Τροφή, πλοία μεταφοράς σκλάβων, κοινωνικές συνθήκες, θετικότητα και ευτυχία…

«Η αποδοχή του θετικού δεν σημαίνει ότι πρέπει να ωραιοποιούμε τα πάντα (να βάζουμε ένα χαρούμενο λαμπερό πρόσωπο σε όλα), ούτε να απομακρυνθούμε από τις δυσκολίες της ζωής. Έχει να κάνει με την καλλιέργεια της ευημερίας, της ικανοποίησης και της εσωτερικής ειρήνης, που είναι καταφύγια από τα οποία μπορούμε πάντοτε να ξεκινάμε και να επιστρέφουμε.» — Rick Hanson

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Για την ανάρτηση αυτής της εβδομάδας είχα προγραμματίσει να γράψω για: την τροφή και πώς σχετίζεται με τις ιστορίες προσκόλλησης και τις δυναμικές στις ενήλικες σχέσεις μας, τις πρώιμες δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και τη χρήση του φαγητού ως μηχανισμού αντιμετώπισης δυσφορίας, την εφηβεία, την ανεξαρτοποίηση και το φαγητό, τα μηνύματα που το φαγητό και οι διαδικασίες των γευμάτων μπορούν να μεταδίδουν, που μπορέι να κυμαίνονται από γενναιοδωρία, ευγνωμοσύνη και αγάπη έως έλεγχο και τιμωρία. Έγραψα ένα πρώτο προσχέδιο και συγκέντρωσα μερικές πληροφορίες για πράγματα όπως η θεραπεία κουζίνας (kitchen therapy), η οποία είναι μια νέα προσέγγιση για την εξερεύνηση των σχέσεων όχι μόνο με το φαγητό αλλά και με τους ανθρώπους μαζί με τους οποίους τρώμε. Η κουζίνα παρέχει ένα περιβάλλον για την επίλυση εσωτερικών και διαπροσωπικών συγκρούσεων, καθώς τα γεύματα μπορεί να συνδέονται με ευχαρίστηση κι επαφή ή σύγκρουση, και όπου η κουζίνα θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει ένα πλαίσιο για θεραπεία. Αλλά το προσχέδιο δεν εξελίχθηκε ποτέ σε κάτι πιο ευπαρουσίαστο…….

Αντίθετα, θα ήθελα να μοιραστώ μερικά από τα πράγματα που παρακολούθησα και διάβασα ενώ ασχολήθηκα με τη ζωγραφική.

Αρχικά, θα ήθελα να μοιραστώ ένα ποίημα της Lucille Clifton, μιας μαύρης Αμερικανίδας ποιήτριας, που βρήκα καθώς κοίταζα εικόνες πλοίων για τον πίνακα μου. Το ποίημα έχει τον τίτλο «δουλεμπορικό πλοίο». Η Clifton περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο φόρτωναν τους σκλάβους στα πλοία, κυριολεκτικά «σαν κουτάλια». Βρήκα κι ένα παιδικό βιβλίο σχετικά με την εξέλιξη των θαλάσσιων σκαφών στην ιστορία που είχα αγοράσει για τον γιο μου όταν ήταν μικρός κι ακόμη και η σύντομη περιγραφή των δουλεμπορικών πλοίων σε αυτό το παιδικό βιβλίο ήταν δύσκολο να διαβαστεί χωρίς να προκαλέσει ανατριχίλα. Περιλάμβανε επίσης ένα διάγραμμα για το πώς τα ανθρώπινα σώματα τοποθετούνταν σαν σαρδέλες ή κουτάλια σαν να ήταν κουτιά ή εμπορεύματα. Είναι δύσκολο να χωνέψει κανείς πώς η έννοια του ανθρώπου δεν θεωρείται εξ’ αρχής αυτονόητη  για όλους τους ανθρώπους, κι ότι ιστορικά, πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, δεν έχουν πρόσβαση σε αυτήν την κατηγορία. Θυμήθηκα το δικό μου ενδιαφέρον για τα παλιά ιστιοφόρα όταν ήμουν μικρή. Για ένα διάστημα είχαν γίνει θέμα ζωγραφικής. Επίσης σ’ ένα podcast που παρακολούθησα, ο ομιλητής χρησιμοποίησε μια μεταφορά που αφορούσε το δουλεμπορικό πλοίο  για να υποδηλώσει πώς κατά κάποιο τρόπο βρισκόμαστε πάνω σε ένα τέτοιου είδους πλοίου. Σε κάποιο επίπεδο το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας δεν είναι ελεύθερο γιατί από νωρίς μας έχουν στριμώξει σε μικρά κουτιά για να είμαστε εύκολα κατανοητοί και εύπεπτοι, αλλά είμαστε όλοι πολύ περισσότερο.

slaveship                       δουλεμπορικό πλοίο

(Jesus, Angel, and Grace of God were names of ships that delivered slaves from Africa to the Americas)

(Ιησούς, Άγγελος και Θεία Χάρη ήταν ονόματα πλοίων που μετέφεραν σκλάβους από την Αφρική στην Αμερική)

loaded like spoons                                          φορτωμένοι σαν κουτάλια
into the belly of Jesus                                     στην κοιλιά του Ιησού
where we lay for weeks for months               όπου είμαστε ξαπλωμένοι για εβδδομάδες για μήνες
in the sweat and stink of our own                  στον ιδρώτα και στη μπόχα της δικής μας
breathing                                                        αναπνοής
Jesus                                                               Ιησού
why do you not protect us                              γιατί δεν μας προστατεύεις
chained to the heart of the Angel                   αλυσοδεμένοι στην καρδιά του Αγγέλου
where the prayers we never tell                     όπου οι προσευχές που δεν λέμε
are hot and red as our bloody ankles             είναι καυτές και κόκκινες σαν τους ματωμένους αστραγάλους μας
Jesus                                                               Ιησού
Angel                                                             Άγγελε
can these be men                                           είναι δυνατόν να είναι άνθρωποι
who vomit us out from ships                        που μας ξερνούν από τα πλοία τους
called Jesus Angel Grace of God                 που ονομάζονται Ιησούς Άγγελος Θεία Χάρη
onto a heathen country                                 πάνω σε μιαν αλλόθρησκη χώρα
Jesus
Angel
ever again
can this tongue speak
can this bone walk
Grace of God
can this sin live

Θα ήθελα επίσης να μοιραστώ ένα άρθρο που διάβασα στο Greater Good Magazine. Το άρθρο, που γράφτηκε από τον Jeremy Adam Smith, συζητά πώς η ευτυχία και η ευημερία δεν είναι πάντα επιλογή και πώς οι κοινωνικές συνθήκες και η ανισότητα επηρεάζουν τη συνολική μας ευημερία. Ο Smith υποστηρίζει μια πιο συμπεριληπτική προσέγγιση του θέματος. Πριν παρουσιάσω συνοπτικά μερικές από τις ιδέες του άρθρου, θα ήθελα να πω ότι έχω προσπαθήσει να το κάνω σε όλες τις  αναρτήσεις μου, κι ότι μια πιο περιεκτική προσέγγιση της πραγματικότητας και συγκεκριμένων θεμάτων είναι πάντα πιο κοντά στην αλήθεια. Η υιοθέτηση μιας συμπεριληπτικής προσέγγισης (both  // and  approach) είναι επίσης λιγότερο επιζήμια όταν αξιολογούμε και αποδίδουμε αιτίες στην εμπειρία των ανθρώπων και είναι πιο χρήσιμη και ενδυναμωτική επειδή μας επιτρέπει να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε μέσα στα πλαίσια και τις περιστάσεις μας.

Ο Smith γράφει ότι εκτός από τις έρευνες σχετικά με την ευτυχία, σε άλλους κλάδους της ψυχολογίας καθώς και σε τομείς όπως η οικονομία και η κοινωνιολογία, η ευτυχία  αρχίζει να μοιάζει λιγότερο με ατομική επιλογή και περισσότερο σαν προϊόν θεσμικών, οικονομικών και ιστορικών δυνάμεων, που διαμορφώνονται από τις διαφορές ισχύος μεταξύ των ομάδων. Είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε γιατί υπάρχει αυτό το τυφλό σημείο (blind spot) σε σχέση με την ευτυχία. Προσθέτει ότι «Η απάντηση δεν είναι απλή. ξεκινά από μια θέση πνευματικής και πολιτισμικής ταπεινότητας, που σημαίνει ότι απλώς δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς οι πράξεις, οι περιστάσεις και η γενετικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν για να διαμορφώσουν την υποκειμενική μας ευημερία».

