Η μετάφραση είναι διαθέσιμη        (04/01/2024)

Ευχές, ανθρώπινα δικαιώματα, ο Αυλητής της Χάμελιν και η “Επιχείρηση Αυλητής της Χάμελιν” κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πρακτικές διαλογισμού και ασκήσεις ημερολογίου, και ακόμη περισσότερες ευχές για το νέο έτος και για πάντα

Αυτή είναι η πρώτη ανάρτηση της Νέας Χρονιάς και θα ήθελα να ξεκινήσω ευχόμενη σε όλους  υγεία, ευημερία και πολλές, πολλές προσωπικές χαρές, μέσα σε κοινωνίες που όλο και περισσότερο, κάθε μέρα και χρόνο, προχωρούν προς περισσότερη δημοκρατία, ειρήνη και σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και στα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους.

Πρόσφατα, είχα την ευκαιρία να ρίξω μια ματιά στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (UDHR) / https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights. Η UDHR είναι ένας σημαντικός σταθμός στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και «αναγνωρίζεται ευρέως ότι ενέπνευσε και άνοιξε το δρόμο για την ψήφιση περισσότερων από εβδομήντα συνθηκών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που εφαρμόζονται σήμερα σε μόνιμη βάση σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο». Λίγο πολύ παρέχει ένα παγκόσμιο πλαίσιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο υποστηρίζει ότι: ο καθένας, απλά και μόνο επειδή είναι άνθρωπος, αξίζει ελευθερία, σεβασμό, δικαιοσύνη και την ευκαιρία να ζήσει μια ζωή απαλλαγμένη από διακρίσεις και καταπίεση, όλοι οι άνθρωποι πρέπει να απολαμβάνουν ελευθερία λόγου και πίστης, κι ελευθερία από φόβο και έλλειψη.

Στο προοίμιο της UDHR αναγνωρίζεται ότι η εγγενής αξιοπρέπεια και τα ίσα και αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα όλων των μελών της ανθρώπινης οικογένειας αποτελούν τα θεμέλια της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο, ενώ, «ο μη σεβασμός και η περιφρόνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν οδηγήσει σε βάρβαρες πράξεις, οι οποίες έχουν εξοργίσει τη συνείδηση της ανθρωπότητας» και θα πρόσθετα, έχουν επίσης προκαλέσει τεράστια επίπεδα σπατάλης πόρων, απώλειες, σωματική και ψυχική δυσφορία, και τραύματα και δυσλειτουργία που μεταδίδονται από τη μια γενιά στην άλλη.

Το δεύτερο θέμα της σημερινής μακροσκελούς ανάρτησης σχετίζεται με το παραμύθι Ο Αυλητής της Χάμελιν / The Pied Piper of Hamelin του Robert Browning. Έγραψε αυτό το ποίημα που είναι εμπνευσμένο από έναν θρύλο που θυμόταν από την παιδική του ηλικία για τη διασκέδαση ενός μικρού αγοριού που ήταν άρρωστο στο κρεβάτι. Έχει γίνει ένα κλασικό παραμύθι για παιδιά, αν και νομίζω, όπως και τα περισσότερα παραμύθια και μύθοι,ότι είναι κατάλληλο και για ενήλικες, καθώς αυτές οι αφηγήσεις έχουν πολλά επίπεδα ερμηνείας. Έχω μια υπέροχη, χωρίς περικοπή έκδοση του 1993 του Αυλητή της Χάμελιν, εικονογραφημένο από την Kate Greenaway. Αρχικά ανήκε στην αδερφή μου, αλλά έχει ξεμείνει στα ράφια μου εδώ και χρόνια. Κι αν και είμαστε αρκετά διαφορετικές, μοιραζόμαστε από πολύ νωρίς την ίδια αγάπη για τα βιβλία καθώς και ενδιαφέρον και κάποιες ικανότητες σχετικά με την τέχνη. Κάποια λοιπόν βιβλία με εικόνες κατά καιρούς έχουν ταξιδέψει πέρα δώθε.

