έγιναν μέσο άσκησης ελέγχου και εξουσίας, και πολλά άλλα, συζητούνται στο βιβλίο. Ωστόσο, αυτή η ανάρτηση είναι ήδη αρκετά μεγάλη, οπότε θα τελειώσω εδώ, και ίσως επιστρέψω σε ένα συγκεκριμένο θέμα σε κάποιο μελλοντικό κείμενο.

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Η άλλη όψη… και η σημασία της τοποθέτησης της εμπειρίας μας σε συγκεκριμένα πλαίσια…

«Αφήστε τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ξεκάθαρα ότι κάθε φορά που απειλούν κάποιον ή ταπεινώνουν ή πληγώνουν άσκοπα ή εξουσιάζουν ή απορρίπτουν έναν άλλο άνθρωπο, γίνονται δυνάμεις δημιουργίας ψυχοπαθολογίας, ακόμα κι αν αυτές είναι μικρές δυνάμεις. Ας αναγνωρίσουν ότι κάθε άτομο που είναι ευγενικό / καλό, εξυπηρετικό, αξιοπρεπές, ψυχολογικά δημοκρατικό, στοργικό και ζεστό, είναι μια ψυχοθεραπευτική δύναμη, έστω και μικρή». Abraham H. Maslow

“Θεωρώ ότι ο σκληροτράχηλος ατομικισμός είναι μια υπερβολική προσποιητή στάση ενός ατόμου που παλεύει ενάντια στη συναισθηματική συγχώνευση. Το διαφοροποιημένο άτομο έχει πάντα επίγνωση των άλλων και του συστήματος σχέσεων γύρω του.”  Murray Bowen

«Η εστίαση στο άτομο υποστηρίζεται από επαγγελματικά περιοδικά, από επιτροπές αναθεώρησης ακαδημαϊκών θητειών, από φορείς που ελέγχουν τη χρηματοδότηση και από την ευρύτερη κοινωνία στην οποία ζουν φεμινίστριες ψυχολόγοι. Αν και η φεμινιστική ψυχολογία θα μπορούσε να είναι ένας ζωτικός τομέας της πολιτικής και πνευματικής σκέψης, περιορίζεται από έναν κλάδο «σχεδιασμένο να ισοπεδώνει, να αποπολιτικοποιεί, να εξατομικεύει». Dana Becker

«…. Οι άνθρωποι μπορεί να μιλούν όσο θέλουν για τη θρησκεία τους, αλλά αν δεν τους διδάσκει να είναι καλοί και ευγενικοί με τον άνθρωπο και τα ζώα, είναι κοροϊδία…». Από το βιβλίο Μαύρη Καλλονή / Black Beauty της Anna Sewell

Η Eleanor Potter γράφει για τον χαρακτήρα της Pollyanna / Πολυάννα: «Η σχέση μου με την Pollyanna είναι πολύ προσωπική, γιατί η Pollyanna με βοήθησε να διασχίσω την παιδική μου ηλικία…»