Αισθάνεται επίσης ότι υπάρχει κάτι ανέντιμο στην ελαχιστοποίηση του ρόλου των κοινωνικών δυνάμεων, και ότι αυτή η ανεντιμότητα μπορεί να έχει τις ρίζες της στο ότι δεν λαμβάνουμε υπόψη τις εμπειρίες των ανθρώπων που τραυματίζονται ή περιθωριοποιούνται από αυτές τις δυνάμεις. Δίνει παραδείγματα για το πώς μπορεί να μοιάζουν οι δομικές δυνάμεις στην κοινωνία. Γράφει: «Η δουλεία ήταν μια δομική δύναμη, που καθιέρωσε ένα επίμονο πρότυπο κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ Μαύρων και Λευκών Αμερικανών που επιμένει μέχρι σήμερα. Η οικογένεια είναι μια δύναμη δομημένη σε νόμους σχετικά με τον γάμο, το διαζύγιο, τους φόρους, την αναπαραγωγική υγεία, τα παιδιά — και την εξουσία που είχαν ιστορικά οι άνδρες πάνω σε αυτούς τους νόμους. Το κοινωνικό σας δίκτυο είναι μια δομή που διαμορφώνεται από αλληλεπιδράσεις με άλλες δομές: πού πήγατε σχολείο, τη δουλειά που κάνετε, το φύλο σας, τη φυλή σας, τη θρησκεία σας – οτιδήποτε σας συνδέει με τους άλλους». Μας υπενθυμίζει επίσης ότι οι δομικές δυνάμεις είναι συνήθως αόρατες σε εμάς και οι περισσότεροι από εμάς δεν παρατηρούμε τους νόμους και τους θεσμούς που διαμορφώνουν τη ζωή μας. Γίνονται κυρίως ορατές μέσω της μελέτης, της συγκέντρωσης και της επίγνωσης.

Εξηγεί πώς η ισχυρή αντίσταση των Αμερικανών στο να δουν δομικές δυνάμεις, ειδικά όταν πρόκειται για το πώς διαμορφώνουν τις ατομικές ευκαιρίες, είναι μια τάση με βαθιές ιστορικές ρίζες. Παραθέτει τα λόγια του ιδρυτή της αμερικανικής ψυχολογίας, Γουίλιαμ Τζέιμς, το 1902, ο οποίος έγραψε: «Αν μπορείς να αλλάξεις το νου σου, μπορείς να αλλάξεις τη ζωή σου», το οποίο ήταν ενδυναμωτικό και πιο υγιές από το να εστιάζει κανείς σε παθολογία. Σε σχέση με το κίνημα της θετικής ψυχολογίας, γράφει ότι ήταν επαναστατικό για τον τρόπο που απομακρύνθηκε από τη μελέτη και τη θεραπεία της δυσλειτουργίας προς την εξέταση των πρακτικών και των χαρακτηριστικών που βοηθούν τους ανθρώπους να ανθίσουν. Ήταν μια απομάκρυνση από την παθητικότητα, την εγκατάλειψη και την αδυναμία. Λέει: «Εστιάζοντας στις δυνάμεις μας, τις αρετές και την ευτυχία, η θετική ψυχολογία άνοιξε μια πόρτα στο ανθρώπινο μυαλό και τις σχέσεις που η επιστήμη είχε παραμελήσει εδώ και καιρό. Αυτή ήταν μια σημαντική συμβολή. Δυστυχώς, ωστόσο, αυτή η εστίαση στο άτομο οδήγησε πολλούς ερευνητές και δασκάλους να απορρίψουν συνειδητά τις δομικές εξηγήσεις για την ατομική ατυχία και δυστυχία, κάτι που αντανακλούσε το πλούσιο, Ευρωπαϊκό-Αμερικανικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκαν οι ιδέες τους».

Ο Smith καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το θέμα δεν είναι ότι δεν πρέπει να κάνουμε βήματα που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά μας, να βελτιώσουν τις σχέσεις μας και τα καθημερινά επίπεδα ικανοποίησης, αλλά μάλλον δεν πρέπει να παραβλέπουμε και να υποτιμούμε τη δύναμη των κοινωνικών δυνάμεων στη διαμόρφωση της ευτυχίας και της ικανοποίησης από την ζωή μας. Γράφει: «Η αναγνώριση του αντίκτυπου των δομικών δυνάμεων στην ευημερία δεν χρειάζεται να είναι συνταγή απελπισίας / αίσθησης ότι είμαστε αβοήθητοι»

Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο στο: https://greatergood.berkeley.edu/article/item/how_much_control_do_you_have_over_your_own_happiness?utm_source=Greater+Good+Science+Center&utm_campaign=50b8b6564b-EMAIL_CAMPAIGN_GG_Newsletter_May_12_2022&utm_medium=email&utm_term=0_5ae73e326e-50b8b6564b-70743655

Μέρος δεύτερο                                                    Η μετάφραση ολοκληρώθηκε

Αρχική Ανυπακοή βασισμένη σε αρχές και η Γιορτή της Μητέρας….

«Βρείτε χρόνο στη ζωή σας για να ακούσετε τη δική σας φωνή. Μην την αφήσετε να πνιγεί από άλλους. Η φωνή σας είναι δική σας και μόνο δική σας. Μείνετε σε επαφή μαζί της και χρησιμοποιήστε την»  Maria Kennedy Shriver

“Η τέχνη δεν είναι παιχνίδι για αργόσχολους. Είναι αστραπή , είναι πόνος, είναι γέννα” (από τις χειρόγραφες σημειώσεις της Βάσως Κατράκη)

Το πρώτο μέρος της σημερινής ανάρτησης βασίζεται στο βιβλίο του Todd Kashdan σχετικά με την ανυπακοή που βασίζεται σε αρχές, The Art of Insubordination. Σε αυτό το δεύτερο μέρος επικεντρώνομαι εν συντομία σε μερικούς από τους τρόπους που μπορούν να μας βοηθήσουν να επιφέρουμε προσωπικές και κοινωνικές αλλαγές. Μοιράζομαι επίσης ένα απόσπασμα από ένα κομμάτι που έγραψε ο Todd Kashdan για την Ημέρα της Μητέρας. Το επέλεξα για τον τίτλο του, κι επίσης, επειδή σχετίζεται με τα θέματα του βιβλίου και της σημερινής ανάρτησης όπως: η πνευματική ταπεινοφροσύνη κι η κατηγοριοποίηση των ανθρώπων με βάση ξεπερασμένες ή μεροληπτικές υποθέσεις, πρακτικές και συμπεριφορές. Τέλος, συνοδεύω αυτήν την ανάρτηση με εικόνες σχετικές με τη μητρότητα από τη Βάσω Κατράκη (1914 – 1988) την κορυφαία Ελληνίδα χαράκτρια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Άρχισε να χαράζει σε ξύλο κατά τη διάρκεια της κατοχής, αργότερα δημιούργησε εικονογραφήσεις βιβλίων και χαρακτικά των καθημερινών σκηνών των ανθρώπων και των τοπίων της πατρίδας της. Στη δεκαετία του ’50 άρχισε να χαράζει σε ψαμμίτη χρησιμοποιώντας μια πρωτότυπη τεχνική που κέρδισε διεθνή αναγνώριση. Οι πίνακες και τα χαρακτικά της καταγράφουν τις έντονες δυσκολίες του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1967 εξορίστηκε σε ένα άγονο νησί, από τη στρατιωτική χούντα την ημέρα που ανέλαβε την εξουσία. Πέρασε εννιάμιση μήνες στο νησί, όπου οι εξόριστοι υπέφεραν από πείνα, δίψα και ξυλοδαρμούς κι αποφυλακίστηκε το 1968 μετά από διεθνείς πιέσεις. Επιστρέφοντας στην τέχνη της αυτόν τον Μάιο συγκινήθηκα, κι επίσης θυμήθηκα ότι δύο κορνιζαρισμένες αφίσες των χαρακτικών της ήταν κρεμασμένες στους τοίχους όλων των χώρων που έζησα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας των είκοσι μου.