Τα πιθανά ιστορικά γεγονότα και οι σχετικές εικασίες σχετικά με τον θρύλο εξακολουθούν να προκαλούν πολύ ενδιαφέρον και υπάρχουν πολλές θεωρίες γύρω από τα πραγματικά γεγονότα που γέννησαν τον θρύλο. Η σύγχρονη πόλη της Χάμελιν πραγματοποίησε ένα φεστιβάλ το 2009 για να γιορτάσει την 725η επέτειο από την εξαφάνιση των παιδιών της πόλης. Σε ένα ιατρικό άρθρο, που διάβασα πρόσφατα, προτείνεται μια ιστορική βάση για αυτόν τον μύθο του 13ου αιώνα. Υποστηρίζεται ότι τα παιδιά πέθαναν πράγματι σε ένα ξέσπασμα ασθένειας και θάφτηκαν σε κοινό τάφο στον τόπο της θρυλικής εξαφάνισης. Η συσχέτιση με τους αρουραίους πιθανώς δείχνει μόλυνση που μεταδιδόταν από τρωκτικά.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με τα πιθανά γεγονότα που μπορεί να αποτελούν τη βάση του μύθου, και μερικές συζητούνται σε ένα άρθρο του BBC [https://www.bbc.com/travel/article/20200902-the-grim-truth-behind-the-pied-piper]. Για παράδειγμα, μια θεωρία προτείνει ότι η νεολαία της πόλης ήταν μέρος μιας μετανάστευσης Γερμανών προς την Ανατολική Ευρώπη που λόγω μιας οικονομική ύφεση. Υποστηρίζεται ότι ο Αυλητής έπαιζε το ρόλο του λεγόμενου στρατολογητή, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την οργάνωση μεταναστεύσεων προς τα ανατολικά, και πιστεύεται ότι φορούσε πολύχρωμα ρούχα και έπαιζε ένα όργανο για να τραβήξει την προσοχή πιθανών αποίκων. Μια άλλη θεωρία αναφέρεται σε ένα ξέσπασμα χορευτικού πυρετού τον 13ο αιώνα που εκδηλώθηκε σε πολλά μέρη και στα νότια της Χάμελιν, όπου τεκμηριώθηκε ότι μια ομάδα νεαρών χόρευαν άγρια καθώς έφευγαν από την πόλη και σε ένα χρονικό προτείνεται ότι πέθαναν, αφού είχαν κυριολεκτικά χορέψει μέχρι θανάτου, και όσοι επέζησαν απέκτησαν χρόνιο τρόμο. Ωστόσο, άλλοι προτείνουν ότι αυτές οι θεωρίες «δεν εξηγούν την πολύ συγκεκριμένη ημερομηνία που αναφέρεται σχετικά με την απώλεια των παιδιών και την τοπική αίσθηση τραύματος». Οι ιστορικοί αναρωτιούνται μήπως συνέβη κάτι που οι αξιωματούχοι είχαν συγκαλύψει, κάτι τόσο τραυματικό που μεταδόθηκε προφορικά στη συλλογική μνήμη της περιοχής, για δεκαετίες και αιώνες.

Σε ένα επίπεδο, το Αυλητής της Χάμελιν, όπως τα περισσότερα παραμύθια είναι μια διδακτική, ηθική ιστορία που προειδοποιεί τα παιδιά και τους ενήλικες να είναι δίκαιοι και να τηρούν τις υποσχέσεις τους. Ο Αυλητής είναι ένας μουσικός που μπορεί να υφαίνει συναρπαστικές μελωδίες που αρχικά μαγεύουν τους αρουραίους που έχουν μολύνει την πόλη, οδηγώντας τους στο θάνατο. Ωστόσο, όταν ο δήμαρχος και οι άλλοι αξιωματούχοι αρνούνται να τον πληρώσουν για την υπηρεσία του, παίζει μια μελωδία που μαγεύει σχεδόν κάθε παιδί της πόλης. Τα παιδιά σαν υπνωτισμένα τον ακολουθούν εύθυμα στην άκρη της πόλης κι εξαφανίζονται σε ένα βουνό για πάντα.

Ωστόσο, αυτό το παραμύθι δεν είναι το συνηθισμένο παραμύθι με τη θετική λύση, όπου επικρατεί το καλό και αποδίδεται δικαιοσύνη ή όπου ο ήρωας ή η ηρωίδα μας μετά από πολλές δοκιμασίες νικά τους διάφορους δράκους και βρίσκει την ευτυχία. Ως παιδί, το τέλος της ιστορίας πάντοτε άφηνε ένα ίχνος θλίψης. Ο χωρισμός των παιδιών από τις οικογένειές τους και τις μητέρες τους μου φαινόταν λάθος, σκληρό και άδικο και δεν καταλάβαινα πως αυτό αποτελούσε τιμωρία για την ανέντιμη συμπεριφορά του δημάρχου. Ήμουν πολύ μικρή ακόμη για να ξέρω ότι στον πραγματικό κόσμο τα πράγματα λειτουργούν συχνά έτσι. Πάρτε για παράδειγμα τον πόλεμο, όπου συχνά αθώοι άνθρωποι και παιδιά υποφέρουν λόγω αποφάσεων που λαμβάνονται από δυνάμεις πέραν και πάνω από αυτούς. Υπάρχει επίσης και το θέμα συνενοχής ή απάθειας των πολιτών της πόλης της Χάμελιν σχετικά με τις αποφάσεις των αρχών. Τότε όμως την προσοχή μου την τραβούσε η απώλεια των παιδιών χωρίς γονείς και των γονιών χωρίς παιδιά, γιατί η απώλεια των γονιών είναι ο μεγαλύτερος φόβος ενός παιδιού.

