Τόποι

«Η παραβίαση των [προσωπικών]δεδομένων αυτών, μέσα από την πρόσβαση σε αυτά, τη συλλογή, επεξεργασία, αποκάλυψη ή δημοσιοποίησή τους συνιστά συνήθως μια ολική παραβίαση της ιδιωτικής σφαίρας και της αξιοπρέπειας του προσώπου. Πρόκειται για μια απώλεια του ελέγχου των δεδομένων του προσώπου, η οποία ουσιαστικά ισοδυναμεί με ολική απώλεια της αυτονομίας του». Χριστίνα Ακριβοπούλου

 «Άλλωστε, τι  //  θαρρείς πως στο βάθος είναι η ποίηση; Είναι η γύρη
των πραγμάτων του σύμπαντος. Η γύρη σε πράξεις,
η γύρη σε οδύνη, σε φως, σε χαρά, σε αλλαγές, // σε πορεία, σε κίνηση.

Η ζωή κι η ψυχή  //  σ’ ένα αιώνιο καθρέφτισμα μέσα στο χρόνο.

Τι νομίζεις λοιπόν∙ κατά βάθος η ποίηση
είναι μι’ ανθρώπινη καρδιά φορτωμένη όλον τον κόσμο».  Νικηφόρος Βρεττάκος

Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει τέσσερα νέα σχέδια ελληνικών τόπων και αναφορές σ’ ένα πεζό έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου, από τις Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ, καθώς κι ένα άρθρο σχετικό με το συνταγματικό δικαίωμα της προστασίας προσωπικών δεδομένων της Χριστίνας Μ. Ακριβοπούλου.

Α. Το γυμνό παιδί (1939) του Νικηφόρου Βρεττάκου από τις εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, γεννήθηκε το 1912 στη Λακωνία. Πέρασε τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του μεταξύ Πλούμιτσας, Κροκεών και Γυθείου. Πήγε στην Αθήνα το 1929 με στόχο να ξεκινήσει πανεπιστημιακές σπουδές που δεν ολοκλήρωσε λόγω οικονομικών δυσχερειών και προβλημάτων υγείας στην οικογένεια. Έκανε διάφορες δουλιές για να επιζήσει. Δύο απο τα έργα του “Ο πόλεμος”  και το λυρικό δράμα “Δύο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου” διώχθηκαν και απαγορεύτηκαν, το πρώτο απο τη δικτατορία του Μεταξά και το δεύτερο από τους πολιτικούς συντρόφους του.

Έλαβε μέρος στον πόλεμο του ’40 και στην Αντίσταση. Μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία, από όπου ταξίδεψε ανά την Ευρώπη συμμετέχοντας σε ραδιοφωνικές εκπομπές και σε φεστιβάλ ποίησης, ενώ τιμήθηκε από διάφορα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και επεξεργάστηκε το αυτοβιογραφικό κείμενο «Οδύνη» που εκδόθηκε το 1969 στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Έλαβε πολλά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις, και.προτάθηκε τέσσερις φορές για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, Απεβίωσε το 1991 στην Πλούμιτσα.

Το συγγραφικό του έργο είναι πλούσιο σε ποιήματα, πεζά και μεταφράσεις, και  χαρακτηρίζεται από λυρισμό, έντονη δραματική γραφή και κοινωνικό προβληματισμό, αγάπη για τη φύση, τη ζωή και τον άνθρωπο. Για την ποίηση ο Βρεττάκος αναφέρει:

«Στην ποίηση αυτή, λοιπόν, από σιγά–σιγά και χωρίς να το καταλάβω έδωσα την ψυχή μου. Και χωρίς να είμαι βέβαιος ότι είμαι ποιητής, ξέρω τώρα πως δεν είμαι τίποτα άλλο. Θα μου ήταν αρκετό αν τουλάχιστο βεβαιωνόμουνα πως με μέσο αυτή την ποίηση, έκαμα το χρέος της ζωής μου…».

Η παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου Το γυμνό παιδί λέει: «Το γυμνό παιδί παρά τα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία δεν είναι ένα αμιγώς αυτοβιογραφικό έργο. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος θέλοντας να εξομολογηθεί τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά του σε μια ορισμένη χρονική περίοδο -την εποχή της παιδικής ηλικίας- μέσα σ’ ένα ορισμένο περιβάλλον, ανάπλασε μυθιστορηματικά το σύνολο του υλικού του. Οι δύο κεντρικοί ήρωες, αποτελούν τη συνισταμένη πολλών προσώπων που αντιπροσωπεύουν το καλό και το κακό στα χρόνια της πρώτης γνωριμίας του με τον κόσμο. Τελικός σκοπός του ήταν να δώσει την οδυνηρή πραγματικότητα των πληγμάτων που δέχθηκε η ευαισθησία του».