A. Παράγοντες που μπορούν να υποστηρίξουν την ανυπακοή βασισμένη σε αξίες και την αλλαγή

Ο Kashdan αναφέρεται σε έρευνες που υποδηλώνουν ότι ένας βασικός παράγοντας που μπορεί να υποκινήσει την αλλαγή είναι η ευέλικτη συνέπεια. Γράφει ότι οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι μπορούν να υποκινήσουν την αλλαγή πιο εύκολα εάν είναι συνεπείς σε αυτό που λένε, χωρίς να είναι υπερβολικά άκαμπτοι. Για παράδειγμα, το 1994 η Δρ. Wendy Wood και οι συνεργάτες της χρησιμοποίησαν ένα στατιστικό εργαλείο για να συνθέσουν 143 πειράματα, που εξέταζαν την ικανότητα των μειονοτήτων να ασκούν επιρροή και βρήκαν ότι το καλύτερο πράγμα που μπορούσαν να κάνουν οι άνθρωποι ήταν να παρουσιάσουν ένα συνεπές μήνυμα, με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, το να είναι κανείς συνεπής δεν αρκεί. Πρέπει επίσης να μεγιστοποιήσουμε τις δυνατότητες επιρροής του μηνύματός μας. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να δουλέψουμε από τα μέσα προς τα έξω, επειδή το κοινό είναι πιο πιθανό να ακούσει το μήνυμά μας εάν μας βλέπει ως μέλος της ομάδας του ή ως κάποιον που μοιράζεται μια κοινή ταυτότητα ή κοινό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη, οι συμμετέχοντες φοιτητές αφιέρωσαν περισσότερο χρόνο στην επεξεργασία ενός μηνύματος και συγκράτησαν περισσότερες πληροφορίες εάν πίστευαν ότι το έγραψαν μειονότητες από τη δική τους ομάδα. Φαίνεται ότι οι μειονότητες έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες επιρροής, εάν διατυπώσουν πώς υπάρχει μια κοινή ταυτότητα μεταξύ αυτών και του κοινού τους. Ο Kashdan γράφει: «Όταν κάποιος σε μια ομάδα σκέφτεται διαφορετικά από τους υπόλοιπους, οι διαφωνούντες προκαλούν μια σπίθα περιέργειας στην πλειοψηφία. Δύο ερωτήσεις αναδύονται στο μυαλό του κοινού τους: «Γιατί αυτό το άτομο σκέφτεται διαφορετικά από εμάς;» και «Τι πληροφορίες έχει αυτό το άτομο που δεν έχουμε εμείς;» Και παρόλο που βραχυπρόθεσμα, η απόκλιση μπορεί να προκαλέσει ένταση ή σύγκρουση στην ομάδα, μπορεί επίσης να στρέψει την προσοχή σε νέες ιδέες, σε ανεπίλυτα προβλήματα ή σε μια ευρύτερη λίστα επιλογών.

Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να πυροδοτήσουμε την περιέργεια του κοινού μας και όχι τον φόβο του. Αν τρομάξουμε ή αποξενώσουμε τους ανθρώπους, όσο αληθινή ή σπουδαία κι αν είναι μια ιδέα, δεν θα τραβήξει την προσοχή των ανθρώπων. Όταν εξετάζουμε τις παρουσιάσεις μας, είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε το κοινό μας, να του δείχνουμε σεβασμό και να κατανοούμε τους φόβους και τις ανάγκες του. Ο Kashdan παρέχει ένα παράδειγμα για να επιβεβαιώσει αυτό το σημείο. Μας διηγείται την ιστορία του Δρ Ignaz Semmelweis, γνωστός ως πρωτοπόρος των αντισηπτικών διαδικασιών, ο οποίος το 1847, όταν η ιατρική επιστήμη δεν γνώριζε πολλά για τα μικρόβια ασχολήθηκε με το πρόβλημα της επιλόχειας λοίμωξης, τη μάστιγα των μαιευτηρίων σε όλη την Ευρώπη, και υποστήριξε ότι το απλό πλύσιμο των χεριών μπορούσε να αποτρέψει πολλές μαιευτικές επιπλοκές και την αυξημένη θνησιμότητα. Το ενδιαφέρον γεγονός είναι ότι οι γιατροί το δοκίμασαν και το ποσοστό θνησιμότητας των ασθενών μειώθηκε δραματικά, και μετά το τραγικό ήταν ότι κανείς δεν έδωσε σημασία. Θα περνούσε ένας ακόμη αιώνας προτού το ιατρικό επάγγελμα υιοθετήσει το πλύσιμο των χεριών ως τυπικό πρωτόκολλο. Ο Kashdan γράφει ότι ο Δρ. Semmelweis είχε υποθέσει ότι τα δεδομένα και τα ισχυρά επιχειρήματα ήταν αρκετά για να πείσουν το εσφαλμένο κατεστημένο, αλλά αυτό δεν συνέβη. Προτείνει λοιπόν ότι ως ανυπότακτοι με αξίες, δεν πρέπει να ντροπιάζουμε, να κατηγορούμε ή να ακρωτηριάζουμε τους υποστηρικτές του status quo, αλλά να υιοθετούμε μια συμφιλιωτική προσέγγιση και φιλικό τόνο.

Έναν τρίτο παράγοντα που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι η αντικειμενικότητα. Πάντα είμαστε πιο πειστικοί όταν οι ισχυρισμοί που κάνουμε και οι ιδέες που προτείνουμε φαίνονται αντικειμενικές και επαληθεύσιμες. Η συμπερίληψη επιστημονικών και ερευνητικών ευρημάτων και άλλου είδους υποστηρικτικού υλικού στις παρουσιάσεις μας αυξάνει τις πιθανότητές μας να επηρεάσουμε ή να πείσουμε τους άλλους. Τα ευρήματα της έρευνας υποδηλώνουν ότι όταν ένα επιχείρημα φαίνεται αντικειμενικό και βασισμένο σε στοιχεία, τείνουμε να ανοίγουμε το μυαλό μας σε αυτό, αλλά όταν το αντιλαμβανόμαστε ως υποκειμενικό,  είμαστε λιγότερο ανοιχτόμυαλοι. Το τέταρτο πράγμα που συζητά ο Kashdan είναι η ανάγκη οι ανυπότακτοι /ες ή οι διαφωνούντες και διαφωνούσες να προβάλουν τη θαρραλέα αυτοθυσία τους επειδή οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν πόσο τρομακτικό είναι να αμφισβητούν δημόσια το status quo. Τα άτομα που μιλούν ανοιχτά ή προωθούν ιδέες που αμφισβητούν το κατεστημένο είναι πολύ πιθανόν να υποστούν κοινωνικό κόστος και δίωξη λόγω της βαθιάς δέσμευσης που νιώθουν για τον σκοπό τους. Ο Kashdan γράφει: «Η ζωή ενός επαναστάτη μπορεί να είναι πραγματικά χάλια. Αλλά υπάρχει μια θετική πλευρά: όταν προσπαθούν να πείσουν τους ανθρώπους ότι οι ιδέες τους έχουν αξία, οι αμφισβητούντες μπορούν να μετατρέψουν προς όφελός τους το ψυχολογικό τίμημα που υποφέρουν και τους κοινωνικούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν. … Οι επαναστάτες μπορούν να αλλάξουν τις αντιλήψεις, συμμετέχοντας στη λεγόμενη σηματοδότηση θάρρους, στην οποία οι προσωπικές θυσίες και το κόστος του να ξεχωρίζεις από το πλήθος γίνονται ορατά».

Η στρατολόγηση αξιόπιστων συμμάχων είναι επίσης χρήσιμη όταν προσπαθούμε να αλλάξουμε τον κόσμο ή κάποια μικρή πτυχή του, επειδή χρειαζόμαστε υποστήριξη στις δύσκολες στιγμές. Ο Kashdan γράφει ότι πρέπει να είμαστε διακριτικοί σχετικά με το ποιον επιλέγουμε κι η επιστήμη προτείνει ότι θα ήταν καλύτερα να αναζητήσουμε συμμάχους που μπορούν να ενισχύσουν τις διανοητικές και συναισθηματικές μας ικανότητες, να συνεισφέρουν διορατικότητα και σοφία, να μας βοηθήσουν να λύσουμε προβλήματα και να διευρύνουμε την αίσθηση του εαυτού μας. Μερικοί άνθρωποι μάς αφήνουν φορτισμένους /ες αφού περάσουμε χρόνο μαζί τους κι άλλοι εξαντλούν την ενέργειά μας σε σημείο που, όπως το θέτει ο Kashdan, θέλουμε να κουλουριαστούμε και να αποφύγουμε το ανθρώπινο είδος.  Περαιτέρω γράφει: «Αναζητήστε ανθρώπους που σας συμπληρώνουν. Συνεργάτες που είναι ενδιαφέροντες, προκλητικοί και πηγή φώτισης… Επίσης, αναζητήστε συμμάχους που μπορούν να επεκτείνουν τη συναισθηματική σας εμβέλεια».