Παρόλο που ήμουν παιδί, ένιωθα επίσης ότι ένας τόπος χωρίς παιδιά θα ήταν πραγματικά ένα πολύ ζοφερό μέρος. Η Farley [διαβάστε παρακάτω] παρέχει ένα απόσπασμα από τους Murrow & Davis (1941) για να περιγράψει αυτό το συναίσθημα που προκλήθηκε μετά την εκκένωση των παιδιών κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου: «Είναι βαρετά στο Λονδίνο τώρα που τα παιδιά έχουν φύγει. Για έξι μέρες δεν έχω ακούσει τη φωνή ενός παιδιού. Και αυτό είναι ένα περίεργο συναίσθημα. Κανένας πιτσιρικάς δεν φωνάζει καθώς γυρνά σπίτι από το σχολείο. Και έτσι είναι τώρα στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Χρειάζεται κανείς την ευγλωττία των αρχαίων για να αποδώσει το πλήρες νόημα αυτού που συμβαίνει. Απλώς δεν υπάρχουν άλλα παιδιά». Υπάρχουν πολλά ιστορικά γεγονότα διαχρονικά που αφορούν τη μαζική μετανάστευση παιδιών ή την απομάκρυνση παιδιών από τις οικογένειές τους για διάφορους λόγους. Κι αυτή τη στιγμή, ο αριθμός των νεκρών παιδιών στη Γάζα τα φέρνει όλα αυτά στο προσκήνιο. Στις 23 Νοεμβρίου, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δημοσίευσε μια έκθεση λέγοντας ότι από τις 7 Οκτωβρίου, στη Γάζα σκοτώνεται ένα παιδί κάθε 10 λεπτά κατά μέσο όρο και υπολογιζόταν ότι μέχρι τότε είχαν ήδη σκοτωθεί 5.500 παιδιά, ενώ εκατοντάδες άλλα αναφέρονταν ως αγνοούμενα και ίσως παγιδευμένα κάτω από ερείπια. Πριν από μια εβδομάδα η εφημερίδα Guardian ανέφερε 8.000 θανάτους παιδιών και οι αριθμοί εξακολουθούν να αυξάνονται. Κάτι σημαντικό αναφέρεται σε ένα άρθρο στην ιστοσελίδα της UNICEF: «Το κόστος αυτής της βίας για τα παιδιά και τις κοινότητες τους θα επιβαρύνει τις επόμενες γενιές» [https://www.unicef.org/emergencies/children-gaza-need-lifesaving-support]. 

Επιπλέον, όπως συμβαίνει με τους περισσότερους μύθους και παραμύθια, το ενδιαφέρον του έγκειται και στη συμβολική του αντιστοιχία με τον ψυχισμό ή το νου. Η εξερεύνηση των παραμυθιών σε αυτό το επίπεδο μας αφυπνίζει τόσο σχετικά με την εξωτερική όσο και την εσωτερική μας πραγματικότητα. Κατά κάποιο τρόπο τα παραμύθια μας αποκοιμίζουν όταν είμαστε μικρά παιδιά, αλλά οι ίδιες ιστορίες έχουν την ικανότητα να μας αφυπνίζουν ως ενήλικες. Τι μπορεί να αντιπροσωπεύουν στην ψυχή μας ο δήμαρχος, ο αυλητής, οι αρουραίοι, τα παιδιά, η πόλη και οι κάτοικοι της πόλης και σε ποιο βαθμό υπάρχουν αυτές οι ιδιότητες μέσα μας; Έχει προταθεί ότι οι αρουραίοι μπορεί να αντιπροσωπεύουν την πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης μας, όπως είναι η απληστία, η κακία, η σκληρότητα και η ανεντιμότητα ή τα ένστικτα και οι πτυχές του εαυτού μας που απορρίπτουμε. Τα παιδιά μπορεί να αντιπροσωπεύουν τα εσωτερικά μας παιδιά ή όλα τα νεότερα μέρη του εαυτού μας, αυτά που κρατούν τα τραύματά μας και αυτά που κρατούν τη χαρά για τη ζωή και τα ταλέντα μας, θαμμένα και κρυμμένα στη σπηλιά του υποσυνείδητου μας. Ίσως η ιστορία μας προειδοποιεί ότι πληρώνουμε ένα τίμημα όταν καταπιέζουμε και αρνούμαστε πτυχές της ψυχής μας ή του εαυτού μας, τόσο τις οδυνηρές εμπειρίες όσο και τις δυνατότητες και τις φιλοδοξίες μας.