Μου πήρε λίγο περισσότερο χρόνο από το συνηθισμένο για να δημοσιεύσω κάτι, ένας λόγος είναι ότι έφτιαξα αρκετά σχέδια, που πρακτικά σημαίνει πολλές ώρες σκυμμένη πάνω από ένα μπλοκ ζωγραφικής, για να μην αναφέρω και τις προπαρασκευαστικές εργασίες, που περιλάμβαναν την επανεξέταση παλιού υλικού. Συνειδητοποίησα ότι τους τελευταίους τέσσερις ή πέντε μήνες έχω δημιουργήσει περίπου 50 σχέδια, ενώ παράλληλα έχω ζωγραφίσει και σε καμβά. Όπως έχω γράψει η δημιουργία τέχνης είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει συνειδητές και ασυνείδητες διαδικασίες, πνευματική και σωματική προσπάθεια, παρελθοντικές, τωρινές, εσωτερικές και εξωτερικές επιρροές και πολλά άλλα. Ως μέρος της όλης διαδικασίας διάβασα και άκουσα παλιό υλικό ενώ σχεδίαζα, Ήταν ενδιαφέρον, ελλείψει καλύτερης λέξης, να ακούω παλιές κλασικές αφηγήσεις, αλλά και παλιές ηχογραφήσεις σημαντικών προσωπικοτήτων στο χώρο της ψυχολογίας όπως ο Abraham Maslow, ο Milton Erickson και άλλοι. Επειδή η εικαστική τέχνη επιτρέπει να συνυπάρχουν πολλές αφηγήσεις, ακόμη και σε μικρές επιφάνειες – ιστορίες μέσα σε ιστορίες – κατά κάποιο τρόπο τα σχέδια αυτά είναι πολυεπίπεδες οπτικές αφηγήσεις.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Εν συντομία, ο Abraham H. Maslow (1908 –1970) ήταν ένας Αμερικανός ψυχολόγος, του οποίου η θεωρία για την ψυχολογική υγεία βασιζόταν στην εκπλήρωση των ανθρώπινων αναγκών με αποκορύφωμα την αυτοπραγμάτωση. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι πριν από αυτόν είχαν ασχοληθεί με το παθολογικό, αλλά αυτός εστίασε στο τι συνιστούσε θετική ψυχική υγεία και στις βασικές και ανώτερες ανάγκες των ανθρώπων και τελικά, τουλάχιστον για κάποιους, στη δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης. Ένα βασικό δόγμα της ανθρωπιστικής ψυχολογίας είναι ότι οι άνθρωποι έχουν τους εσωτερικούς πόρους για ανάπτυξη και επούλωση  και ότι ο ρόλος της θεραπείας είναι να βοηθά στην άρση των εμποδίων και του προγραμματισμού  που εμποδίζουν τα άτομα να επιτύχουν αυτούς τους στόχους. Ο Maslow πίστευε επίσης ότι, λόγω της δυσκολίας εκπλήρωσης των τεσσάρων κατώτερων αναγκών για πολλούς ανθρώπους στον πλανήτη, λίγοι άνθρωποι  θα μπορέσουν να φτάσουν στο στάδιο της αυτοπραγμάτωσης ή θα καταφέρουν να το κάνουν με περιορισμένη ικανότητα.

Μερικές από τις πεποιθήσεις και τα ευρήματα του Maslow:

«Αν ο βασικός πυρήνας του ατόμου παραμεριστεί ή καταπιεστεί, αρρωσταίνει άλλοτε με προφανείς τρόπους, άλλοτε με λιγότερο εμφανείς τρόπους, άλλοτε αμέσως, άλλοτε αργότερα…».

«Ένας μουσικός πρέπει να κάνει μουσική, ένας καλλιτέχνης / ζωγράφος πρέπει να ζωγραφίζει, ένας ποιητής πρέπει να γράφει, αν θέλει να είναι τελικά σε ειρήνη με τον εαυτό του. Ότι μπορεί να είναι ένας άνθρωπος, πρέπει να είναι… Αυτή την ανάγκη μπορούμε να την ονομάσουμε αυτοπραγμάτωση…».

«Η ζωή είναι μια συνεχής διαδικασία επιλογής μεταξύ της ασφάλειας (από φόβο και ανάγκη για άμυνα) και του κινδύνου (για χάρη της προόδου και της ανάπτυξης). Κάντε την επιλογή ανάπτυξης δώδεκα φορές την ημέρα».

«Οι «αυτοπραγματοποιημένοι» άνθρωποι… ζουν περισσότερο στον πραγματικό κόσμο της φύσης παρά στην ανθρωπογενή μάζα των εννοιών, αφαιρέσεων, προσδοκιών, πεποιθήσεων και στερεοτύπων που οι περισσότεροι άνθρωποι μπερδεύουν με τον κόσμο…».