Ωστόσο, η αναζήτηση τέτοιου είδους ανθρώπων δεν είναι εύκολη, και μόλις εντοπίσουμε πιθανούς συμμάχους, πρέπει να οικοδομήσουμε ισχυρές, ουσιαστικές σχέσεις μαζί τους, κι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να γίνει αυτό, σύμφωνα με τον Kashdan, είναι η από κοινού αντιμετώπιση δυσκολιών / προκλήσεων. Η από κοινού αντιμετώπιση δυσκολιών και το να μοιραζόμαστε επώδυνες στιγμές μαζί μπορεί να μην είναι εύκολο, αλλά το να κάνουμε τον εαυτό μας ευάλωτο απέναντι στους άλλους μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε πιο συνδεδεμένοι και θαρραλέοι. Στο βιβλίο υπάρχουν αναφορές σε μελέτες για τις διαπροσωπικές σχέσεις που επεξεργάστηκαν ο Δρ Michael Argyle και η Dr Monika Henderson προκειμένου να θεμελιώσουν 6 κρίσιμα χαρακτηριστικά της φιλίας. «Οι καλοί φίλοι (1) είναι εκεί όταν οι σύντροφοί τους χρειάζονται συναισθηματική υποστήριξη. (2) προσφέρουν εθελοντική βοήθεια σε περιπτώσεις ανάγκης. (3) υπερασπίζονται τους φίλους σε περίπτωση απουσίας τους· (4) εμπιστεύονται και εκμυστηρεύονται στους φίλους· (5) προσπαθούν να κάνουν τους συνεργάτες / φίλους χαρούμενους με την παρουσία τους, και (6) μοιράζονται θριάμβους και επιτυχίες. Σπάστε αυτούς τους κανόνες και οι φιλίες διαλύονται». Επιπλέον, είναι απαραίτητο να υπάρχει ισορροπία μεταξύ του κομφορμισμού, του ανήκειν και της μοναδικότητας του καθενός μας. Η διατήρηση αυτής της ισορροπίας δεν είναι μια εφάπαξ προσπάθεια. Αντίθετα, πρέπει να δίνουμε προσοχή στις αλλαγές στην ατομική συμπεριφορά, στους κανόνες της ομάδας και στην επιτυχία ή την αποτυχία της ομάδας. Ο Kashdan γράφει: «Βοηθήστε τους ανθρώπους να αισθάνονται σίγουροι ότι ανήκουν στην ομάδα κι ότι επίσης εκτιμώνται για την έκφραση της μοναδικότητάς τους. ….. Φροντίστε τακτικά και τις δύο αυτές ψυχολογικές ανάγκες και θα πυροδοτήσετε τα κίνητρα των ανθρώπων για μοναδικές συνεισφορές.”

Όταν αμφισβητούμε οποιοδήποτε status quo ή αγωνιζόμαστε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αλλαγή, πρέπει επίσης να καλλιεργούμε ψυχολογική ευελιξία και ανθεκτικότητα. Αυτή η διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει την επαναξιολόγηση των λόγων που διαφωνούμε, την αναγνώριση οποιασδήποτε ενόχλησης και των δυσάρεστων ή δύσκολων συναισθημάτων που τυχόν βιώνουμε, και την συνειδητοποίηση του πως θα επωφεληθούμε από το ψυχικό σθένος. Πρέπει να αναγνωρίσουμε την αγωνία και δυσφορία που προκύπτουν από την αμφισβήτηση της συμβατικής σκέψης, διαφορετικά γινόμαστε πιο αδύναμοι και λιγότερο αποτελεσματικοί. Ο Kashdan προτείνει τρόπους για να γίνει αυτό. Για παράδειγμα, με την επισήμανση των συναισθημάτων γίνεται πιο εύκολη η διαχείριση τους. Όταν τα συναισθήματα γίνονται συνειδητά γίνονται διαχειρίσιμα και μπορούν να μετατραπούν  σε ενέργεια υποστήριξης των στόχων μας. Ο Dan Siegel λέει ότι όταν δώσουμε όνομα στην εμπειρία μας την δαμάζουμε. Επίσης απαιτείται επίγνωση του νοητικού μας περιεχομένου και επαφή με τους μηχανισμούς άμυνας μας (μερικοί μπορεί να είναι χρήσιμοι και άλλοι καταστροφικοί), με άλλα λόγια, τα πράγματα που τείνουμε να κάνουμε για να ξεφύγουμε από δυσάρεστες σκέψεις, συναισθήματα ή αισθήσεις. Τέλος, είναι σημαντική η αξιολόγηση ευκαιριών.

Είναι επίσης σημαντική η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της περιέργειας, επειδή προάγουν τη νοημοσύνη, τη μάθηση και την ανάπτυξη. Μας βοηθούν να αγκαλιάσουμε την πολυπλοκότητα και να αποφεύγουμε την κατηγοριοποίηση των ανθρώπων με άκαμπτους και υπερβολικά απλοποιημένους τρόπους. Προκειμένου να το πετύχουμε αυτό, μπορούμε αρχικά να θέσουμε περισσότερες και καλύτερες ερωτήσεις. Ο Kashdan ισχυρίζεται ότι «Οι πολύ περίεργοι ανάμεσά μας όχι μόνο επιμένουν περισσότερο σε δύσκολες εργασίες, αλλά αποδίδουν καλύτερα και κουράζονται λιγότερο». Επίσης, το να εκτιμούμε την περιέργεια και να είμαστε ανοιχτοί στην αξιολόγηση νέων ιδεών μας προφυλάσσει από το να πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε περισσότερα από όσα πραγματικά γνωρίζουμε, κάτι που μπορεί να είναι προβληματικό. Στο βιβλίο γίνεται αναφορά σε έρευνες που έχουν βρει ότι όσο λιγότερα γνωρίζει κάποιος για ένα θέμα, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει ισχυρές απόψεις για αυτό. Φαίνεται ότι γινόμαστε πιο κλειστοί όταν διαθέτουμε είτε πάρα πολλές είτε πολύ λίγες γνώσεις, κάτι που μας αφήνει συχνά υπερβολικά σίγουρους για την υπάρχουσα γνώση και μας εμποδίζει να είμαστε ανοιχτοί στην αξιολόγηση νέων  πληροφοριών.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε την ανθρώπινη ψυχολογία μας, η οποία μας καθιστά ευάλωτους στους ισχυρισμούς και τις παραδοχές των αρχών. Οι άνθρωποι τείνουμε να μην είμαστε ανοιχτόμυαλοι από τη φύση μας κι επίσης τείνουμε να είμαστε προσκολλημένοι αυστηρά σε συστήματα πεποιθήσεων,  ειδικά αν τα προωθούν ισχυρές αρχές, επειδή παρέχουν ένα είδος δομής και μιαν αίσθηση ασφάλειας. Ο Kashdan γράφει ότι όταν έρθουμε σε επαφή με μια νέα ή φαινομενικά προκλητική ιδέα, νιώθουμε άγχος, αλλά όπως λέει «πρέπει να νιώθουμε αναστατωμένοι και αβέβαιοι μερικές φορές – έτσι μεγαλώνουμε. Αλλά δεν είναι διασκεδαστικό. Αυτοί που διαρρέουν πληροφορίες  (whistleblowers), οι πολιτικοί ακτιβιστές, οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες και άλλοι που τολμούν να «σκεφτούν διαφορετικά» είναι παράγοντες κοινωνικής βελτίωσης». Ισχυρίζεται ότι οι αδιάφοροι  / οι μη περίεργοι ανάμεσά μας είναι πιο πιθανό να υποστηρίξουν απερίσκεπτα το status quo και να θέσουν εκτός ορίων ορισμένες πεποιθήσεις και ομιλητές, που μπορεί να θεωρούν ως ξένους ή διαφωνούντες. Προτείνει ότι μπορούμε πραγματικά να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας στο να ακούμε τους μη κομφορμιστές, εστιάζοντας την προσοχή μας λιγότερο στον αγγελιοφόρο και περισσότερο στην αξία της ίδιας της πληροφορίας. Επίσης συχνά αγανακτούμε με άτομα που λένε την αλήθεια στην εξουσία ή σπάζουν τη σιωπή επειδή μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε οδυνηρά τους δικούς μας περιορισμούς ή φόβους ή έλλειψη θάρρους.