Υπάρχουν πολλές ερωτήσεις που θα μπορούσε να θέσει κανείς εάν ήθελε να συμμετάσχει σε μια ενδιαφέρουσα εξερεύνηση: Τι συμβολίζουν οι αρουραίοι στον εξωτερικό κόσμο ή σε ορισμένους πολιτισμούς; Τι συμβολίζουν στους εσωτερικούς μας κόσμους; Τι αντιπροσωπεύει στον ψυχισμό μας η εξαφάνιση των παιδιών στη σπηλιά; Τι αντιπροσωπεύουν ο δήμαρχος και ο Αυλητής τόσο στον εξωτερικό κόσμο όσο και στον ψυχικό μας χώρο; Θα μπορούσε ο δήμαρχος να συμβολίζει την εξουσία και ιδιαίτερα την εξουσία που έχει πάει στραβά; Ποιος μπορεί να παίζει μια συναρπαστική μελωδία για εμάς και πού μπορεί να μας οδηγεί; Είναι ο Αυλητής καλός ή κακός ή και τα δύο; Αντιπροσωπεύει τον θάνατο μήπως; Θα μπορούσε Ο Αυλητής να είναι οτιδήποτε ή οποιοσδήποτε μπορεί να μας χειραγωγήσει, να ελέγξει ή να κλειδώσει πτυχές της ψυχής μας; Μήπως ο Αυλητής είναι μια εσωτερικευμένη φιγούρα λογοκρισίας που μας απομακρύνει από τον πιο αληθινό εαυτό μας; Θα μπορούσε να είναι ο φύλακας των νεότερων πτυχών της ψυχής μας; Τι αντιπροσωπεύει η σπηλιά ή το βουνό; Θα μπορούσε το βουνό να είναι το υποσυνείδητο και ότι είναι θαμμένο ή όχι  εύκολα διαθέσιμο στη συνειδητή μας σκέψη;

Τέλος, βρήκα ένα ενδιαφέρον άρθρο της Lisa Farley με τίτλο: «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Ο ΑΥΛΗΤΗΣ / PIED PIPER: ΜΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΣΕ ΕΠΟΧΗ ΠΟΛΕΜΟΥ» Έμαθα  λοιπόν ότι η μαζική εκκένωση παιδιών στη Βρετανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου » ονομαζόταν «Operation Pied Piper / Επιχείρηση Αυλητής» . Η Farley γράφει ότι η εκκένωση θεωρήθηκε «η πιο προσεκτικά σχεδιασμένη υλικοτεχνική επιχείρηση που επηρέαζε παιδιά που έχει δει ποτέ ο κόσμος» (Lowndes, 1969, αναφέρεται στον Gartner, 2010). Ωστόσο, η αξιολόγηση του προγράμματος και η εφαρμογή του παρά τον στόχο του να σώσει ζωές δεν ήταν μόνο θετικές και αυτό υποστηρίζεται από σύγχρονες μελέτες που προσφέρουν στοιχεία για τις αποτυχίες της εκκένωσης, η οποία «δεν θεωρήθηκε κοινωνικό, αλλά απλώς στρατιωτικό ζήτημα». Η επιχείρηση ήταν αμφιλεγόμενη από την αρχή, και παρόλο που τα παιδιά εκκενώθηκαν επιτυχώς, το τίμημα ήταν μεγάλης κλίμακας συναισθηματικού τραύματος και αναστάτωσης. Πρώην εκκενωθέντες  έχουν προσφέρει προφορικές μαρτυρίες και αυτοβιογραφίες σχετικά με τις επιπτώσεις της εκκένωσης στη ζωή τους και υπάρχουν εκατοντάδες μαρτυρίες που περιλαμβάνουν εμπειρίες κακοποίησης και εγκατάλειψης. Η ψυχαναλύτρια Άννα Φρόιντ διαπίστωσε ότι τα παιδιά του Λονδίνου αναστατώθηκαν λιγότερο από τους βομβαρδισμούς παρά από την εκκένωση στην εξοχή ως μέτρο προστασίας.

Η Farley γράφει ότι το θρυλικό όνομα, «Operation Pied Piper / Επιχείρηση Αυλητής», το οποίο υπαινίσσεται προδοσία, απώλεια και αμφίθυμη ηγεσία, φαίνεται να προσφέρει έναν εύστοχο σχολιασμό της εκκένωσης. Ωστόσο, σημειώνει ότι το ζήτημα της αλληγορικής σημασίας του τίτλου παραμένει μέχρι στιγμής σχετικά ανέγγιχτο. Αναφέρεται στον D. W. Winnicott, μια σημαντική προσωπικότητα της παιδοψυχιατρικής και της ψυχανάλυσης, που υποστήριξε την ανάγκη ευαισθησίας προς τα παιδιά, και στη σύζυγό του Clare Britton, κοινωνική λειτουργό και ψυχαναλύτρια, που έστρεψαν την προσοχή τους στο πρόβλημα της εξουσίας και της ηγεσίας εκείνη την περίοδο γιατί από τη μία πλευρά, ο Φρόιντ μόλις είχε πεθάνει, και από την άλλη, η ηγεσία είχε πάει τρομερά στραβά κάτω από τη δικτατορία του Χίτλερ.