Ο Milton H. Erickson (1901–1980) ήταν Αμερικανός ψυχίατρος και ψυχολόγος με ειδίκευση στην ιατρική ύπνωση και την οικογενειακή θεραπεία. Θεωρούσε τον ασυνείδητο νου ως δημιουργικό και δημιουργό λύσεων. Η έμφαση του ήταν συχνά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην επίλυση προβλημάτων, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ατομικές διαφορές. Τόσο ο Milton όσο και ο Maslow έχουν επηρεάσει πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις και σχολές ψυχολογίας, και το έργο και οι ιδέες τους έχουν αναπτυχθεί περαιτέρω και επεκταθεί, αλλά και ιδωθεί με κριτική ματιά.

Μερικές ιδέες από τον Erickson:

«Όταν ήθελα να μάθω κάτι, ήθελα να μην παραμορφωθεί από την ατελή γνώση κάποιου άλλου».

«Μέχρι να είστε διατεθειμένοι να μπερδευτείτε / να νιώσετε σύγχυση για αυτό που ήδη γνωρίζετε, αυτό που γνωρίζετε δεν θα γίνει ποτέ μεγαλύτερο, καλύτερο ή πιο χρήσιμο».

«Η αλλαγή οδηγεί σε διορατικότητα πιο συχνά από ότι η διορατικότητα οδηγεί σε αλλαγή».

«Είναι πραγματικά εκπληκτικό αυτό που μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι. Μόνο που δεν ξέρουν τι μπορούν να κάνουν».

«Πάντα το ονομάζεις συνειδητοποίηση εκ των υστέρων. Δύο εβδομάδες εκ των υστέρων για να σκεφτώ τη σωστή απάντηση. Όταν οδηγείς με το ασυνείδητό σου. αυτή την απάντηση την δίνεις αμέσως… Εμπιστεύσου το ασυνείδητό σου. ξέρει περισσότερα από εσένα».

«Χρησιμοποιούμε την ύπνωση όχι ως θεραπεία, αλλά ως μέσο για να δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό κλίμα μάθησης».

Τέλος, αυτή τη στιγμή διαβάζω ένα βιβλίο, The Myth of Empowerment / Ο Μύθος της Ενδυνάμωσης, από την ψυχοθεραπεύτρια, αναπληρωτή καθηγήτρια και συγγραφέα με πτυχία τόσο στην κοινωνική εργασία όσο και στην ψυχολογία, Dana Becker. Το βιβλίο βασίζεται σε μια φεμινιστική προσέγγιση και ερευνά τους διάφορους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες έχουν αναπαρασταθεί και επηρεαστεί από μια αυξανόμενη δημοφιλή και επαγγελματική θεραπευτική κουλτούρα από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η Becker αναλύει πώς η σημερινή γυναίκα της μεσαίας τάξης, που ανησυχεί για την υγεία της και την ικανότητά της να φροντίζει τους άλλους, δεν διαφέρει και τόσο από τις λευκές προκατόχους της στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Υποστηρίζει πώς ιδέες όπως η ενδυνάμωση (εκτός πλαισίου) διαιωνίζουν τον μύθο ότι πολλά από τα προβλήματα που έχουν οι γυναίκες είναι ιατρικά ή ψυχολογικά και όχι κοινωνικά. προσωπικά και όχι πολιτικά. Περιγράφει πώς, από τον υπνοτισμό /mesmerism μέχρι την ψυχοθεραπεία και το σόου της Oprah Winfrey, οι γυναίκες έχουν σταχυολογήσει ιδέες για το ποιές είναι ή ποιές θα έπρεπε να είναι ως ψυχολογικά όντα και αμφισβητεί τι έχουν κερδίσει ή χάσει οι γυναίκες από αυτές τις ιδέες και πρακτικές. Παρέχει μια κριτική στον κλάδο της αυτοβοήθειας και σε πτυχές της θετικής ψυχολογίας, καθώς και μια ματιά στις ιστορικές συγκρούσεις στους τομείς της ιατρικής, της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας.