Τέλος, στο βιβλίο προτείνεται ότι για να μεγιστοποιήσουμε τη συλλογική νοημοσύνη μιας κοινωνίας, πρέπει να οικοδομήσουμε μια κουλτούρα που να επιβεβαιώνει αξίες όπως η αυτονομία, η κριτική σκέψη, η ελευθερία σκέψης και η επιθυμία να αναζητήσουμε χρήσιμες πληροφορίες ανεξάρτητα από το πού προέρχονται. Πρέπει επίσης να αυξήσουμε τον συνολικό αριθμό των μη κομφορμιστών ανάμεσά μας επειδή είναι πολύτιμοι συντελεστές της προόδου και της ποιότητας ζωής. Ο Kashdan γράφει ότι εάν εκατομμύρια από εμάς συμμετάσχουμε σε αυτές τις διαδικασίες θα είμαστε σε θέση να οικοδομήσουμε μια ασφαλέστερη, πιο ευημερούσα, πιο δυναμική και πιο αρμονική κοινωνία. Κι ακόμη κι αν δεν επιτύχουμε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, ο αντίκτυπός μας μπορεί να είναι μεγαλύτερος από όσο νομίζουμε. Ο Kashdan γράφει: «Η διαρκής αλλαγή είναι αργή, συχνά αναβλύζει κάτω από την επιφάνεια καθώς οι άλλοι σκέφτονται ότι είπατε ή παρουσιάσατε. Τα ατομικά αποτελέσματα ποικίλλουν και η «φυλή», το φύλο, και τα ορατά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύονται οι εκφράσεις αμφισβήτησης από τους άλλους. Μην περιμένετε να  αρέσετε. Παίξτε το μακροπρόθεσμο  παιχνίδι…  Η mainstream σκέψη εξελίσσεται. Με κάθε πράξη ανυπακοής βάσει αξιών που επικρατεί, πλησιάζουμε πιο κοντά σε έναν καλύτερο κόσμο».

Β. Η Ημέρα της Μητέρας για αυτούς χωρίς μητέρα από τον  Dr. Todd Kashdan

«……….. Ένα μάθημα για τη θλίψη: Μην προσποιείστε ότι έχετε προνομιακή πρόσβαση στις συναισθηματικές αντιδράσεις κάποιου  άλλου, λόγω ενός παρόμοιου γεγονότος στη ζωή τη δική σας…… Έχετε βιώσει και οι δύο τον θάνατο ενός γονέα. Οι μοναδικές παράμετροι των δύσκολων γεγονότων εκλιπαρούν για πνευματική ταπεινοφροσύνη. Έχασα τη μαμά μου σε ηλικία 12 ετών και οι άνθρωποι μου λένε τακτικά πώς είμαι μπερδεμένος εξαιτίας αυτού. Όταν μου πήραν συνέντευξη για μεταπτυχιακές σπουδές το 1998, ένας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια υπέβαλε ένα καταιγισμό ερωτήσεων για την παιδική μου ηλικία. Μετά από τις δικές μου ειλικρινείς απαντήσεις, απάντησε κάπως έτσι: «Πρέπει να έχεις υποφέρει πολύ… θα έπρεπε κανονικά να είσαι στη φυλακή, τοξικομανής, συγχαρητήρια που έφτασες μέχρι εδώ!» Θυμάμαι τη δική μου διανοητική φλυαρία που δεν κατάφερα ν’ αρθρώσω.

Όχι, δεν υπέφερα πολύ. Βρήκα καταφύγιο στους φίλους, τον αθλητισμό, τη συγγραφή και τις αγαπημένες. Μη με ορίζεις από την απώλεια μου. Μην μου επιβάλλεις την επινοημένη σου αφήγηση. Τι στο διάολο σε κάνει να πιστεύεις ότι η φυλακή ήταν μια πιθανότητα;

Ξέρω ότι οι άνθρωποι συχνά κάνοντας μια εικασία για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την ιστορία κάποιου έχουν καλές προθέσεις. Οι άνθρωποι έχουν τους λόγους τους που έχουν τόση αυτοπεποίθηση σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνουν οι αντιξοότητες για κάποιον άλλο. Να ξέρετε το εξής: η προβολή των δικών σας σκέψεων σε ένα γεγονός δημιουργεί περιττά εμπόδια στην ανθρώπινη επαφή. Αντί να μεταφέρετε μια ψευδαίσθηση γνώσης, προσφέρετε παρουσία…….

Δεν μπορώ να φανταστώ τι νιώθεις. / Δεν έχω ιδέα τι πέρασες, αλλά αν ποτέ θέλεις να μοιραστείς κάτι, οτιδήποτε, είμαι εδώ για σένα. / Δεν ξέρω τι να πω, αλλά να ξέρεις ότι είμαι εδώ για σένα. / Δεν είμαι σίγουρος πώς να βοηθήσω, αλλά θα είμαι εδώ.

Ο δίδυμος αδερφός μου και εγώ μεγαλώσαμε μόνο με τη μητέρα μας. Από ότι μπορώ να θυμηθώ, δεν ένιωσα ποτέ στέρηση μόνο με μια μαμά. Ποτέ δεν ένιωσα ανεπαρκή αριθμό αγκαλιών και φιλιών. Έχω αναμνήσεις από εκείνη που μου διάβαζε, χωρίς να χάνει ούτε μια μέρα. Έχω αναμνήσεις που με έβαζε για ύπνο,  έκανε ερωτήσεις για τους φίλους μου και τα σχέδιά μου για την επόμενη μέρα. Τη θυμάμαι ξαπλωμένη δίπλα μου όταν είχα εφιάλτες. Αλλά (οι αναμνήσεις) είναι αμυδρές και φευγαλέες.

Μετά από μια μακρά περίοδο καρκίνου, η μητέρα μου πέθανε την Ημέρα των Ευχαριστιών το 1987. Είχα μόλις γίνει 13 ετών. Δεν θυμάμαι πολλές λεπτομέρειες κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου. Θυμάμαι ότι με πήγαν στο νοσοκομείο μόνο για να μου πουν ότι η μητέρα μου αρνήθηκε να με δει. Δεν ήθελε οι αναμνήσεις μου να μολυνθούν από το θέαμα και τις μυρωδιές της φθοράς. Βγήκα με τις μύτες των ποδιών από την αίθουσα αναμονής για να κοιτάξω από το μικρό παράθυρο της πόρτας του νοσοκομείου της. Είδα ένα εύθραυστο σώμα, ένα αδύναμο πρόσωπο και το φαλακρό κεφάλι που δεν θα με αγκάλιαζε ποτέ ξανά……..

Μερικές φορές στιγμιότυπα και νοερά βίντεο της παιδικής μου ηλικίας εμφανίζονται κάποια τυχαία απογεύματα μιας Τρίτης. Τα ανακτημένα θραύσματα από την παιδική μου ηλικία προσφέρουν ανυπολόγιστη αξία. Πολλά από αυτά που γνωρίζω για την παιδική μου ηλικία προέρχονται από παρατηρήσεις από δεύτερο χέρι. Προφανώς, ήμουν ένα «αγόρι της μαμάς» και μπορούσε κανείς να με βρει κολλημένο πάνω της σαν σκανταλιάρικο πιθηκάκι  ή ξαπλωμένο στην ποδιά της σημειώνοντας λέξεις στα σημειωματάρια μου. Αυτές οι ιστορίες με ιντριγκάρουν,  αντιπροσωπεύουν ανεκπλήρωτες επιθυμίες για περισσότερες  πληροφορίες. Υποτίθεται ότι η προσωπικότητά μου μοιάζει αρκετά με τη δική της — συναισθηματικά έντονη, εξαιρετικά κοινωνική, ανοιχτή σε νέες εμπειρίες και λαχτάρα για ζωή. Μεγάλωσε μόνη της δίδυμα μωρά από την ηλικία των δύο ετών και μετά. Μου έχουν πει ότι έχω την ίδια ανθεκτικότητα κι αποφασιστικότητα. Όσο μεγαλώνω, τόσο πιο πολύ αναρωτιέμαι πώς μας μεγάλωσε, καθώς δεν θυμάμαι να έχω στερηθεί τίποτα. Για μένα, αυτές οι συγκρίσεις με εμπνέουν και με παρακινούν.