Εκτός από τα πιο γνωστά μηνύματα αυτής της ιστορίας, η Farley δηλώνει ότι υπήρχε κι «ένα άλλο από τα μοτίβα του θρύλου – το να ακολουθεί κανείς έναν χαρισματικό ηγέτη – που επικαλέστηκε στο δυσοίωνο πλαίσιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου». Αναφέρεται σε μια εικόνα  «The Crazy Piper / Ο Τρελός Αυλητής» που εμφανίστηκε σε κάποιες εφημερίδες το 1934. Περιείχε έναν μουσικό ντυμένο με σβάστικες να οδηγεί μια ομάδα νέων του Χίτλερ σε μια αντισημιτική μελωδία ολοκληρωτικής καταστροφής. Γράφει επίσης ότι ο Erich Weinert επικαλέστηκε το ζήτημα του «αυλητή» στο ποίημά του «Hitler’s Nightsong /Το Νυχτερινό Τραγούδι του Χίτλερ» του 1941, στο οποίο οι αρουραίοι δεν χορεύουν πλέον στη μελωδία του αυλητή καθώς ο συγγραφέας ήθελε να απευθύνει αυτήν την αντιδικτατορική μελωδία στους στρατιώτες για να τους πείσει να εγκαταλείψουν τη θέση τους πίσω από τις γερμανικές γραμμές. Η Farley γράφει ότι ο Weinert φαινόταν να ρωτάει: τι θα γινόταν αν οι στρατιώτες που ήταν υπεύθυνοι για την υλοποίηση του μίσους του Χίτλερ «δεν χόρευαν πλέον» στο ρυθμό της δικτατορικής του μελωδίας; Θα μπορούσαν τότε να αρχίσουν να ακούν μια εσωτερική ηθική πυξίδα που αντιτασσόταν στο καθεστώς;

Ωστόσο, προσθέτει ότι αυτό που λείπει από τις αντιναζιστικές αφηγήσεις είναι μια πιο τρομερή ιστορική αλήθεια, γιατί όπως λέει κι ο μύθος, δεν εμπλέκονταν μόνο ο δήμαρχος, αλλά και οι κάτοικοι της πόλης. Η συνενοχή τους ήταν αυτό της απάθειας, και της αδιάφορης παρακολούθησης των δρώμενων. Εξηγεί ότι το θέμα  αυτό δεν μπορούσε να τεθεί  / συζητηθεί στα χρόνια μετά τον πόλεμο, αλλά το 2003 η Hannah Arendt υποστήριξε ότι η προσήλωση σε έναν κακό ηγέτη και καμία αναφορά στις αδρανείς μάζες μας αποτρέπει από το να εξετάσουμε το ζήτημα της «προσωπικής ευθύνης σε καιρούς δικτατορίας ” για παράδειγμα. Επιπλέον, η έμφαση σε έναν εκδικητικό αυλητή εξυπηρετούσε μια σημαντική ψυχολογική λειτουργία επειδή πρόσφερε στους κατοίκους της πόλης της Χάμελιν έναν αποδιοπομπαίο τράγο καθώς κατηγορώντας τον αυλητή, χρειαζόταν μόνο «λίγη ενοχή» να αποδοθεί στις τοπικές αρχές και τους κατοίκους της πόλης (Mieder, 2007, αναφέρεται στην Farley).

Η Farley διευκρινίζει ότι η βρετανική εκκένωση παιδιών λειτούργησε με εντελώς διαφορετικούς όρους από το πλαίσιο της τελικής λύσης του Χίτλερ, εφόσον ο στόχος της βρετανικής επιχείρησης ήταν να σώσει ζωές, αλλά προτείνει ότι η επίσημη κωδική ονομασία της αποστολής διάσωσης, «Operation Pied Piper », αποκαλύπτει περισσότερα, και αυτό υποστηρίζεται από δύο βασικές έρευνες που αφορούν την εκκένωση, οι οποίες εξέφρασαν εξαρχής επιφυλάξεις. Και οι δύο έρευνες τόνισαν τις αποτυχίες των γεγονότων όχι μόνο ως προς τη «συνήθη διοργάνωση», αλλά και την κατάρρευση των «προσωπικών σχέσεων», καθώς στο πλαίσιο της εκκένωσης, οι χειρότεροι φόβοι και φαντασιώσεις ενός παιδιού έγιναν πραγματικότητα στην κυριολεξία. Ισχυρίζεται ότι στην κωδική ονομασία της επιχείρησης ήδη περικλείονταν ανησυχίες για τις απώλειες που θα προέκυπταν αναπόφευκτα στην προσπάθεια διάσωσης, και τις οποίες ανησυχίες πολλοί από αυτούς που δούλευαν με παιδιά, μεταξύ αυτών η Britton και ο Winnicott, τόλμησαν να εκφράσουν ξεκάθαρα. Μάλιστα δεν επικεντρώθηκαν μόνο στις επιπτώσεις του χωρισμού στα παιδιά, αλλά ο Winnicott επίσης έθεσε το ερώτημα του τι θα προκαλούσε η εκκένωση σε φροντιστές και γονείς.