Συζητά τις ομοιότητες μεταξύ των πιο πρόσφατων κινημάτων και των προηγούμενων και πώς αυτά έχουν δώσει έμφαση στον ατομικισμό και την προσαρμογή. Ωστόσο, υποστηρίζει πιο διαφοροποιημένες αντιλήψεις για την ευτυχία, την ενδυνάμωση και την ανθρώπινη άνθηση, πέρα από το άτομο ή τη γυναίκα στην απομόνωση και μια προοπτική που λαμβάνει υπόψη το σύνολο του κοινωνικού περιβάλλοντος και εκτιμά την κοινωνική συμμετοχή και τον ακτιβισμό. Η Becker υποστηρίζει ότι η θεραπευτική κουλτούρα έχει δημιουργήσει ένα είδος επιταγής για τη διαχείριση των εντάσεων και των προβλημάτων της καθημερινής ζωής που εστιάζει μόνο προς τα μέσα, αγνοώντας τις κοινωνικές και πολιτικές πραγματικότητες που βρίσκονται πίσω από πολλές από αυτές τις εντάσεις. Για παράδειγμα, ανιχνεύει την εξέλιξη των κοινωνικών χρήσεων της έννοιας του άγχους / στρες με την πάροδο του χρόνου και δείχνει ότι παρόλο που το άγχος συνδέεται συχνά με συνθήκες στις οποίες οι άνθρωποι έχουν ελάχιστο έλεγχο, όπως δυσμενείς για την οικογενειακή ζωή πολιτικές στο χώρο εργασίας, την ανεργία και την αυξανόμενη οικονομική ανισότητα, διάφορες μορφές διάκρισης, και ούτω καθεξής, η έννοια του άγχους εστιάζει το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής μας στο πώς αντιδρούν τα άτομα στο άγχος, αναθέτοντας την ευθύνη για την ανακούφιση του στρες αποκλειστικά στο άτομο.

Η Becker θέτει ορισμένα ερωτήματα όπως: Είναι η ψυχολογία και η ψυχοθεραπεία συμβατές με τον φεμινισμό;

Γράφει: “…….Η ψυχολογία ήταν πάντα πολιτική με την έννοια ότι συχνά ανάγει τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα σε προσωπικά και παθολογικά. Ενώ το γυναικείο κίνημα εξήγησε τα προβλήματα των γυναικών ως προερχόμενα από την καταπίεσή τους, η ψυχολογία τα μετατρέπει σε ψυχικά φαινόμενα…..

Όπως προτείνουν η Michelle Fine και η Susan Gordon, για να γίνουν αποδεκτές οι γυναίκες στο χώρο της επικρατούσας ψυχολογίας, ίσως χρειαστεί να προσποιηθούν ότι ο κλάδος της ψυχολογίας είναι απολίτικος  «αναπαριστάνοντας [τους εαυτούς τους] ως αντικειμενικές ερευνήτριες χωρίς κριτική.παραποιώντας το φύλο, μέσα στα πλαίσια των ρόλων των φύλων, των διαφορών των φύλων ή των ουδέτερων ως προς το φύλο αναλύσεων χωρίς να συζητούν την εξουσία, το κοινωνικό πλαίσιο και τα νοήματα.και ανακατασκευάζοντας την πλούσια και αντιφατική συνείδηση των κοριτσιών και των γυναικών σε στενούς παράγοντες και κλίμακες».Η εστίαση στο άτομο υποστηρίζεται από επαγγελματικά περιοδικά, από επιτροπές αναθεώρησης ακαδημαϊκών θητειών, από φορείς που ελέγχουν τη χρηματοδότηση και από την ευρύτερη κοινωνία στην οποία ζουν φεμινίστριες ψυχολόγοι.Αν και η φεμινιστική ψυχολογία θα μπορούσε να είναι ένας ζωτικός τομέας της πολιτικής και πνευματικής σκέψης, περιορίζεται από έναν κλάδο «σχεδιασμένο να ισοπεδώνει, να αποπολιτικοποιεί, να εξατομικεύει».

Σε μια από τις εικόνες μου έχω σχεδιάσει ένα Πανοπτικό / Panopticon για να αναπαραστήσω μια από τις μεταφορές του Φουκώ – μια ιστορία μέσα σε άλλες ιστορίες.

