Καρτ ποστάλ
ΜΕΡΟΣ 2
«Ο κόσμος θα εξακολουθή πάντοτε να βαδίζη εμπρός, πότε κούτσα – κούτσα, πότε σήκω – πέσε με σκιρτήματα μονοπόδαρα, με σκοντάμματα, ή με βήματα καρκίνου. Και αλλοίμονον εις τους όσοι εγήρασαν κι εκουράσθησαν και δεν δύνανται να παρακολουθήσουν.» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
«Αν οι γυναίκες δεν γίνονται αντιληπτές ως ανήκουσες πλήρως στις δομές της εξουσίας, σίγουρα αυτό που πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε είναι την εξουσία και όχι τις γυναίκες.» Mary Beard
«Δεν έκαναν παρά μόνο ένα πράγμα, τραγούδησαν με την καρδιά τους για εμάς. Γι’ αυτό είναι αμαρτία να σκοτώνεις ένα κοτσύφι.» Harper Lee
Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει οκτώ νέα σχέδια ζωγραφικής με μελάνι και κολάζ, τα οποία αποτελούν μέρος της σειράς σχεδίων που ανέβασα στην προηγούμενη ανάρτηση.
Κάποια από τα σημερινά σχέδια αφορούν και τον σημαντικό Έλληνα γλύπτη, Γιαννούλη Χαλεπά και κάποια έργα του. Η έμπνευση ή η ανάγκη δημιουργίας μιας εικόνας ή σύνολο εικόνων συνήθως συνοδεύεται από μια μικρή έρευνα και έκθεση σε σχετικό υλικό που με ενδιαφέρει. Η διαδικτυακή έρευνα σχετικά με τον καλλιτέχνη οδήγησε στην αγορά και ανάγνωση του graphic novel των Θανάση Πέτρου και Δημήτρη Βανέλλη με τον τίτλο Γιαν Χαλεπάς.
Το βιβλίο των Πέτρου και Βανέλλη είναι το δεύτερο εικονογραφημένο μυθιστόρημα που αγόρασα πρόσφατα. Το πρώτο ήταν το κλασσικό έργο Όταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια / To Kill a Mockingbird του Harper Lee που εκδόθηκε αρχικά το 1960, όμορφα εικονογραφημένο από τον Fred Fordham και μεταφρασμένο από τον Τάσο Νικογιάννη. Αυτό το κλασσικό πλέον έργο τo 1961 κέρδισε το βραβείο Pulitzer και το 1962 έγινε ταινία με σκηνοθέτη τον Robert Mulligan και πρωταγωνιστή τον Gregory Peck. Το αγόρασα κυρίως για το γιο μου, μιας κι εγώ έχω ήδη μια ωραία παλιά έκδοση του βιβλίου του εκδοτικού οίκου Heinemann: New Windmills.
To βιβλίο έχει μεταφραστεί σε περίπου 40 γλώσσες και έχει πουλήσει πολλά εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Διαδραματίζεται σε μια φανταστική πόλη της Αλαμπάμα, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Ένα έξυπνο και αντισυμβατικό κορίτσι που είναι από έξι έως εννέα χρονών κατά τη διάρκεια του μυθιστορήματος μεγαλώνει με τον αδερφό της και τον χήρο πατέρα τους, τον ‘Αττικους, έναν εξέχοντα δικηγόρο, ο οποίος ενθαρρύνει τα παιδιά του να είναι συμπονετικά και δίκαια. Όταν ένας από τους μαύρους κατοίκους της πόλης, ο Τομ, κατηγορείται ψευδώς ότι βίασε μια λευκή γυναίκα, ο πατέρας τους τον υπερασπίζεται παρά τις απειλές από την κοινότητα. Κάποια στιγμή αντιμετωπίζει έναν όχλο που σκοπεύει να λιντσάρει τον πελάτη του, αλλά αρνείται να τον εγκαταλείψει. Παρά τις προσπάθειές του στο τέλος, ο Τομ καταδικάζεται και στη συνέχεια σκοτώνεται ενώ προσπαθεί να ξεφύγει. Ο θάνατός του συγκρίνεται με «την παράλογη σφαγή των ωδικών πτηνών», παραλληλίζοντας τη ρήση του Αττικού για τα κοτσύφια: «Δεν έκαναν παρά μόνο ένα πράγμα, τραγούδησαν με την καρδιά τους για εμάς. Γι’ αυτό είναι αμαρτία να σκοτώνεις ένα κοτσύφι».