Βρετανοί ψυχαναλυτές όπως ο Isaacs, ο Winnicott και άλλοι, γράφει η Farley, φαινόταν να ρωτούν: «ποια άρρητα νοήματα –όπως η απώλεια, η προδοσία και η εγκατάλειψη– φυλάσσονται στο θρυλικό όνομα της εκκένωσης; Τι δεν μπορεί να ειπωθεί σε αυτό που λέγεται επίσημα;». Ο Winnicott εστίασε επίσης στη δυναμική της εξουσίας. Στην εκπομπή του το 1941, «Σχετικά με το να επηρεάζεις και το να επηρεάζεσαι», ο Winnicott προέτρεψε τους ακροατές να μην συγχέουν τη σκέψη με τη συμμόρφωση με την εξουσία. Η Farley γράφει: «Για αυτόν, η σκέψη ήταν μια πράξη θάρρους που αντιστεκόταν στην «άμυνα της υποτέλειας»: την οποία περιέγραψε ως «κρατώντας το στόμα ανοιχτό με τα μάτια κλειστά ή την εξολοκλήρου κατάποση χωρίς κριτική θεώρηση».

Θα ήθελα επίσης να συμπεριλάβω μερικές ασκήσεις και εργαλεία για όσους ενδιαφέρονται.

Μια καθοδηγούμενη άσκηση διαλογισμού που ονομάζεται Radical Acceptance of Pain / Ριζική Αποδοχή του Πόνου από το βιβλίο της Tara Brach. Νομίζω ότι η άσκηση θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για σωματικό πόνο, αλλά και συναισθηματική δυσφορία:

«Βρείτε μια άνετη θέση, καθιστοί ή ξαπλωμένοι. Αφιερώστε λίγα λεπτά για να μείνετε ακίνητοι, χαλαρώνοντας με τον φυσικό ρυθμό της αναπνοής. Σαρώστε απαλά το σώμα σας, χαλαρώνοντας σταδιακά το μέτωπο και το σαγόνι σας, τους ώμους  και τα χέρια σας. Προσπαθήστε να μην δημιουργήσετε καμία περιττή ένταση στο σώμα σας. Πού είναι η περιοχή έντονης δυσφορίας ή πόνου που τραβά την προσοχή σας; Δώστε αποδοχή και προσοχή απευθείας στις δυσάρεστες αισθήσεις σε αυτό το μέρος του σώματός σας. Παρατηρήστε τι συμβαίνει καθώς αρχίζετε να είστε παρόντες με αυτόν τον πόνο. Μήπως υπάρχει μια προσπάθεια, όσο ανεπαίσθητη κι αν είναι, να απωθήσετε τον πόνο;……. Υπάρχει φόβος; Μπορεί να παρατηρήσετε πώς το σώμα και το μυαλό σφίγγονται σαν μια γροθιά σε μια προσπάθεια να αντισταθούν στον πόνο. Αφήστε την πρόθεσή σας να είναι να παραμείνετε παρόντες, επιτρέποντας στις δυσάρεστες αισθήσεις να είναι όπως είναι. Απαλύνετε οποιαδήποτε αντίδραση ενάντια στον πόνο, επιτρέποντας στη γροθιά της αντίστασης να χαλαρώσει και να ανοίξει……

Πώς είναι στην πραγματικότητα η εμπειρία; Νιώθετε τον πόνο σαν κάψιμο, στρίψιμο, σχίσιμο, κόψιμο; Μήπως ο πόνος μοιάζει με κόμπο, με μια στενή ζώνη; Αισθανόσαστε την περιοχή σαν να πιέζεται ή να συνθλίβεται από ένα μεγάλο βάρος; Οι δυσάρεστες αισθήσεις είναι διάχυτες ή εστιασμένες στην έντασή τους; Πώς αλλάζουν καθώς τις παρατηρείτε;

Ερευνήστε με μια μη αντιδραστική, απαλή προσοχή. Αφήστε τις αισθήσεις που μπορεί να νιώσετε ως ένα συμπαγές μπλοκ πόνου να ξεδιπλωθούν και να κινηθούν και να αλλάξουν. Όταν προκύψει αντίσταση, χαλαρώστε ξανά, αποκαθιστώντας μια αίσθηση «ανοίγματος». Έχετε συναίσθηση ολόκληρου του σώματος σας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών όπου δεν υπάρχει πόνος. Αφήστε το σώμα να γίνει σαν ανοιχτός χώρος, με άφθονο χώρο για να προκύψουν και να διαλυθούν δυσάρεστες αισθήσεις, να ξεθωριάσουν και να ενταθούν, να κινηθούν και να αλλάξουν. Χωρίς κράτημα, χωρίς ένταση. Κατοικήστε τη θάλασσα της επίγνωσης και αφήστε τις οδυνηρές αισθήσεις να επιπλέουν σε μια αίσθηση αποδοχής. Προσπαθήστε να μην κρίνετε τον εαυτό σας για τυχόν αντιδράσεις σας όταν. ο πόνος είναι υπερβολικός……  Τέλος, φροντίστε τον εαυτό σας με όποιον τρόπο παρέχει ευκολία και άνεση. Με την πάροδο του χρόνου, εάν εξασκηθείτε στην ενσυνείδητη παρουσία στον πόνο έστω και για λίγες στιγμές τη φορά, η ηρεμία θα αυξηθεί. Θα είστε σε θέση να αφήσετε πιο εύκολα την αντίσταση και να είστε πιο ανοιχτοί σε δυσάρεστες αισθήσεις».

