Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί (21/05/2024)

Ζωή και τέχνη

Ένα παράθυρο. Πόσο μου αρέσει ένα παράθυρο. Ένα πουλί, που σφυρίζει. Μια μέλισσα. Είναι πάντα διαφορετικό. Ολόκληρη η ζωή. Ολόκληρη η ζωή ήδη πλαισιωμένη. Ακριβώς εκεί.» Maud Lewis

Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει τρία μεγαλύτερα σχέδια-κολάζ, που έφτιαξα πρόσφατα, εμπνευσμένα από αρχέτυπα σε ταινίες, ιστορίες και στην τέχνη, καθώς και αρχαιοελληνικά μοντέλα του νου. Διάβασα επίσης μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του Benjamin Haller για την κάπως περίπλοκη και με διφορούμενο τέλος, ταινία Inception του Chris Nolan, για την οποία γράφω στη σημερινή ανάρτηση. Βρήκα το κομμάτι του Haller ενδιαφέρον και ίσως αξίζει να το διαβάσει κανείς, ανεξάρτητα από το αν έχει δει την ταινία ή όχι. Κάνω επίσης μια σύντομη αναφορά σε μια άλλη ταινία που παρακολούθησα πρόσφατα, τη Maudie, εμπνευσμένη από την λαϊκή ζωγράφο Maud Lewis. Τα θέματα και οι χαρακτήρες των ταινιών έχουν βρει το δρόμο τους στις ζωγραφιές μου. Η γραφή, η ζωγραφική, τα βιβλία και οι ταινίες, και η σύντομη έρευνα που έκανα σχετικά με τα  αρχέτυπα του Γιουνγκ / Jung και την αρχαιοελληνική χρήση της αρχιτεκτονικής ως μεταφορά για την ανθρώπινη συνείδηση ​​και το νου, ουσιαστικά ήταν μια αλληλένδετη διαδικασία ζωής-τέχνης.

Στην ταινία Inception, ο Chris Nolan, ο σκηνοθέτης, διερευνά το πως άνθρωποι μοιράζονται ένα χώρο ονείρου, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στο ασυνείδητο μυαλό κάποιου άλλου, καθώς και πώς αυτή η δυνατότητα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και να γίνει κακοποιητική. Η πλειοψηφία της πλοκής της ταινίας διαδραματίζεται σε αυτούς τους αλληλένδετους κόσμους ονείρων. Ο Cobb ο πρωταγωνιστής και η ομάδα του φαινομενικά κλέβουν πληροφορίες από τα όνειρα των ανθρώπων, κάτι που απαιτεί την εύρεση ενός χρηματοκιβωτίου μέσα στο όνειρο που προστατεύει πολύτιμες πληροφορίες. Ο όρος Inception στην ταινία σημαίνει / περιλαμβάνει μια διαδικασία φύτευσης ιδεών στο μυαλό ενός ατόμου χωρίς αυτό να έχει επίγνωση.

Στην εργασία του, The Labyrinth of Memory: Iphigeneia, Simonides, and Classical Models of Architecture as Mind in Chris Nolan’s film, Inception // Ο Λαβύρινθος της Μνήμης:  Ιφιγένεια, Σιμωνίδης, και Κλασσικά Μοντέλα Αρχιτεκτoνικής ως Νους στην Ταινία του Chris Nolan, Inception, ο Benjamin Haller αναλύει πώς η ταινία του Nolan χρησιμοποιεί την αρχιτεκτονική ως γλώσσα για να σχολιάσει τη σχέση του πρωταγωνιστήn Dom Cobb, με την πεθαμένη σύζυγό του, Mal. Υποστηρίζει ότι η ταινία βασίζεται σε τρία κλασικά μοντέλα που χρησιμοποιούν την αρχιτεκτονική ως μεταφορά του νου: ο τάφος της Μυρήνης στην Ιλιάδα του Ομήρου, το όνειρο κατάρρευσης του Οίκου του Αγαμέμνονα της Ιφιγένειας στο έργο του Ευριπίδη, η Ιφιγένεια εν Ταύροις, και η Μέθοδος του Λόκι του Σιμωνίδη**. Επίσης ισχυρίζεται ότι η ταινία του Nolan, παρόμοια με την ελληνορωμαϊκή παράδοση, χρησιμοποιεί την αρχιτεκτονική ως μεταφορά για την ανθρώπινη συνείδηση ​​με τρόπο που θυμίζει το έργο του Carl Jung, ο οποίος βασίστηκε στην ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία για την κατασκευή των ψυχολογικών θεωριών του, το anima, τη σκιά, και τα αρχέτυπα των Μινώταυρου-μητέρας.