Στο βιβλίο η Becker ισχυρίζεται ότι ο Michel Foucault χρησιμοποίησε το αρχιτεκτονικό σχέδιο του Bentham για το Panopticon, ένα πρότυπο φυλακής, ως μεταφορά για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η εξουσία στα άτομα στη σύγχρονη κοινωνία. Γράφει: «Σε αυτή τη φυλακή, οι κρατούμενοι, ο καθένας στο δικό του κελί, θα ήταν συνεχώς ορατοί, μέσω κάποιου οπίσθιου φωτισμού, από έναν κεντρικό πύργο. Το αποτέλεσμα του συνεχούς ελέγχου στους κρατούμενους θα ήταν να τους προκαλέσει «μια κατάσταση συνειδητής και μόνιμης ορατότητας που διασφαλίζει την αυτόματη λειτουργία της εξουσίας». Αυτή η δύναμη, που χαρακτηρίζεται στα γραπτά του Φουκώ και ως «βιο-εξουσία» και «πειθαρχική εξουσία», αποδεικνύεται από τη συνεχή αυτοπαρατήρηση του κρατούμενου. Για τον Φουκώ το Πανοπτικό είναι μια μεταφορά για τους κοινωνικούς θεσμούς, και ο αυτοέλεγχος αντιπροσωπεύει τον τρόπο με τον οποίο οι θεσμοί ασκούν εξουσία στα άτομα μέσω μιας αίσθησης συνεχούς αυτοσυνείδησης / self-consciousness – αυτό που ο Φουκώ ονομάζει «τεχνολογία» του εαυτού….

….. Στη μεταφορά του Πανοπτικού, γνωρίζοντας ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να τον παρατηρήσουν από τον πύργο, ο τρόφιμος αναλαμβάνει ο ίδιος τη δουλειά της αστυνόμευσης. Οι γυναίκες, που βρίσκονται υπό παρατήρηση σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες, δεν υπόκεινται σε εξωτερική ρύθμιση, αλλά σε μια εσωτερική «αυτό-επιτήρηση» που τηρεί τους πατριαρχικούς κανόνες. Η Bartky πιστεύει ότι η αντίσταση είναι δυνατή εάν οι γυναίκες είναι σε θέση να καταλάβουν πώς κατά τη διάρκεια της περιόδου που σημείωσαν τεράστια κέρδη στον οικονομικό και πολιτικό τομέα, παραδόξως, υπόκεινται όλο και περισσότερο «στο κυρίαρχο βλέμμα της πατριαρχίας». Αυτό που φαίνεται κρίσιμο είναι η δυνατότητα να αλλάξουμε τους όρους του διαγωνισμού, να δούμε πού βρισκόμαστε εντός του εδάφους και να αποκριθούμε από άλλη θέση….

….. Η εξουσία υπάρχει στην αναπαράσταση της κοινωνίας των ατόμων στον εαυτό τους.  Οι γυναίκες υπήρξαν τόσο υποκείμενα όσο και υποβλήθηκαν στις παρατηρήσεις, νουθεσίες και ρυθμίσεις ειδικών ιατρό-ψυχολόγων που περιορίζουν και ελέγχουν το «τι σημαίνει να είσαι γυναίκα» όσον αφορά τις «αλήθειες» που ταιριάζουν στις ανάγκες του ψυχοθεραπευτικού επαγγέλματος. Ποιες είναι αυτές οι αλήθειες και πώς καταλήξαμε να τις προσυπογράφουμε; Η ιστορία του πώς η ψυχοθεραπεία εμφανίστηκε ως επάγγελμα………. προσφέρει μια σειρά από απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Είναι μια ιστορία για το πώς οι άντρες ανέπτυξαν αυτές τις «τεχνολογίες του εαυτού» για τις οποίες μιλούσαμε – τα μέσα με τα οποία ερχόμαστε να αξιολογήσουμε τον εαυτό μας, να διορθώσουμε τον εαυτό μας – και για το πώς αυτές οι τεχνολογίες άρχισαν να εφαρμόζονται και να υιοθετούνται ευρέως».