Δύο ιδέες για ασκήσεις ημερολογίου:

Υπάρχουν πολλοί τρόποι γραφής στο ημερολόγιο και μυριάδες ερωτήσεις που μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει για να αποκτήσει διορατικότητα και σαφήνεια ή να επεξεργαστεί μια εμπειρία. Ίσως για το τέλος της χρονιάς και την αρχή μιας νέας θα θέλαμε να ασχοληθούμε με ασκήσεις θετικής εκτίμησης (appreciative inquiry) και να επιλέξουμε να επικεντρωθούμε στα θετικά, τόσο όσον αφορά τα όσα έχουμε επιτύχει μέχρι τώρα όσο και για όσα θα μπορούσαμε να είμαστε ευγνώμονες στο παρόν. Αυτές οι ασκήσεις θα μας βοηθήσουν να νιώσουμε ικανοποίηση, σαφήνεια, και μια ανανεωμένη αίσθηση αυτενέργειας. Υπάρχουν πολλές σχετικές ιδέες και ασκήσεις σε διάφορα  βιβλία που μπορεί κανείς να αναζητήσει παραπέρα.

Για το πρώτο θέμα, θα μπορούσαμε να εστιάσουμε την προσοχή μας ή να θυμηθούμε παρελθοντικές στιγμές δύναμης, αυτενέργειας ή χαρές και επιτεύγματα του παρελθόντος, ίσως στιγμές στη ζωή μας όπως η γέννηση παιδιών, αποφοίτηση και πτυχία, σημαντικές σχέσεις, στήριξη των σπουδών των παιδιών μας, οικοδόμηση σπιτιών, επιχειρήσεων και σταδιοδρομίας, διάφορες δημιουργικές προσπάθειες, και ούτω καθεξής, αλλά επίσης, μικρά πράγματα, όπως η φύτευση ενός δέντρου ή ενός μικρού κήπου, η διάσωση ενός αδέσποτου ζώου ή η προσπάθεια να βοηθήσουμε κάποιον ή να υποστηρίξουμε τα όνειρα και τις φιλοδοξίες κάποιου. Η άσκηση θα μας υπενθυμίσει τα δύσκολα πράγματα που καταφέραμε να ολοκληρώσουμε και να αντιμετωπίσουμε ή αυτά που μας γονάτισαν και όμως καταφέραμε να επιζήσουμε, ή και κάτι που απαιτούσε  θάρρος, θυσίες και συνεχή προσπάθεια για χρόνια ακόμη και δεκαετίες.

Κάποια παραδείγματα από τη δική μου εμπειρία θα μπορούσαν να είναι η περίοδος όπου εργαζόμουν εξήντα ώρες την εβδομάδα προσπαθώντας να χτίσω μια επιχείρηση ενώ παράλληλα ήμουν μητέρα ενός πολύ μικρού παιδιού και παράλληλα φρόντιζα οικογένεια, κατοικίδια και σπίτι χωρίς πολλούς πόρους και στηρίγματα. Η επιστροφή στις σπουδές στη δεκαετία των σαράντα απαίτησε κουράγιο, προσπάθεια και επιμονή. Η διάσωση και η φροντίδα των αδέσποτων ζώων μου έφερε χαρά και τρυφερότητα, αλλά και διαχείριση πολλών απωλειών.  Η διατήρηση αυτού του ιστότοπου αποδείχτηκε μια μακρόχρονη διαδικασία που απαίτησε επινοητικότητα και συνεχή προσπάθεια και θάρρος, καθώς και την επιλογή να ανεχτώ αντιδράσεις και κακές συμπεριφορές. Η ζωγραφική των τελευταίων χρόνων, οι 762 αναρτήσεις και άλλα πράγματα που έχω γράψει, μεταφράσει και αναρτήσει στην ιστοσελίδα όχι μόνο απαίτησαν αμέτρητες ώρες και πολλή προσπάθεια, αλλά και διαχείριση της σωματικής δυσφορίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, το γκρέμισμα των τοίχων της λογοκρισίας και την συχνά αναμενόμενη κακή συμπεριφορά των άλλων. Συνέχισα για πολλούς λόγους. Δυο από αυτούς τους λόγους ήταν η έντονη και κατά κάποιο τρόπο «επείγουσα» ανάγκη να εκφραστώ μέσω της τέχνης και της γραφής και η ισχυρή μου πίστη στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και την ελευθερία έκφρασης και ύπαρξης για όλους.