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

«Στην αρχή τα παιδιά μαζευτήκανε γύρω μας και μας κοιτούσαν περίεργα με τα χέρια τους πίσω. Εγώ, είπαν τότε, πως έμοιαζα με τούτο το ζώο κ’ η Μαργή μας με κείνο. Σαν φύγαμε μας βάλαν στη μέση και μας πήγαν ως έξω στο σπίτι μας. [……..] Το μίσος τους γίνηκε πιο σκοτεινό και μια μέρα μας κήρυξαν αμείλιχτο πόλεμο. Πιασμένοι από το χέρι, εγώ κι η Μαργή, γυρίζαμε μόνοι μας από το σχολειό. Ένα σμήνος παιδιών, που μας φάνηκε ως να’ πεσε πάνω από τα δέντρα, μπέρδεψε στα μαλλιά μας τα χέρια του και μας έσυρε κάτω. Όταν φύγανε τίναξα κλαίγοντας την ποδιά της Μαργής και ξεκίνησα πίσω της, κοιτάζοντας γύρω με φόβο. Δε φαινόταν ψυχή. Το σμήνος είχε κιόλας χαθεί σαν να πέταξε πάνω στα δέντρα (1919 / σελ. 16).

Δεν κρυώνω, πονώ, κάτι άλλο. Ένα ρούχο που βρίσκεται έξω απ΄τα ρούχα, ή μέσα απ’ αυτά. Δεν μπορώ να στο ειπώ. Δεν είναι τα ρούχα, δεν είναι η φωτιά {σελ. 74}.

«Αξίζει παναθεμάτη αυτή η παλιοζωή. Να αναπνέεις και να χαίρεσαι, ξεχνώντας πως έχεις σάρκα και οστά. Νομίζεις πως έχεις τη θάλασσα μέσα σου, τον ήλιο, τον κόσμο ολόκληρο. Τι άλλο θέλεις καλύτερο για να ζεις σε τούτο τον κόσμο χωρίς να μισείς;» (σελ. 27).

Β. Το άρθρο της Χριστίνας Μ. Ακριβοπούλου (διδάκτορας Συνταγματικού Δικαίου. δικηγόρος και καθηγήτρια δικαίου στο ΕΑΠ). στο οποίο θα αναφερθώ σήμερα αφορά το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων μέσα από τον φακό του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή.

Η Ακριβοπούλου εξηγεί ότι ενώ μπορεί το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων να μην ταυτίζεται με το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, η αξία της αναγνώρισής του εντοπίζεται στην αξία της προστασίας της ιδιωτικότητας του ατόμου, η οποία έγκειται στην ικανότητα της να παρέχει στο πρόσωπο αρνητική, αμυντική προστασία από κάθε εισβολή ή παρέμβαση στον ιδιωτικό του χώρο, καθώς και από κάθε είδους καταπιεστική, χειραγωγική, ελεγκτική ή πατερναλιστική συμπεριφορά που μπορεί να στοχεύει στον περιορισμό της ελευθερίας του προσώπου να αναπτύσσει την προσωπικότητά του και την αυτονομία του, να διαμορφώνει, και να απολαμβάνει τις σχέσεις και τις επιλογές εκείνες μέσα από τις οποίες αυτοπροσδιορίζεται.

Στο πλαίσιο αυτό, ισχυρίζεται η Ακριβοπούλου, η προστασία του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή εξασφαλίζει στον καθένα μας, σαν αόρατη ασπίδα, την προστασία της ταυτότητας μας, της αξιοπρέπειας μας, και της δυνατότητας μας να υιοθετούμε εναλλακτικές μορφές ζωής, από κάθε κριτική, χειραγωγική ή εξευτελιστική συμπεριφορά. Μας επιτρέπει να προστατευτούμε από συμπεριφορές που ωθούνται από προκαταλήψεις ή που οδηγούν σε κομφορμισμό. Ουσιαστικά η αξία της ιδιωτικότητας έγκειται στο ότι καθιστά το άτομο  «ελεύθερο, αυτόνομο, αυτεξούσιο και ανεξάρτητο στη συγκρότηση του εαυτού του». Προσθέτει ότι κάτω από τη σκέπη αυτής της αρνητικής-αμυντικής προστασίας, «η ιδιωτικότητα επιτρέπει στο πρόσωπο, θετικά, να διαμορφώσει και να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητά, τη σεξουαλικότητα, την επικοινωνία και την έκφρασή του, καθώς και τον τρόπο με τον οποίo παρουσιάζει τον εαυτό του στους άλλους και έτσι να διαπλάσει μια συγκροτημένη, διακριτή ταυτότητα βασισμένη σε ένα σύνολο ηθικών αρχών και αξιών που ο ίδιος αυτόνομα έχει επιλέξει».