Όπως ανέφερα όταν ζωγραφίζω, και επειδή περνώ αρκετές ώρες σκυμμένη πάνω από ένα σχέδιο, επιλέγω κάποιες φορές να συνδυάσω τη διαδικασία με κάτι άλλο, όπως ακρόαση κάποιου λογοτεχνικού κειμένου ή ενός podcast, κι ενίοτε μαγειρική. Αν έχω βάλει κάτι στην κατσαρόλα ή στο φούρνο ζωγραφίζω στο τραπέζι της κουζίνας. Κάποιες λοιπόν από τις σημερινές ζωγραφιές δημιουργήθηκαν με ηχητική υπόκρουση την ανάγνωση διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Τον Παπαδιαμάντη, όπως οι περισσότεροι τον «συνάντησα» στα σχολικά βιβλία γύρω στα 15. Τότε περίπου πρωτοδιάβασα και το σημαντικό και οικείο σε πολλούς μυθιστόρημα του Η Φόνισσα. Είχα όμως πάρα πολλά χρόνια να διαβάσω κάτι δικό του, και για να είμαι ειλικρινής, με ξάφνιασε θετικά ο επίκαιρος και διαχρονικός χαρακτήρας των κειμένων, η τρυφερότητα και το χιούμορ, καθώς και η βαθιά γνώση του συγγραφέα της ανθρώπινης φύσης. Το κάθε κείμενο ήταν και μια μικρή ανθρωπολογική μελέτη των ηθών, συνηθειών και συνθηκών της εποχής. Επίσης, βρήκα ότι η ανάγνωση των διηγημάτων από άλλους διευκόλυνε την κατανόηση της γλώσσας του Παπαδιαμάντη και καθιστούσε την ομορφιά της πιο ορατή.
Σε ένα κείμενο του, στο βιβλίο του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου για τον Παπαδιαμάντη (1979), ο Κωστής Παλαμάς έγραψε:
«Κρύβω μέσα μου κάτι που με κάνει να γυρίζω πίσω σε κάποια νέα χρόνια μακρινά, που τα γυρεύει το εγώ μου κάποτε και πότε με λαχτάρα, ίσα-ίσα γιατί μου είναι μακρινά πλέον και μου δείχνονται σαν ξένα. Κάποιος είπεν: ο άνθρωπος είναι πάντα αυτό, που ήτανε παιδί. Δεν ξέρω. Μα ξέρω πως πάντα μένει μέσα και στον πλέον αλλαγμένον άνθρωπον, από την ηλικίαν, από τα πάθη, από τη σκέψη, κάτι από το παιδί. Το παιδικό του το κάτι, το λαχταριστό και το άφραστο, αυτό το ποίημα του περασμένου, του χαμένου η μουσική, μου ξαναδείχνεται και στέκει εμπρός, κάπως λιγότερο αέρινο, κάπως περισσότερο σωματωμένο, μέσα στο Διήγημα του Παπαδιαμάντη.»
Επίσης, βρήκα και ένα άρθρο με τον τίτλο, Σήμερα δεν είναι η Ημέρα της Γυναίκας, του συγγραφέα Πέτρου Τατσόπουλου σχετικά με το βιβλίο της Mary Beard Women and Power / Γυναίκες και Εξουσία, στο οποίο είχα αναφερθεί σε μια ανάρτηση μου στις 27/12/2021. Το βιβλίο λοιπόν έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά για όσους ενδιαφέρονται και μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (17/06/2024).