Είθε να είναι όλοι ευτυχισμένοι και ασφαλείς

«Η διαπροσωπική ολοκλήρωση / ενότητα απαιτεί να τιμάμε και να απολαμβάνουμε τις διαφορές μας ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούμε συμπονετικές συνδέσεις / σχέσεις με τους άλλους…» Dan Siegel

«Είναι εύκολο να είμαστε ευγενικοί με αυτούς που μας αρέσουν / που συμπαθούμε, όχι τόσο εύκολο με αυτούς που δεν μας αρέσουν – κι όμως το πώς αντιδρούμε σε αυτούς που δεν συμπαθούμε είναι η απόλυτη δοκιμασία της δέσμευσής / αφοσίωσης μας στην εκπολιτιστική άσκηση της συμπόνιας». Hugh MacKay, Αυστραλός κοινωνικός ψυχολόγος

«Αν και ο άνεμος φυσάει τρομερά εδώ, το φως του φεγγαριού διαπερνάει επίσης ανάμεσα στις σανίδες της οροφής αυτού του κατεστραμμένου σπιτιού» Izumi Shikibu

«Όλα είναι μια ιστορία. Είσαι μια ιστορία. Είμαι μια ιστορία.» Frances Hodgson Burnett

«Όποια κατοχή αποκτήσουμε με το σπαθί μας δεν μπορεί να είναι σίγουρο ότι θα διαρκέσει, αλλά η αγάπη που αποκτάται με καλοσύνη και μέτρο είναι σίγουρη και ανθεκτική». Μέγας Αλέξανδρος

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Στη σημερινή ανάρτηση έχω συμπεριλάβει:

*Τα δύο τελευταία σχέδια του 2022, που σχετίζονται θεματικά με αυτά της προηγούμενης ανάρτησης: Τα ορφανά στην παιδική λογοτεχνία και ένα πολύ παλιότερο σχέδιο με μολύβι. Έχω επίσης επεκταθεί λίγο περισσότερο στο θέμα της προηγούμενης ανάρτησης.

Η Frances Hodgson Burnett, η συγγραφέας των βιβλίων Ο Μυστικός Κήπος και Μια Μικρή Πριγκίπισσα που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ανάρτηση, διερεύνησε, μεταξύ άλλων θεμάτων, την αγάπη και τη φροντίδα που συχνά δίνουν τα παιδιά στα παιχνίδια τους, τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των κοριτσιών και των κούκλων τους και την ιδέα του ότι οι κούκλες ζωντανεύουν κι έχουν μια ανεξάρτητη ζωή. Η ιστορία Racketty-Packetty House, επίσης της Burnett, περιγράφει πως ζωντανεύουν οι κούκλες και τι συμβαίνει όταν τα παιδιά δεν είναι στο δωμάτιο τους. Στο βιβλίο Μια Μικρή Πριγκίπισσα η αφοσίωση της Σάρας στην κούκλα της Έμιλυ παραμένει σταθερή. Η Έμιλυ συμπεριλαμβάνεται ως φίλη και γίνεται η έμπιστη της Σάρας. Αντίθετα, στο Racketty Packetty House, η Cynthia λέει για το παλιό της κουκλόσπιτο: «Πιστεύω ότι θα το κάψω το Racketty Packetty! Είναι πολύ άθλιο για να υπάρχει στο ίδιο παιδικό δωμάτιο με το Tidy Castle / Τακτικό Κάστρο». Σε απάντηση σε αυτό, η πριγκίπισσα στην ιστορία απαντά: «…. αν ήταν δικό μου, δεν θα το έκαιγα με τίποτα στον κόσμο!» … «Είναι άθλιο και θέλει επισκευή, φυσικά, αλλά είναι σχεδόν ακριβώς όπως αυτό που είχε η γιαγιά μου, και το κράτησε ανάμεσα στους θησαυρούς της, και με άφηνέ να το δω μόνο ως μια υπέροχη, υπέροχη απόλαυση».