Η ενασχόληση με αυτήν την άσκηση θα μας υπενθυμίσει τις πολλές καλές προθέσεις, τη φροντίδα, την αγάπη και την προσπάθειά που έχουν καταβληθεί για να ζήσουμε και που πολλοί από εμάς συχνά ξεχνάμε, καθώς τείνουμε να εστιάζουμε σε ότι δεν εξελίχθηκε όπως ελπίζαμε. Θα φέρει επίσης τη μεγαλύτερη εικόνα και τα πλαίσια που έχουμε υπάρξει και κατοικήσει στο προσκήνιο, και μια συνειδητοποίηση ότι, παρόλο που τα χρόνια περνούν γρήγορα, το κάθε έτος περιέχει πολύ ζωή, πολύ νοιάξιμο και φροντίδα για τους άλλους, πολλή προσπάθεια και πολλά μικρά και καθημερινά ή πιο σημαντικά πράγματα που έγιναν. Θα μας θυμίσει τους δρόμους που περπατήσαμε, τα μέρη που βρεθήκαμε και τους πολλούς ανθρώπους που έχουν διασχίσει το μονοπάτι της ζωής μας.

Αυτό το είδος άσκησης πιθανότατα να φέρει στην επιφάνεια πράγματα για τα οποία έχουμε μετανιώσει ή όνειρα που βρήκαν εμπόδια ή δεν πραγματοποιήθηκαν, αλλά θα μπορούμε να δούμε τις εμπειρίες μας μέσα από διευρυμένους φακούς που θα περιλαμβάνουν τις συνθήκες και περιστάσεις, τις τυχόν στοιβαγμένες πιθανότητες εναντίον μας σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τα επίπεδα αυτενέργειας και τις πιέσεις επιβίωσης, το επίπεδο γνώσης και άγνοιας ή αφέλειας. Σίγουρα θα φέρει και ζεστά συναισθήματα νοσταλγίας ακόμη και δέους, και μπορεί να μας βοηθήσει να αγκαλιάσουμε με αγάπη τη ζωή μας και τους νεότερους εαυτούς μας. Επιπλέον, μπορεί να μας βοηθήσει να αξιολογήσουμε πιο θετικά το ταξίδι μας κι επίσης να μας βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε το καλό και ωφέλιμο από εμπειρίες του παρελθόντος από πιθανές παράλληλες δυναμικές που μπορεί να υπονόμευσαν, να χρωμάτισαν αρνητικά ή να διέβρωσαν σε κάποιο βαθμό αυτές τις ίδιες εμπειρίες. Τέλος, πιθανότατα να αυξήσει την αίσθηση της αυτοεκτίμησης και της συμπόνιας για τον εαυτό μας και τους άλλους. Το γεγονός ότι είμαστε ακόμα εδώ μπορεί επίσης να φανεί.

Το ημερολόγιο ευγνωμοσύνης είναι μια απλούστερη και πιο εύκολη δραστηριότητα, αλλά όχι άσχετη με τα παραπάνω.. Μπορούμε να εστιάσουμε σε αυτά για τα οποία είμαστε ευγνώμονες στη ζωή μας αυτή τη στιγμή, σε όσα είμαστε ευγνώμονες από το παρελθόν, όπως πράγματα που συνέβησαν ή πράγματα που επιδιώξαμε ή αγωνιστήκαμε για αυτά. Τέλος, η άσκηση ευγνωμοσύνης μπορεί να έχει μελλοντικό προσανατολισμό. Αυτό περιλαμβάνει τον στοχασμό όλων όσων θα ήμασταν ευγνώμονες στο μέλλον, κάτι που μπορεί να βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε επιθυμίες ή να δούμε τα πράγματα από μια άλλη οπτική. Τείνω να επικεντρώνομαι στην ευγνωμοσύνη συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας ως πρακτική. Έρχεται πιο φυσικά, και μου ελευθερώνει χώρο για να κάνω άλλου είδους ασκήσεις γραφής, αλλά το γράψιμο και το κράτημα ημερολογίου ευγνωμοσύνης επιτρέπει την ανάδυση μιας ευρύτερης αίσθησης ευγνωμοσύνης.

 

Θα ολοκληρώσω το σημερινό κομμάτι με λίγες ακόμη ευχές. Το παρακάτω είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Tara Brach:

Είθε να είμαστε γεμάτοι στοργική καλοσύνη. Είθε να μας αγκαλιάζουν με στοργική καλοσύνη. Είθε να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας έτσι όπως ακριβώς είμαστε. Είθε να είμαστε ευτυχισμένοι. Είθε να αγγίξουμε μια βαθιά και φυσική γαλήνη. Είθε να γνωρίσουμε τη φυσική χαρά του να είμαστε ζωντανοί. Είθε η καρδιά και ο νους μας να αφυπνιστεί. Είθε να είμαστε ελεύθεροι.