Πάνω από τα 2/3 της ύπαρξής μου, την Ημέρα της Μητέρας, μένω χωρίς μητέρα……

Αλλά νιώθω μιαν αίσθηση βεβαιότητας ότι με αγαπούσε βαθιά. Θα είναι πάντα μια συναισθηματικά έντονη μέρα. Η λύπη δεν μειώνει την ευημερία μου. Η κατάδυση και η εξερεύνηση του πόνου με φέρνει πιο κοντά στα βασικά στοιχεία του ποιος είμαι και στις αποφάσεις σχετικά με το ποιά μονοπάτια να επιλέξω. Σκέφτομαι το μονοπάτι που θα την οδηγούσε να με αγκαλιάσει με περηφάνια και χαρά. Και μετά ξέρω. Εύχομαι το ίδιο επίπεδο συγκίνησης για όλους………»

Πατριαρχία, φεμινισμός και ανυποταξία βασισμένη σε αξίες (principled insubordination)

«Μερικές φορές η πρόοδος συμβαίνει κατά τύχη, αλλά πιο συχνά ένας θαρραλέος άνθρωπος αψηφά τους κοινωνικούς κανόνες…. Τις περισσότερες φορές, η διαφωνία οδηγεί σε πρόοδο. Θέστε τη διαφωνία εκτός νόμου και επιβραδύνετε την ταχύτητα της πολιτισμικής εξέλιξης…» Todd B. Kashdan

«Τα δικαιώματα των γυναικών είναι μέρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» Pauli Murray

«… τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα….»  Χίλαρι Κλίντον

«Κρύφτηκα αποκαλύπτοντας, αφού αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να διασωθεί κανείς μέσα από την τέχνη» (Ελένη, ή ο Κανένας / Ρέα Γαλανάκη)

«…Κι εγώ, αποφασίζοντας εκείνο το πρωί σε μιαν ξένη πολιτεία να δώσω ως άντρας εξετάσεις, ενδεχομένως να ζήσω έτσι λίγα χρόνια, γέννησα τον εαυτό μου ως Κανένα… » (Ελένη, ή ο Κανένας / Ρέα Γαλανάκη)

Μέρος πρώτο

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Πρόσφατα ασχολήθηκα εκ νέου με ποικίλο υλικό για το πώς η πατριαρχία από την αρχαιότητα ως σήμερα συνεχίζει να τραυματίζει και να διαμορφώνει την πραγματικότητα των γυναικών, των παιδιών και τελικά όλων, για να μην αναφέρουμε και το φυσικό περιβάλλον. Κυρίως διάβασα υλικό, αλλά τυχαία ανακάλυψα μια πρόσφατη σειρά στην εθνική τηλεόραση, με τίτλο Επικίνδυνες/ – ΕΡΤ2 (https://www.ertflix.gr/vod/vod.180531-epikindunes) . Στο Αγγλικό κείμενο έχω βάλει τη λέξη γυναίκες σε αγκύλες γιατί στα ελληνικά έχουμε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα άρθρα και καταλήξεις για τα ουσιαστικά και τα επίθετα. οπότε δεν χρειάζεται απαραίτητα να προσθέσουμε το ουσιαστικό μετά από ένα επίθετο για να ξέρουμε αν αναφέρεται σε γυναίκες ή άνδρες, για παράδειγμα. Αυτό είναι στην πραγματικότητα, όπως ανέφερε μια από τις συνεντευξιαζόμενες, κάτι που θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε όταν μιλάμε και γράφουμε για να αντιμετωπίσουμε την πατριαρχία και τον σεξισμό στον λόγο μας. Η εκπομπή μιλά για τις έμφυλες ανισότητες και τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα σήμερα. Δίνει το λόγο σε διαφορετικές γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και με διαφορετικές εμπειρίες από πολλαπλούς χώρους,  ορατότητα σε γυναίκες «αόρατες», κι επίσης, δίνει χώρο για να αρθρωθούν δύσκολα και ανείπωτα ζητήματα. Τα δεκατρία επεισόδια είναι μια εξερεύνηση φεμινιστικών θεμάτων σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινης εμπειρίας.

Η σειρά  αγγίζει πολλαπλές πτυχές, εγείρει πολλά σημαντικά ερωτήματα και τονίζει την σημαντικότητα της διαθεματικότητας, τα οποία είναι απαραίτητα για την ευαισθητοποίηση κι αφύπνιση όλων σχετικά τις υποκείμενες εσωτερικές και συστημικές πραγματικότητες και δυναμικές, και κυρίως, για να επιτρέψει στις γυναίκες και στα άτομα ΛΟΑΤΚΙ να προστατεύσουν τον εαυτό τους και να επιφέρουν αλλαγές στη ζωή τους, στις οικογένειές τους και στον κόσμο γενικότερα. Παρέχει μια καλή επισκόπηση των θεμάτων που σχετίζονται με τις έμφυλες ανισότητες και την καταπίεση σε όλους τους βασικούς τομείς της ζωής. Ξεκίνησα με το τελευταίο επεισόδιο για τις γυναίκες και την τέχνη, το οποίο εξετάζει ερωτήματα όπως: Γιατί δεν έρχονται στο μυαλό τόσες πολλές γυναίκες καλλιτέχνες; Η ηχηρή απουσία οφείλεται στις πολλαπλές καταπιέσεις που έχουν υποστεί οι γυναίκες στην ιστορία ή υπήρξαν σημαντικοί καλλιτέχνες, αλλά δεν έτυχαν μεγάλης δημοσιότητας; Σε αυτό το τελευταίο επεισόδιο μιλούν για τους αιώνες αφάνειας των γυναικών καλλιτεχνών, αλλά και για το πώς μπορούμε να αυξήσουμε την προβολή σήμερα, όχι μόνο των σύγχρονων καλλιτεχνών, αλλά κι εκείνων που πέρασαν και αξίζουν να τις θυμόμαστε.

Σε αυτό το επεισόδιο γίνεται αναφορά στην Ελληνίδα καλλιτέχνιδα Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρa (1821-1900), η οποία με την υποστήριξη του πατέρα της μεταμφιέστηκε με ανδρικά ρούχα για να μπορέσει να δώσει εξετάσεις και να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία. Η Ρέα Γαλανάκη, μια Ελληνίδα συγγραφέας, έχει γράψει ένα μυθιστόρημα βασισμένο στη ζωή της ζωγράφου με τον τίτλο Ελένη ή ο Κανένας.

Απόσπασμα από το εξώφυλλο του βιβλίου:

“Στα νιάτα της η Σπετσιώτισσα Ελένη Μπούκουρα ντύθηκε άντρας για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία, παντρεύτηκε τον ζωγράφο Σαβέριο Αλταμούρα, γέννησε τα παιδιά της (ανάμεσά τους και τον θαλασσογράφο Ιωάννη Αλταμούρα), επέστρεψε εγκαταλειμμένη από τον άντρα της στην Αθήνα και εργάστηκε ως ζωγράφος. Στα γεράματά της έζησε δυο δεκαετίες μόνη κι έγκλειστη στο παραθαλάσσιο σπίτι των Σπετσών, παροπλισμένη πια ζωγράφος και χαροκαμένη μάνα, τριγυρισμένη από ψιθύρους για άσκηση μαγείας και για τρέλα. Δραματική, προκλητική, με πολλές ανατροπές και αντιφάσεις κύλησε η ζωή της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου, για την οποία δεν διαθέτουμε ακόμη όλα τα κλειδιά. Το μυθιστόρημα “Ελένη ή ο Κανένας” προσπάθησε να προσεγγίσει τον βίο και τον μύθο αυτής της υπαρκτής, της πάντα επίκαιρης Ελένης, με τα δικά του αντικλείδια. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Απόσπασμα από το βιβλίο της Ρέας Γαλανάκη: Η Μεταμφίεση

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2218/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Gymnasiou_html-empl/index09_08.html

Κι ενόσω ασχολήθηκα με αυτήν την ανάρτηση, παρακολούθησα τα υπόλοιπα επεισόδια που αφορούν τον ορισμό της πατριαρχίας και τους τρόπους με τους οποίους τέμνει οριζόντια κάθε οικονομικό σύστημα από τη φεουδαρχία μέχρι τον καπιταλισμό, ζητήματα για το πώς η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι πιο συμπεριληπτική,· την ανισότητα, τον σεξισμό, τη γλώσσα και τον λόγο, το mansplaining (το να εξηγείς χωρίς επίγνωση του ότι ο δέκτης της εξήγησης γνωρίζει περισσότερα από τον εξηγητή, ο οποίος συχνά συμβαίνει να είναι άνδρας, απευθυνόμενος σε γυναίκα, αποτέλεσμα υπέρμετρης αυτοπεποίθησης και αισθήματος υπεροχής), τους μύθους και τις πραγματικότητες των γυναικείας φιλίας και την ανάγκη για μια κουλτούρα αλληλεγγύης, τη θέση των γυναικών στο σημερινό  πολιτικό χώρο και το φεμινιστικό κίνημα., τον ορισμό του φύλου και την ανάγκη ορατότητας για όλα τα φύλα και όλες τις ταυτότητες, τα ταμπού και την παραπληροφόρηση σχετικά με τη σεξουαλικότητα των γυναικών,  το πώς τα ΜΜΕ μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η βία κατά των γυναικών και την πρακτική της ενοχοποίησης των θυμάτων, τις κοινωνικές πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες γενικά, και πιο συγκεκριμένα, στο εργασιακό τους περιβάλλον σε σχέση με τη μητρότητα, τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας για τις γυναίκες, γυναίκες και φτώχεια. τον σεξισμό στο χώρο εργασίας και την ανισότητα στις αμοιβές και τις ευκαιρίες εργασίας, την γυάλινη οροφή, την καθημερινή παρενόχληση και τον σεξισμό, πώς αυτό διαμορφώνει τα στερεότυπα των φύλων και πώς να το εξουδετερώσει κανείς αυτό, την σεξουαλική παρενόχληση, τον έλεγχο, την κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία,  την ανάγκη υιοθέτησης μιας προσέγγισης διαθεματικότητας, την ανάγκη αφύπνισης των γυναικών σχετικά με τις δομές και τις θεωρίες που τις κρατούν απαξιωμένες  και περιθωριοποιημένες, και πολλά άλλα.