Η συγγραφέας εξηγεί ότι την αξία της ιδιωτικότητας μπορεί να την προσδιορίσει κανείς με μεγαλύτερη ενάργεια, αν εξετάσει τις συνέπειες που επιφέρει η απώλειά αυτής. Κι εδώ είναι που ο ρόλος της προστασίας των προσωπικών δεδομένων εμφανίζεται ως κρίσιμος, αφού η ιδιαιτερότητά της φύσης των προσωπικών δεδομένων διευκολύνει την απώλεια ελέγχου του προσώπου επί της ιδιωτικότητάς του, η οποία απώλεια «αφήνει το πρόσωπο γυμνό, ευάλωτο και θέτει σε διακινδύνευση τον πυρήνα της αυτονομίας του, την ταυτότητά του».  Σημειώνει ότι «επώνυμα», μπορούμε να ονομάσουμε τα δεδομένα που επιτρέπουν την άμεση διασύνδεση με το υποκείμενό τους και που στη θεωρία και τη νομοθεσία χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, όπως είναι για παράδειγμα τα γενετικά, βιομετρικά και ιατρικά δεδομένα.

Δεδομένα λοιπόν που αφορούν την υγεία ή κληρονομικές ασθένειες του προσώπου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την εθνική καταγωγή, εμπεριέχουν πληροφορίες του προσώπου που συνδέονται με την ιδιωτικότητά του, και «καλύπτουν μια εσώτερη σφαίρα του προσώπου με την έννοια του ιδιαίτερου εκείνου χώρου διαμόρφωσης της αυτονομίας και των ιδιωτικών επιλογών του, ως πεδίου προετοιμασίας του για την εξωτερίκευση, την έκφραση και την επικοινωνία του με τον κοινωνικό και δημόσιο χώρο».

Επίσης το άρθρο εξετάζει τις δυνατότητες που η σύγχρονη τεχνολογία παρέχει για τη δημιουργία και τη διακίνηση «επώνυμων» πληροφοριών, αυτών που ονομάζουμε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, και πως ενισχύει την πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων απειλών. Η Ακριβοπούλου μας λέει ότι αν παλιότερα οι απλές συμβατικές πληροφορίες μπορούσαν να διαχέονται γρήγορα η σύγχρονη τεχνολογία και η χρήση του διαδικτύου επιτρέπουν την κυκλοφορία τους σε μηδενικό χρόνο, πέρα από τα εθνικά σύνορα και προς εκατομμύρια ανώνυμους αποδέκτες. Γράφει: «Η σύγχρονη πληροφορία είναι δυνατόν να συλλέγεται, να αποθηκεύεται, να συγκρίνεται, να ταυτοποιείται και να καθίσταται αντικείμενο επεξεργασίας μέσα από τη χρήση της σύγχρονης πληροφορικής τεχνολογίας, πρακτική, η οποία σήμερα διευκολύνεται από τη λειτουργία όλο και περισσότερων ιδιωτικών, κρατικών και υπερεθνικών ‘τραπεζών δεδομένων’. Κυρίως, η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει τη δημιουργία της «επώνυμης» πληροφορίας, υπερβαίνοντας με τον τρόπο αυτό την ανθρώπινη και φυσική διάσταση του ανθρώπινου εαυτού, διασπώντας την ιδιωτικότητά του ατόμου και τελικά τον ίδιο σε ένα ψηφιδωτό πληροφοριών, σε αυτό, που πολύ εύστοχα στην αμερικανική  θεωρία αποκαλούν, digital man.

Η προστασία λοιπόν των προσωπικών δεδομένων είναι σημαντική γιατί η απώλεια της ιδιωτικότητας επιφέρει μια σειρά από αρνητικές συνέπειες, όπως: την υιοθέτηση από το άτομο μιας πιο κομφορμιστικής [φοβισμένης] μορφής ζωής και τον περιoρισμό της διαφορετικότητας,  ατομικότητας, της έκφρασης και της δημιουργίας του, μέχρι και την απώλεια του αυτοσεβασμού, την κοινωνική περιθωριοποίηση, την απομόνωση, τον στιγματισμό, την οικονομική του ζημία, την ανασφάλεια, την έκθεση σε διακρίσεις (πχ. στο χώρο της εργασίας, σπουδών, υγείας, δημόσιας ζωής, κλπ), την εκμετάλλευση ή τη χειραγώγηση του. Ουσιαστικά η παραβίαση των δεδομένων αυτών συνιστά απώλεια του ελέγχου των δεδομένων του προσώπου που ισοδυναμεί με απώλεια της αυτονομίας του

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο στη σελίδα: https://www.constitutionalism.gr/wpcontent/mgdata/pdf/412akribpoulou.pdf