** Ο Σιμωνίδης ο Κείος ήταν ο εφευρέτης της Μεθόδου του Λόκι ή αλλιώς, μνημονικό θέατρο, παλάτι της μνήμης ή παλάτι του νου, που επιτρέπει σε κάποιον να απομνημονεύει τεράστιες ποσότητες πληροφοριών οραματιζόμενος έναν μεγάλο φυσικό χώρο όπως ένα παλάτι ή ένα μεγάλο σπίτι με το οποίο είναι εξαιρετικά εξοικειωμένος απλά τοποθετώντας τις πληροφορίες που επιθυμεί να απομνημονεύσει σε διάφορες τοποθεσίες μέσα στον χώρο. Στη συνέχεια, ανατρέχοντας νοερά στα βήματά του μέσα στο χώρο, μπορεί κανείς να ανακαλέσει κάθε γεγονός ή πληροφορία από το σημείο ή το αντικείμενο όπου είχε αρχικά τοποθετηθεί.

Η ταινία Inception ταυτίζει κάθε έναν από τους κύριους χαρακτήρες της: τον Ντομ, την Μαλ και την Αριάδνη με αρχιτεκτονικές και γνωστικούς τρόπους. Η Μαλ στα όνειρα του Ντομ αναγνωρίζεται ως μια δύναμη στο υποσυνείδητό του που ο σκηνοθέτης συνδέει με άμορφες αρχιτεκτονικές και χώρους όπως το νερό, το οποίο ο Haller προτείνει ότι αντιπροσωπεύει το υποσυνείδητο με όλες τις επικίνδυνες και σωτήριες δυνατότητές του, κι επίσης, στη χριστιανική παράδοση, είναι σύμβολο λύτρωσης. Ο Dom είναι το αντίθετό της Μαλ και ταυτίζεται με γραμμικές αρχιτεκτονικές όπως τα παλάτια και οι ευθύγραμμοι λαβύρινθοι. Η Αριάδνη ταυτίζεται με κυκλικούς λαβύρινθους. Είναι αυτή που μεσολαβεί μεταξύ του Dom και των αναμνήσεων του της νεκρής συζύγου του προκειμένου να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τις ενοχές και τη θλίψη, αλλά και να ολοκληρώσει τη μεγαλύτερη ληστεία του.

Ο Haller υποστηρίζει ότι στην ταινία ο Dom αντιπροσωπεύει τον αναλυτικό συνειδητό νου, η Αριάδνη τον διαισθητικό νου και η Μαλ τα επικίνδυνα βάθη του υποσυνείδητου, κι επίσης ότι ο Nolan αντλεί από τις ιδέες του Γιουνγκ όσον αφορά τη σχέση μεταξύ συνειδητού και υποσυνείδητου τρόπου σκέψης για να κριτικάρει τις νόρμες του φύλου που συχνά συνδέονται με τους άνδρες πρωταγωνιστές σε αστυνομικές ταινίες και ιστορίες. Ο Haller γράφει ότι στην ταινία ο Nolan προσδιορίζει τις αρχιτεκτονικές του ευθύγραμμου παλατιού ή λαβύρινθου, του κυκλικού λαβύρινθου και της άμορφης μεταβλητότητας του νερού ως μεταφορές, αντίστοιχα, για το συνειδητό, το διαισθητικό και το υποσυνείδητο νου.

Η χρήση αυτής της μεταφορικής νοητικής αρχιτεκτονικής από τον Νόλαν είναι σε γενικές γραμμές επηρεασμένη από τον Γιουνγκ, ειδικά σε σχέση με τις δύο γυναίκες πρωταγωνίστριες της ταινίας: η ικανότητα της Αριάδνης να υφαίνει ψυχολογικούς λαβύρινθους για τον Dom θυμίζει το anima του Γιουνγκ και η λειτουργία της Mal ως μέρος του υποσυνείδητου του Dom που υπονομεύει τις συνειδητές του επιχειρήσεις. επίσης μοιάζει με τη σκιά και τα μητρικά αρχέτυπα του Γιουνγκ. …… Καθώς η Αριάδνη εξελίσσεται στον μυθολογικό της ρόλο……… ως υφάντρα λαβυρίνθων για να σώσει την ψυχή του Dom από τη διάλυση, μια εναλλακτική αφήγηση της αυτοκαταστροφής της Mal αναδύεται – μια που διαφέρει σημαντικά από αυτή που αφηγείται ο Dom». Φαίνεται ότι οι εισβολές του Dom στις εσωτερικές αρχιτεκτονικές της συζύγου του, που ενσωματώνονται στο παιδικό σπίτι της στο βασίλειο του υποσυνείδητου, καθώς και η επιμονή του στη γραμμική ορθολογικότητα, έχουν αποδειχθεί καταστροφικές.