Τέλος, ένα άλλο ενδιαφέρον γεγονός για την Μικρή Πριγκίπισσα είναι ότι αντανακλά πτυχές και προόδους στη ζωή της συγγραφέως. Προικίζει την ηρωίδα της  με τα ταλέντα και τις ικανότητες που διέθετε η ίδια, κι επίσης, η τροχιά της ιστορίας είναι από πολλές απόψεις παρόμοια με τη δική της πρώιμη ζωή. Κατά την προετοιμασία για την προηγούμενη ανάρτηση, εκτός από το ότι άκουσα πολλές ιστορίες και ξαναδιάβασα βιβλία για να φρεσκάρω τη μνήμη μου, κοίταξα και αρκετά σχετικά δοκίμια, άρθρα και βιογραφικά σημειώματα για τους συγγραφείς. Σε μια  ανάλυση της ηρωίδας της Frances Hodgson Burnett, της Σάρας στην Μικρή Πριγκίπισσα, [https://core.ac.uk/download/pdf/46955678.pdf] η Johanna Elizabeth Resler ισχυρίζεται ότι ορισμένες πτυχές της ζωής της Burnett απεικονίζονται  στις αφηγήσεις της. Περιλαμβάνουν ομοιότητες μεταξύ της ίδιας και της ηρωίδας της, όπως ο θάνατος του πατέρα της, η οικονομική πτώση της οικογένειάς, και η αντίληψή της συγγραφέως για τη φιγούρα της πριγκίπισσας την οποία εμποτίζει με ορισμένες ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Η Σάρα έχει ενσυναίσθηση, χάρισμα στην αφήγηση και λατρεύει τα βιβλία. Η Resler γράφει: «…. Η επανεπεξεργασία του παραμυθιού της Σάρας δεν ήταν ίσως απλώς η επιθυμία της συγγραφέως να τελειοποιήσει το έργο της, αλλά η ανάγκη για εκείνη να θυμηθεί και να ξαναφανταστεί τις μνήμες του παρελθόντος της. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ζωή της Burnett μιμείται τη ζωή της Σάρας. Η πραγματική ζωή απλώς μοιάζει πολύ γενικά με την ιστορία μυθοπλασίας που έφτιαξε για τη Σάρα. Συμπεριλαμβάνοντας κομμάτια της δικής της παιδικής ηλικίας, η Μπέρνετ ίσως αποδέχεται τις δυσκολίες που βίωσαν η ίδια και η οικογένειά της μετά το θάνατο του πατέρα της. Το διαρκές ενδιαφέρoν του κοινού και η κριτική σημασία του έργου της Μπέρνετ έγκειται στη φαντασία και τη δημιουργικότητα της συγγραφικής διαδικασίας και συμπεριλαμβάνοντας αυτά τα ενδιαφέροντα με τις δικές της εμπειρίες η συγγραφέας δημιουργεί μια ιστορία που έχει στοιχεία παραμυθιού και πραγματικότητας».

* Ένα σύντομο απόσπασμα για τη ζωγραφική από τον Ουίνστον Τσόρτσιλ

«Δεν ξέρω τίποτα που, χωρίς να εξαντλεί το σώμα, απορροφά περισσότερο το μυαλό. Όποιες κι αν είναι οι ανησυχίες της ώρας ή οι απειλές του μέλλοντος, από τη στιγμή που η εικόνα έχει αρχίσει να ρέει, δεν υπάρχει χώρος για αυτούς στη διανοητική οθόνη. Περνούν στη σκιά και στο σκοτάδι. Όλο το νοητικό φως κάποιου, όπως είναι, συγκεντρώνεται στο έργο. Ο χρόνος παραμερίζεται με σεβασμό, και μόνο μετά από πολλούς δισταγμούς το μεσημεριανό γεύμα χτυπά δυνατά την πόρτα…» [Από το βιβλίο συλλογής δοκιμίων και άλλων έργων του Ουίνστον Τσόρτσιλ]