Παράλληλα διάβασα και το βιβλίο του Todd B. Kashdan: The Art of Insubordination / H Τέχνη της Ανυπακοής, που ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση, και ο οποίο από πολλές απόψεις συνδέεται με το παραπάνω υλικό σε σχέση με την τρέχουσα επείγουσα ανάγκη δημιουργίας ρωγμών στο κατεστημένο για να επιφέρουμε κοινωνικές αλλαγές.  Όπως το θέτει ο Kashdan, το βιβλίο ενδιαφέρει ανθρώπους που κατανοούν την αξία του μη κομφορμισμού και αναγνωρίζουν ότι χρειαζόμαστε απελπισμένα ελεύθερους στοχαστές και στοχάστριες που είναι πρόθυμοι /ες να διαταράξουν μη χρήσιμες πρακτικές για χάρη της προόδου, οι οποίοι πιστεύουν ότι τουλάχιστον ορισμένα στοιχεία συμβατικής σοφίας και πρακτικής απαιτούν βελτίωση και που λαχταρούν να δουν περισσότερη δικαιοσύνη, ελευθερία, ανθρωπιά, κοινότητα και οικονομική σταθερότητα στον κόσμο.

Παροτρύνει τους ανθρώπους που μπορεί να έχουν μια εξαιρετική ιδέα ή που κατέχουν μια θέση αουτσάιντερ οποιουδήποτε είδους, να μιλήσουν χωρίς να ζητήσουν άδεια από τις κυρίαρχες δυνάμεις. Ενθαρρύνει τους ανθρώπους να βοηθήσουν ν’ αλλάξει ο κόσμος, αλλά να το κάνουν με έξυπνο τρόπο και να κάνουν ότι έκανε ο Δαρβίνος, για παράδειγμα, ο οποίος κατάφερε να παραμείνει ασφαλής ενώ προώθησε και δημοσίευσε το έργο και τις ιδέες του εφαρμόζοντας συγκεκριμένες στρατηγικές για την προώθηση των θεωριών του στο mainstream κοινό. Ολοκληρώνει το πρώτο του κεφάλαιο με τρία βασικά βήματα για να το πετύχει κανείς αυτό. Προτείνει α) να είμαστε συνειδητοποιημένοι και πειθαρχημένοι και να αναζητούμε υποστήριξη και στρατηγικές που μπορούν να μας φτάσουν εκεί που χρειαζόμαστε, β) να συνειδητοποιήσουμε τη διαφορά μεταξύ απερίσκεπτης ανυπακοής και ανυπακοής βασισμένη σε αξίες, η οποία περιλαμβάνει δράση από μια θέση αυθεντικότητας με στόχο να συνεισφέρουμε στην κοινωνία και γ) να μην θεωρούμε τους επαναστάτες δεδομένους, επειδή η ανυπακοή σύμφωνα με αρχές ήταν πάντα ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της κοινωνίας και είναι μέρος αυτού που κάνει τη ζωή μας και τις ζωές των γύρω μας πλουσιότερες και πιο ικανοποιητικές.

Καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας, η αμφισβήτηση των ορθόδοξων πεποιθήσεων μπορεί να μας καταστήσει ξένο, απειλή ή αιρετικό που αξίζει επίθεση, βασανιστήρια, ακόμη και θάνατο. Οι γυναίκες, για παράδειγμα, σήμερα έχουν δικαίωμα ψήφου, οπότε μπορεί να ξεχνάμε ότι κάτι που θεωρούμε δεδομένο και απόλυτα φυσικό σήμερα είχε σοβαρές συνέπειες για τις σουφραζέτες, οι οποίες συχνά οδηγούνταν στη φυλακή όπου συνέχιζαν τις διαμαρτυρίες τους κάνοντας απεργίες πείνας. Φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή μας εάν παλαιότεροι επιστήμονες, αστρονόμοι, πολιτικοί, γυναίκες ακτιβίστριες, επαναστάτες, καλλιτέχνες, μεταρρυθμιστές της εκπαίδευσης και άλλοι δεν είχαν πάρει ποτέ το ρίσκο να φέρουν στο φως τη δουλειά και τις ιδέες τους. Ο Kashdan χρησιμοποιεί μεταξύ πολλών άλλων παραδειγμάτων τον Charles Darwin / Δαρβίνο για να δείξει πώς άλλοι πριν από αυτόν με παρόμοια ευρήματα πλήρωσαν ένα μεγάλο τίμημα για τις ιδέες και την τόλμη τους και πώς αυτός μπόρεσε να είναι πιο επιτυχημένος λόγω διαφόρων παραγόντων.  Οι προκάτοχοι του Δαρβίνου πλήρωσαν το τίμημα που πληρώνουν πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, διαφωνούντες, αποκλίνοντες, επαναστάτες για χάρη της προόδου. Για παράδειγμα, χίλια χρόνια πριν από τον Δαρβίνο, το έτος 860 ο Al-Jahiz συνελήφθη και εξορίστηκε από την πατρίδα του, ενώ ο προστάτης του εκτελέστηκε με φρικτά βασανιστήρια. Γενικά, είναι δύσκολο να είσαι διαφορετικός, να διαφωνείς, να παρεκκλίνεις από την παραδοσιακή σκέψη. Από την άλλη πλευρά, η προσαρμογή προσφέρει μια βραχυπρόθεσμη ανάπαυλα από την ταραχή του να είσαι στόχος εχθρότητας κι απόρριψης. Ο Kashdan λέει ότι αν υποφέρουμε σε ένα άδικο σύστημα, μερικές φορές το μόνο που θέλουμε είναι ένα διάλειμμα από το να το σκεφτόμαστε, αλλά τελικά η παραμονή στο προβληματικό σύστημα μακροπρόθεσμα θέτει σε κίνδυνο και τη δική μας και την ευημερία των άλλων.