Η υπόθεση αυτής της ταινίας επιστημονικής φαντασίας είναι ότι ο Dom Cobb (Leonardo Di Caprio) και η σύζυγός του, Mal (Marion Cotillard), είναι αρχιτέκτονες ονείρων, που σχεδιάζουν και χειραγωγούν αρχιτεκτονικούς χώρους στα όνειρα μέσα στο δικό τους νου και των άλλων, αλλά αυτή η δραστηριότητα έχει ως αποτέλεσμα η Μαλ να προτιμήσει τον κόσμο των ονείρων από αυτόν της πραγματικότητας. Το σχέδιο δράσης του Dom προκειμένου να το σταματήσει αυτό καταλήγει στην αυτοκτονία της, όταν η Mal πείθεται όχι μόνο ότι η ονειρεμένη πόλη που έχτισαν μαζί είναι εξωπραγματική, αλλά ότι ο «πραγματικός» κόσμος είναι επίσης ένα όνειρο. Η μνήμη της φυλάσσεται στα βάθη του υποσυνείδητου του Dom, με καταστροφικά αποτελέσματα για τις προσπάθειές του να χρησιμοποιήσει τις δεξιότητές του για να κερδίσει χρήματα κλέβοντας πληροφορίες από το  νου ανυποψίαστων στόχων / θυμάτων. Έτσι, ο Dom απαιτεί τη βοήθεια κάποιου που να μπορεί να διαπραγματευτεί τους διάφορους χώρους του νου με διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο που συνηθίζει ο ίδιος. Ο Haller γράφει: «Ακριβώς όπως στα γραπτά του Γιουνγκ η μυθολογική φιγούρα της Αριάδνης χρησιμεύει ως μεταφορά για τον θεραπευτή (θεραπεύτρια), η νέα βοηθός του Dom, η επονομαζόμενη Αριάδνη, θα εκπληρώσει μια ανάλογη θεραπευτική λειτουργία για αυτόν μέσω της αρχιτεκτονική του νου, σχεδιάζοντας νοητικούς λαβύρινθους ειδικά προσαρμοσμένους ώστε  να αποτρέπουν τις ανεπιθύμητες εισβολές της Μαλ στα παλάτια ονείρων του Dom…»

Επιπλέον ο Haller αναλύει πώς «η αρχιτεκτονική του κόσμου των ονείρων του Νόλαν αποτελεί μέρος  μιας μακράς παράδοσης έμφυλης αρχιτεκτονικής: η «γυναικεία» αρχιτεκτονική ταυτίζεται με καταπιεσμένους, υποσυνείδητους ή ξεχασμένους λόγους και η «ανδρική» αρχιτεκτονική με μια κυρίαρχη φωνή έντονου ορθολογισμού και ρητορικής σκέψης. του οποίου η αδυναμία πρόσβασης σε αυτούς τους καταπιεσμένους λόγους αποδεικνύει τη μοιραία αδυναμία του…» Αναφέρεται στο όνειρο της Ιφιγένειας, που επίσης προσδίδει το φύλο στους αρχιτεκτονικούς χώρους. Το σπίτι χωρίζεται χαρακτηριστικά σε ανδρικούς και γυναικείους χώρους, τον γυναικωνίτη, όπου κοιμάται η Ιφιγένεια. Ο Haller εξηγεί ότι οι στύλοι θεωρούνται αρσενικοί: «οι στύλοι του σπιτιού είναι αρσενικοί απόγονοι (στῦλοι γὰρ οἴκων παῖδές εἰσιν ἄρσενες)» και έχουν φωνή, ενώ τα θηλυκά υποβιβάζονται στον παθητικό γυναικείο ρόλο του θρήνου (κλαίουσα).

Ο Haller επισημαίνει ομοιότητες μεταξύ αυτής της αρχιτεκτονικής και της αρχιτεκτονικής τη; ταινίας. Στην ταινία η αρχιτεκτονική στον εσωτερικό κόσμο της Μαλ περιβάλλεται από μια τάφρο/νερό, που, σημειώνει, θα μπορούσε επίσης να υποδηλώνει ότι η Μαλ προστατεύεται από τον Ντομ, ο οποίος παραβιάζει το σπίτι της παιδικής ηλικίας της για να εμφυτεύσει την ιδέα του απατηλού χαρακτήρα της πόλης τους. Ο Haller προσθέτει ότι η διείσδυση του Dom στον εσωτερικό κόσμο της Mal εκλαμβάνεται ως παραβίαση ενός εσωτερικού χώρου της συνείδησής της. Παρομοίως, το όνειρο της Ιφιγένειας στην αρχή της τραγωδίας επιβεβαιώνει το σπίτι του πατέρα της ως έναν παραβιασμένο εσωτερικό χώρο του νου. Στο όνειρο και αυτός ο χώρος περιβάλλεται από νερό. Η Μαύρη Θάλασσα την χωρίζει μεν από την Ελλάδα αλλά συνάμα την προστατεύει.