Ο Πέτρος Τατσόπουλος λέει για το βιβλίο: «Μέσα σε λίγες δεκάδες σελίδες και με χιούμορ που κυμαίνεται από ανάλαφρο και μελαγχολικό έως δηκτικό και βιτριολικό, η Μπίαρντ καλύπτει τη σεβαστή απόσταση από τα ομηρικά έπη και την ελισαβετιανή περίοδο έως τα μισογυνικά τρολαρίσματα στο Διαδίκτυο και τις αυστηρές ενδυματολογικές επιλογές της ‘Ανγκελα Μέρκελ ή της Χίλαρι Κλίντον.» Στη συνέχεια γράφει: «Από τις απαρχές του δυτικού πολιτισμού η δημόσια «σιωπή» των γυναικών θεωρείται ως η μόνη «αξιοπρεπής» στάση. «Μητέρα, στην κάμαρά σου πήγαινε και τις δουλειές σου κοίτα, τον αργαλειό, τη ρόκα… τα πολλά λόγια δεν ταιριάζουνε παρά στους άντρες μόνο, κι απ’ όλους πιο σε μένα· γιατί εγώ τούτο το σπίτι κυβερνάω». Το απόσπασμα, σε «ελαφρώς παραλλαγμένη» μετάφραση των Καζαντζάκη – Κακριδή, είναι από την πρώτη ραψωδία της Οδύσσειας του Ομήρου. Αυτός που μιλάει με σκαιό τρόπο είναι ο αμούστακος Τηλέμαχος και αυτή που τον ακούει – και τον (υπ)ακούει – είναι η μητέρα του Πηνελόπη.» Και παρακάτω συνεχίζει: «Επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια η «φωνή» των γυναικών, όταν δεν τροφοδοτεί ιστορίες φρίκης, απαξιώνεται και λοιδορείται. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τον 2ο αιώνα μετά Χριστόν, αναρωτιέται τι θα συνέβαινε αν όλοι οι άρρενες αποκτούσαν ξαφνικά γυναικεία φωνή: «Δεν θα ήταν τρομερό, πιο ανυπόφορο και από πανούκλα κάτι τέτοιο;»
Όπως ανέφερα παραπάνω είχα γράψει για το βιβλίο της Beard στην ανάρτηση μου στις 27/12/2021, με τίτλο Μύθοι και η φωνή της (συνέχεια της ανάρτησης της 18/12/2021) που εστιάζει μεταξύ άλλων και στο πώς φιμώθηκαν οι γυναίκες, πώς η δημόσια ομιλία έγινε κτήμα των ανδρών, και πως οι μύθοι μας παρέχουν τρόπους να δούμε και να κατανοήσουμε τον κόσμο, καθώς και στο ότι υπάρχουν οι ατομικές και οι πιο συλλογικές ή καθολικές κατανοήσεις των μύθων, οι οποίοι είναι πάντοτε ενσωματωμένοι σε συγκεκριμένους πολιτισμούς, παραδόσεις και εποχές και μπορεί να είναι καταστροφικοί και περιοριστικοί, ειδικά για ορισμένες ομάδες ανθρώπων, αλλά και απελευθερωτικοί. Αναφερόμενη, για παράδειγμα, στην Οδύσσεια του Ομήρου, η Mary Beard γράφει ότι θα ήταν πολιτιστικό έγκλημα αν την διαβάζαμε μόνο για να ερευνήσουμε τις πηγές του δυτικού μισογυνισμού. είναι ένα ποίημα που διερευνά, μεταξύ πολλών άλλων, τη φύση του πολιτισμού και της «βαρβαρότητας», την επιστροφή στο σπίτι, την πίστη και την εμπειρία του ανήκειν.
Μερικά αποσπάσματα από αυτήν την ανάρτηση:
«Στο βιβλίο της Women & Power (Γυναίκες κι Εξουσία), η Beard αναφέρει την κλασσική ομηρική σκηνή (που περιγράφεται παρακάτω) της φίμωσης μιας γυναίκας και διερευνά ορισμένους από τους τρόπους με τους οποίους οι γυναικείες φωνές φιμώνονται ή καταπιέζονται στη σύγχρονη κουλτούρα και πολιτική μας. Υποστηρίζει ότι πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από την «απλή διάγνωση του μισογυνισμού», επειδή είναι μόνο ένας τρόπος κατανόησης ή περιγραφής αυτής της πραγματικότητας.»
«Υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί και δομές που διευκολύνουν την αποδυνάμωση, τη φίμωση και συχνά την αποκοπή των γυναικών από τα κέντρα εξουσίας. Αυτό έχει επιτευχθεί μέσα από πολλούς δρόμους από την αρχαιότητα. Η φίμωση και η καταπίεση των γυναικών είναι συνυφασμένες με διαφορετικά επίπεδα τραύματος και βίας, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μέσω της κουλτούρας και των αφηγήσεων. Η Mary Beard γράφει: «Όσον αφορά τη φίμωση των γυναικών, η δυτική κουλτούρα έχει χιλιάδες χρόνια πρακτικής…. Αυτός είναι ένας τομέας όπου ο κόσμος των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων μπορεί να μας βοηθήσει να ρίξουμε φως στον σύγχρονο κόσμο μας».
«Η Beard αναφέρει και πολλά παραδείγματα σε όλη την αρχαία λογοτεχνία σχετικά με την αυθεντία της βαθιάς ανδρικής φωνής σε αντίθεση με την πιο ψιλή θηλυκή. Γράφει: «Όπως το έθεσε ρητά μια αρχαία επιστημονική πραγματεία, μια βαθιά φωνή έδειχνε αντρικό θάρρος, μια ψηλή φωνή γυναικεία δειλία. Άλλοι κλασικοί συγγραφείς επέμεναν ότι ο τόνος και η χροιά του γυναικείου λόγου πάντα απειλούσε να ανατρέψει όχι μόνο τη φωνή του άνδρα ρήτορα αλλά και την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα, την υγεία, ολόκληρου του κράτους». Συναντάμε ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα στο μυθιστόρημα του Henry James (1886), The Bostonians ,…»
«Μια πιο πρόσφατη μορφή βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι η διαδικτυακή παρενόχληση και κακοποίηση. Σχετικά με αυτό γράφει ότι «Αρχικά δεν έχει μεγάλη σημασία τι γραμμή ακολουθείς ως γυναίκα, αν τολμήσεις να μπεις σε παραδοσιακό ανδρικό έδαφος, η κακοποίηση έρχεται ούτως ή άλλως. Δεν είναι αυτό που λες, που το υποκινεί, είναι απλώς το γεγονός ότι το λες. Και αυτό ταιριάζει με το είδος των απειλών. »
« Ένα μεγάλο μέρος της βίας και της παρενόχλησης που έχουν υποστεί οι γυναίκες κι άλλες ομάδες ανθρώπων έγκειται στις δομές εξουσίας. Η Beard γράφει: «Αυτό σημαίνει να κατανοείς την εξουσία διαφορετικά. Σημαίνει την αποσύνδεσή της από το δημόσιο κύρος. Σημαίνει να σκεφτόμαστε συλλογικά, για την εξουσία των οπαδών και όχι μόνο των ηγετών. Σημαίνει, πάνω απ’ όλα, να ορίζουμε την εξουσία ως ένα χαρακτηριστικό ή ακόμα κι ως ρήμα («να ασκώ εξουσία»), όχι ως κατοχή. Αυτό που έχω κατά νου είναι η ικανότητα να είμαστε αποτελεσματικοί, να φέρνουμε αλλαγή, και να έχουμε το δικαίωμα να μας παίρνουν στα σοβαρά, τόσο συλλογικά όσο και μεμονωμένα. Είναι εξουσία με την έννοια που πολλές γυναίκες αισθάνονται ότι δεν έχουν – και ότι θέλουν».
«Η εξουσία δεν χρειάζεται να είναι κυριαρχία και έλεγχος των άλλων. Χωρίς εξουσία δεν μπορούμε να θέσουμε υγιή όρια και η ικανότητά μας να κινούμαστε στον κόσμο με ασφάλεια και ελευθερία τίθεται σε κίνδυνο σε μεγάλο βαθμό. Το ίδιο ισχύει και για την ικανότητά μας να συμμετέχουμε στη ζωή ως ίσα και σεβαστά άτομα και να δημιουργούμε και να υλοποιούμε τα όνειρα και να εκπληρώνουμε τις δυνατότητές μας.»
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση: http://www.trauma-art-alexandritonya.com/?p=8593&lang=el