Το βιβλίο περιλαμβάνει ευρήματα ερευνών και πιο πρόσφατες εργασίες από κοινωνικούς ψυχολόγους και άλλους που έχουν καταγράψει πόσο ισχυρή είναι η τάση μας να συμμορφωνόμαστε και γιατί πρέπει να αγωνιστούμε για να συγκεντρώσουμε το θάρρος να αντιπαλέψουμε τις συμβάσεις. Ο Kashdan γράφει: ο στόχος είναι η ανυπακοή μας να είναι αποτελεσματική, κάτι που απαιτεί να γνωρίζουμε έναν από τους εχθρούς μας, που είναι το ανθρώπινο, κίνητρο και την τάση να ενσωματωνόμαστε  / fit in, να είμαστε προσκολλημένοι στο κοπάδι, να αποδεχόμαστε συμβατικές ιδέες και πεποιθήσεις. Διάφορες μελέτες έχουν βρει αρκετούς λόγους για τους οποίους το κάνουμε αυτό. Ένας λόγος είναι ότι οι άνθρωποι τυφλά υποθέτουν ότι το ισχύον σύστημα ή η πρακτική που επικρατεί είναι καλύτερα. ειδικά, αν υφίστανται εδώ και πολύ καιρό. Επίσης, τείνουμε να υποστηρίζουμε τα συστήματα στα οποία βρισκόμαστε, ακόμα κι αν αυτά τα συστήματα μας βλάπτουν. Αναφέρεται στη θεωρία της δικαιολόγησης του συστήματος /  theory of system justification,  η οποία υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι αισθάνονται εσωτερικές συγκρούσεις όταν τα συστήματα των οποίων αποτελούν μέρος τους αντιμετωπίζουν αδιάφορα ή καταπιεστικά, και καταφεύγουν στον εξορθολογισμό και την προστασία ενός κοινωνικού συστήματος που τους βλάπτει. Τα άτομα που βρίσκονται σε λιγότερο προνομιακές θέσεις συχνά τείνουν να κάνουν το ίδιο (ή και περισσότερα) για να επιβεβαιώσουν την εγκυρότητα ενός συστήματος που μπορεί να τους αδικεί, από εκείνους που κατέχουν προνομιακές θέσεις στο ίδιο σύστημα. Ο Kashdan γράφει: «Ο Δρ. Chuma Owuamalam στο Πανεπιστήμιο του Nottingham εξήγησε ότι η απόρριψη ενός ολόκληρου συστήματος είναι μεγάλη υπόθεση, ένα βήμα που συχνά πηγαίνει πολύ μακριά ακόμα και για τα άτομα που βρίσκονται στην πιο μειονεκτική θέση μέσα σε αυτό». Αυτή η στάση μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη αβεβαιότητα κι απειλή, κι έτσι, τα άτομα που επενδύουν στις ομαδικές τους ταυτότητες και ενδιαφέροντα συχνά επιλέγουν να εξερευνήσουν όλες τις επιλογές πριν σκεφτούν τον επαναστατικό ρόλο της απόρριψης του συστήματος. Φαίνεται ότι υπάρχει ένας μεγάλος όγκος έρευνας που υποστηρίζει τη θεωρία αιτιολόγησης / δικαιολόγησης του συστήματος, η οποία ρίχνει φως στην τάση μας να συμμορφωνόμαστε και να υποστηρίζουμε συστήματα που μας καταπιέζουν επειδή νιώθουμε καθησυχασμένοι από το ότι αυτό το κατεστημένο / status quo μας είναι οικείο. Ο Kashdan γράφει: «Η υπεράσπιση των καταπιεστικών κοινωνικών διευθετήσεων έχει νόημα εάν, ως μέλος μιας μειονεκτικής ομάδας, αισθανόμαστε ψυχολογικά ευάλωτοι. Είναι δύσκολο να αγκαλιάσεις ένα φιλόδοξο όραμα για το μέλλον όταν αντιμετωπίζεις επικείμενους κινδύνους, όταν θεωρείς ότι δεν είναι πρακτικό να ξεφύγεις από μιαν ομάδα…».

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο κομφορμισμός μας δεν εντείνεται μόνο καθώς εξαρτόμαστε περισσότερο από ένα σύστημα, αλλά επίσης, όταν αισθανόμαστε ελπιδοφόροι, τότε όχι μόνο ανεχόμαστε το υπάρχον σύστημα, αλλά το αποδεχόμαστε, το υπερασπιζόμαστε, το δικαιολογούμε και το προστατεύουμε. Ωστόσο, ο Kashdan ισχυρίζεται ότι το να ελπίζουμε σε καλύτερες μέρες και να υπομένουμε τις κακουχίες, να λυγίζουμε, να δουλεύουμε σκληρότερα και να ελπίζουμε ότι το μέλλον θα μας ανταμείψει, κάτι που είναι ιδιαίτερα έντονο σε άτομα με μειονεκτικό υπόβαθρο, έχει φυσιολογικό και ψυχολογικό αντίκτυπο στους ανθρώπους. Επιπλέον, όταν η ομάδα  στην οποία βασιζόμαστε αντιμετωπίζει απειλή, υπάρχει η τάση να κινητοποιούμε την αμυντική μας αντίδραση. Ο Kashdan γράφει: «Η αρχική μας παρόρμηση είναι να προστατεύσουμε αυτό που μας ενδιαφέρει, ειδικά αν ο δράστης της επίθεσης είναι ξένος. Λίγοι παράγοντες είναι πιο αποτελεσματικοί στο να φέρνουν τους ανθρώπους κοντά από μια κοινή νέμεσις. Είμαστε αναστατωμένοι με τον ξένο». Οι ηγέτες, για παράδειγμα, γνωρίζουν ότι οι άνθρωποι που παρασύρονται από πατριωτική ζέση θα ξεχάσουν εύκολα ότι μερικές φορές το σύστημα που υποστηρίζουν μπορεί να είναι το ίδιο με αυτό που τους βλάπτει / έχει επιτεθεί. Επίσης, η προσαρμογή μας δίνει την αίσθηση του ανήκειν και της ασφάλειας, αλλά αργά ή γρήγορα συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι ούτε αληθινό ούτε ασφαλές ανήκειν. Η Brene Brown ισχυρίζεται ότι «Το να ταιριάζεις είναι να αξιολογείς μια κατάσταση και να γίνεσαι αυτός / ή που πρέπει να είσαι για να γίνεις αποδεκτός / ή. Το να ανήκεις, από την άλλη πλευρά, δεν απαιτεί να αλλάξουμε αυτό που είμαστε. απαιτεί να είμαστε αυτό που πραγματικά είμαστε».

Ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου εστιάζει στο πώς να διαφωνούμε και να παλεύουμε για την αλλαγή με πιο αποτελεσματικούς τρόπους, ενώ συνειδητοποιούμε τις συναισθηματικές δυναμικές που μας κάνουν να συμμορφωνόμαστε, ακόμα κι όταν είμαστε καταπιεσμένοι / ες και δεχόμαστε αδικίες. Aκόμη διερευνάται γιατί η προσπάθεια να πειστούν οι άλλοι να αμφισβητήσουν παρωχημένες κι ανεπιθύμητες νόρμες  και πρακτικές είναι μια δύσκολη μάχη. Ίσως επιστρέψω στο πώς μπορεί κανείς να διαφωνήσει  πιο αποτελεσματικά στην επόμενη ανάρτηση, αλλά προς το παρόν θα ήθελα να τελειώσω αυτό το κομμάτι κάνοντας αναφορά στο κεφάλαιο σχετικά με το πώς να μεγαλώνουμε παιδιά που έχουν την δύναμη να διαφωνούν και να παίρνουν θέση υπέρ της προόδου. Ο Kashdan γράφει ότι η επιστήμη έχει αποκαλύψει αρχές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γονείς και οι δάσκαλοι για να εκπαιδεύσουν τους νέους /ες να διαφωνούν, να αψηφούν και να αποκλίνουν από προβληματικούς κανόνες και πρότυπα. Εν συντομία, θα πρέπει να οδηγήσουμε ή να διδάξουμε με το παράδειγμα μας, να καλλιεργήσουμε στα παιδιά μας μιαν αίσθηση ενδυνάμωσης και βούλησης και να τα βοηθήσουμε να πιστέψουν ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά και στη δική τους ζωή και στις ζωές των άλλων. Ως γονείς και δάσκαλοι πρέπει να ανταποκρινόμαστε όταν τα παιδιά μοιράζονται τις εξερευνήσεις ή τα μελλοντικά σχέδια τους, να τα βοηθάμε να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους και να γνωρίζουν ότι οι ανήσυχες σκέψεις και συναισθήματα είναι φυσικά όταν δοκιμάζουν νέα πράγματα και αναλαμβάνουν προκλήσεις.

Είναι επίσης σημαντικό να βοηθήσουμε στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων κριτικής σκέψης. Αυτό μάλλον δεν ενθαρρύνεται στα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα, αλλά νομίζω ότι είναι τώρα πιο σημαντικό από ποτέ αν σκεφτεί κανείς ότι βομβαρδιζόμαστε από πληροφορίες και παραπληροφόρηση. Ο Kashdan γράφει: «Η αρχή της ανυπακοής εξαρτάται από την ικανότητα ενός ατόμου να κοσκινίζει τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του, να φιλτράρει χρήσιμα πράγματα από τις βλακείες και να μπορεί να πείσει τους άλλους να αποδεχθούν επίσης τα χρήσιμα πράγματα. Οι νέοι πρέπει να αισθάνονται άνετα να κάνουν ερωτήσεις και να μπορούν να διακρίνουν μεταξύ υψηλής και χαμηλής ποιότητας δεδομένων. Πρέπει να συνηθίσουν να αναστέλλουν προσωρινά την κρίση, να επιβραδύνουν την αναλυτική τους διαδικασία και να αφήνουν την κριτική ανάλυση να διασχίσει την πορεία της». Τέλος, πρέπει να εκθέσουμε τα παιδιά μας σε διάφορες μορφές θάρρους και να τους δώσουμε τη γλώσσα να περιγράψουν τη δική τους γενναιότητα.