Θα ολοκληρώσω αυτό το κομμάτι με λίγα λόγια από την ταινία:

«Ποιο είναι το πιο ανθεκτικό παράσιτο; Μια ιδέα. Μια και μόνο ιδέα του ανθρώπινου νου μπορεί να χτίσει πόλεις. Μια ιδέα μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο και να ξαναγράψει όλους τους κανόνες.» Dom Cobb

“Ο σπόρος που φυτεύουμε στο μυαλό αυτού του ανθρώπου θα γίνει μια ιδέα. Αυτή η ιδέα θα τον καθορίσει. Μπορεί να αλλάξει τα πάντα πάνω του. Τον τρόπο που σκέφτεται, τον τρόπο που ενεργεί. Μπορεί ακόμη και να καθορίσει ολόκληρη την κοσμοθεωρία του .” Dom Cobb

Επιπλέον, θα αναφερθώ εν συντομία σε μια ταινία που παρακολούθησα πρόσφατα, τη Maudie, σε σκηνοθεσία της Aisling Walsh και σενάριο της Sherry Whit, και η οποία βρήκε το δρόμο της στη ζωγραφική μου. Η ταινία δεν είναι πιστή βιογραφία, αλλά μάλλον εμπνέεται από τη ζωή της Maud Lewis, μιας διάσημης Καναδέζας λαϊκής ζωγράφου, η οποία ως παιδί υπέφερε από νεανική ρευματοειδή αρθρίτιδα (1901-1970). Η ταινία επικεντρώνεται περισσότερο στην αισιοδοξία, την αποφασιστικότητα και την επιμονή της Lewis όσον αφορά την τέχνη της εν μέσω έντονου σωματικού πόνου, κακουχιών και περιττής φτώχειας. Οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών είναι εντυπωσιακές. Σε μια κριτική που διάβασα, οι ηθοποιοί Sally Hawkins και Ethan Hawke περιγράφονται ως «ένα όμορφα ταιριαστό ζευγάρι που ανοίγει δύο κλειστούς ανθρώπους, εξαπολύοντας χείμαρρους συναισθημάτων». Η ερμηνεία της Sally Hawkins, ειδικότερα, είναι συγκλονιστική. Είναι σαν να μεταμορφώνεται σωματικά, να συρρικνώνεται και να αλλάζει, καθώς η Maud γερνά και η αρθρίτιδα καταστρέφει το σώμα της.

Και τέλος, θα συμπεριλάβω ένα απόσπασμα για την τέχνη και τη ζωή από το βιβλίο της Rebecca Solnit: The Faraway Nearby / Το Μακρινό Κοντινό

«Η ενσυναίσθηση είναι ένα ταξίδι που διανύεις, αν παρατηρείς, αν νοιάζεσαι, αν θέλεις να το κάνεις. Από κοντά γίνεσαι μάρτυρας του πόνου άμεσα………. Ο πόνος από μακριά φτάνει σε σένα μέσα από την τέχνη, μέσα από εικόνες, ηχογραφήσεις και αφηγήσεις. οι πληροφορίες ταξιδεύουν προς το μέρος σου και τις συναντάς στα μισά του δρόμου, αν τις συναντήσεις………», και αργότερα στο βιβλίο, «… όλος ο κόσμος είναι ένα έργο τέχνης. ότι είμαστε κομμάτια του έργου τέχνης. Η ξαφνική εμφάνιση των προτύπων του κόσμου φέρνει μια αίσθηση συνοχής και πάνω από όλα σύνδεσης. Παλιά, λεγόταν, ύφανση παραμυθιών. ήταν κλωστές που έδεναν τα πράγματα μεταξύ τους και από αυτές πλεκόταν το ύφασμα του κόσμου. Στις πιο δυνατές ιστορίες βλέπουμε τους εαυτούς μας, συνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλον, πλεγμένοι στο μοτίβο, βλέπουμε ότι είμαστε οι ίδιοι ιστορίες, που λέμε ιστορίες και μας λένε. Ιστορίες σαν τη δική σου και χειρότερες από τη δική σου υπάρχουν παντού, και η ταλαιπωρία / ο πόνος σου δεν θα σε χαρακτηρίσει ως ξεχωριστή / ό, αν και η απόκριση σου σε ότι υποφέρεις μπορεί…».