* Στην ομιλία της περασμένης εβδομάδας [24/12/2022] ο Rick Hanson συζήτησε μεταξύ άλλων τη σημασία του διαχωρισμού της επιθυμίας μας για δικαιοσύνη ή της αγανάκτησης για τις αδικίες και τη ζημιά που προκλήθηκε  σε εμάς, σε άλλους ή στον πλανήτη από τη σκληρότητα και το μίσος, και πώς συναισθήματα όπως ο θυμός, το μίσος ή η επιθυμία για εκδίκηση μπορούν πιο εύκολα να εξατμισθούν όταν τα αισθανθούμε και τα επεξεργαστούμε. Αφού μας έχουν ρίξει κάτω πολύ συχνά ή μας έχουν σπρώξει επίμονα, το άνοιγμα της καρδιάς μας και η σύνδεσή μας με αυτόν τον τόπο συμπόνιας και χαράς για τη ζωή, που ο Dan Siegel αποκαλεί το κέντρο της επίγνωσης, είναι ένα είδος νίκης γιατί γνωρίζουμε ότι τελικά η βαθύτερη ανθρώπινη ουσία μας είναι άθικτη και ζωντανή. Είμαστε χαρούμενοι γιατί καμία ποσότητα αλατιού στις πληγές δεν μπόρεσε να σκληρύνει ή να θάψει αυτή την ανθρώπινη δυνατότητα μας. Νομίζω ότι αυτή η διάκριση είναι πολύ σημαντική γιατί η αληθινή καλοσύνη και συμπόνια δεν μπορούν να αγνοήσουν την αδικία και το κακό που γίνεται στους ανθρώπους. Δεν πρέπει να αφορά την εξομάλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και τη μη διατάραξη βλαβερών δυναμικών και πρακτικών γιατί αυτό τελικά εξυπηρετεί μόνο εκείνους που έχουν περισσότερα προνόμια, δύναμη και πόρους.  Νομίζω ότι το να αναζητά κανείς δικαιοσύνη, να λέει την αλήθεια στην εξουσία και να μιλάει για αντικοινωνικές ή καταπιεστικές δυναμικές και αδικίες που έχουν διαπραχθεί, όταν αυτό είναι δυνατόν, αποτελεί καλοσύνη και συμπόνια προς εκείνους που έχουν πληγεί, και τελικά, και προς μεγαλύτερες ομάδες και συλλογικότητες.

Ο Rick Hanson διάβασε επίσης το Metta Sutta, μια βουδιστική διδασκαλία. Έχω συμπεριλάβει μερικούς από τους στίχους αυτού του κειμένου (μετάφραση Gil Fronsdal) που είχαν περισσότερη απήχηση σε μένα, ως ευχή και ίσως ως κάτι που μπορεί να αναλογιστεί και να καλλιεργήσει κανείς, για τον εαυτό του και τους άλλους, αυτή τη νέα χρονιά.

«Μακάρι να είναι όλοι ευτυχισμένοι και ασφαλείς. / Να είναι όλα τα όντα ευτυχισμένα στην καρδιά.

Όλα τα ζωντανά όντα, είτε αδύναμα είτε δυνατά, / Ψηλά, μεγάλα, μεσαία ή κοντά, Μικροσκοπικά ή μεγάλα, / Ορατά ή μη ορατά, / Κοντά μας ή μακριά, / Αυτά που έχουν γεννηθεί ή πρόκειται να γεννηθούν, / Να είναι όλοι ευτυχισμένοι.

Κανείς να μην εξαπατά τον άλλον / Να μην περιφρονεί κανέναν πουθενά.

Κανείς να μην εύχεται, μέσα στο θυμό ή την αποστροφή του, να υποφέρουν οι άλλοι».

Όπως μια μητέρα θα διακινδύνευε τη ζωή της / Για να προστατέψει το παιδί της, το μοναχοπαίδι της,  / Έτσι, απέναντι σε όλα τα όντα πρέπει κανείς  / Να καλλιεργεί μια απεριόριστη καρδιά. / Με στοργική καλοσύνη για όλο τον κόσμο – θα πρέπει κανείς  να καλλιεργεί μια απεριόριστη καρδιά, / Πάνω, κάτω, και τριγύρω / Χωρίς εμπόδια, χωρίς μίσος και χωρίς κακία. /  Όρθιος ή περπατώντας, καθισμένος ή ξαπλωμένος, / Όποτε κάποιος είναι ξύπνιος,  / Μακάρι να μένει κανείς σε αυτή την ανάμνηση…»