Η μετάφραση είναι διαθέσιμη (2 Μαρτίου, 2025)

Τόποι

Και κατοικίδια

«Εμείς που επιλέγουμε να περιβάλλουμε τους εαυτούς μας με ζωές ακόμη πιο προσωρινές από τη δική μας, ζούμε μέσα σε έναν εύθραυστο κύκλο, που εύκολα και συχνά παραβιάζεται. Ανίκανοι να δεχθούμε τα απαίσια κενά του, δεν θα ζούσαμε κι αλλιώς». Irving Townsend (The Book of Pet Love and Loss: Words of Comfort and Wisdom from Remarkable People της Sara Bader)

Στη σημερινή ανάρτηση έχω συμπεριλάβει τέσσερις ακόμη εικόνες που σχετίζονται με τόπους. Όλη αυτή η σειρά σχεδίων αναφέρεται σε τόπους στην Ελλάδα, αλλά σήμερα έχω συμπεριλάβει κι ένα σχέδιο που αναφέρεται στην Αλεξάνδρεια, την οποία δεν έχω επισκεφτεί. Το έχω συνοδεύσει με δύο αποσπάσματα από το βιβλίο του Islam Issa, Αλεξάνδρεια: Η πόλη που άλλαξε τον κόσμο, που διαβάζω αυτές τις μέρες. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αναφέρω κι ένα δεύτερο βιβλίο που διάβασα πρόσφατα. Είναι το βιβλίο, The Book of Pet Love and Loss: Words of Comfort and Wisdom from Remarkable People, της εκδότριας Sara Bader, και περιέχει ιστορίες αγάπης και απώλειας των ζώων συντροφιάς. Η Bader μας λέει ότι όταν έχασε τη δεκατριάχρονη γάτα της,  ένιωσε με τα λόγια του Στάϊνμπεκ, μια «οδοντωτή τρύπα» στη ζωή της. Γράφει: «Αποπροσανατολισμένη και συντετριμμένη, έκανα αυτό που κάνω συχνά σε περιόδους κρίσης: αναζήτησα ένα βιβλίο που θα μπορούσε να με καθοδηγήσει  εκείνη την επώδυνη στιγμή. Ήξερα τι ήθελα να διαβάσω: αναμνήσεις, συμβουλές και ενθάρρυνση από άλλους που είχαν περπατήσει στο ίδιο μονοπάτι – μικρές μερίδες λογοτεχνικής τροφής που θα έδιναν παρηγοριά και προοπτική χωρίς να απαιτούν πολύ συγκέντρωση. Ήθελα να ακούσω τις φωνές γνωστών μορφών του πολιτισμού, που καταλάβαιναν την εμπειρία και είχαν νιώσει την ανάγκη να γράψουν ή να μιλήσουν γι’ αυτήν. Ήλπιζα ότι τα λόγια τους θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ίχνη μονοπατιού για μένα». Στη συνέχεια η Bader συγκέντρωσε αυτές τις ιστορίες, αποφθέγματα και φωτογραφίες για να δημιουργήσει το βιβλίο που θα ήθελε η ίδια να διαβάσει.

Την περασμένη Κυριακή αναγκαστήκαμε να κοιμίσουμε μια από τις γάτες μας. Ήταν μια ήσυχη, τρυφερή γατούλα, άρρωστη όπως αποδείχθηκε, που με κάποιο τρόπο είχε βρει το δρόμο προς το σπίτι μας πριν από αρκετά χρόνια. Αρχικά είχαμε σκεφτεί ότι κάποιος θα τη διεκδικούσε ή ότι θα επέστρεφε στο σπίτι της αφού ήταν προφανές ότι ήταν κατοικίδιο, αλλά δεν ήρθε κανείς και αυτή δεν έφυγε ποτέ από τον κήπο. Την περασμένη εβδομάδα το ζωάκι κατέρρευσε κι έτσι αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε τη συμβουλή της κτηνιάτρου, συνειδητοποιώντας ότι αυτό ήταν μάλλον ότι πιο «ανθρώπινο» μπορούσαμε να κάνουμε γι’ αυτή. Ωστόσο, η διαδικασία του αποχαιρετισμού κατά τη χορήγηση των ενέσεων αναισθησίας και η αναχώρηση με το άδειο καλάθι της ήταν οδυνηρή.

Η Μουσαφίρισσα, έτσι την είχαμε ονομάσει πιστεύοντας ότι δεν θα μείνει πολύ μαζί μας, περνούσε μεγάλο μέρος της ημέρας ξαπλωμένη στα έπιπλα του κήπου. Τώρα όταν κοιτάζω έξω από το παράθυρο της κουζίνας βλέπω τον κενό χώρο, το κενό που έχει αφήσει, και συνειδητοποιώ εκ νέου κάθε φορά πόσο χώρο καταλαμβάνουν στην καρδιά μας τα πλάσματα που φροντίζουμε και νοιαζόμαστε.

Καθώς λοιπόν έψαχνα για κάτι σχετικό να διαβάσω, βρήκα τη συλλογή από ιστορίες λογοτεχνών, καλλιτεχνών, μουσικών, πολιτικών, και άλλων, της Bader.

Η  Bader γράφει: «Τα πρώτα σημάδια επιβράδυνσης είναι συχνά τόσο ανεπαίσθητα, που μετά βίας τα παρατηρούμε. Κοιμούνται περισσότερο. Διστάζουν μπροστά στις σκάλες. Περπατούν με προσοχή σε ανώμαλους χωματόδρομους και είναι λιγότερο διατεθειμένα για ένα χαρούμενο σπριντ. Η μουσούδα τους αρχίζει να δείχνει λίγο λευκή. Και όμως ταυτόχρονα φαίνεται σαν αυτή να συμβαίνει εν μία νυκτί: ξαφνικά συνειδητοποιούμε ότι ο / η σύντροφός μας γερνάει. Τα ζώα μας διδάσκουν πώς να ζούμε, αλλά μας διδάσκουν επίσης πώς να γερνάμε—πώς να έχουμε αισιοδοξία και χιούμορ, παρά τους αυξανόμενους περιορισμούς……………… Αν έχουμε την τύχη να συνοδεύσουμε ένα ζώο στο ταξίδι της γήρανσης, έχουμε επίσης την τεράστια ευθύνη να αποφασίσουμε πότε είναι η ώρα να πούμε αντίο. Είναι κατανοητό ότι μπορεί να κατακλυζόμαστε από την προσδοκώμενη θλίψη και να εστιάζουμε στο πώς θα αλλάξει σύντομα ο κόσμος μας, αλλά η μουσικός Fiona Apple μας ενθαρρύνει να προσπαθήσουμε να είμαστε παρόντες σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο, για να «εκτιμήσουμε τον χρόνο που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο τέλος του χρόνου».

Επίσης, μετά την απώλεια ενός κατοικίδιου ζώου, συνειδητοποιούμε ότι η θλίψη μπορεί να αργοπορεί, να επανέρχεται ακόμη και μετά από πολύ καιρό, κι επίσης να φέρνει στο προσκήνιο προηγούμενες απώλειες. Η Bader αναφέρει: «Δεν έχουμε χάσει μόνο ένα αγαπημένο πρόσωπο και αληθινό φίλο, αλλά και μια σύνδεση με παλαιότερες εκδοχές του εαυτού μας. Τα κατοικίδια μας συνοδεύουν στα συναισθηματικά ορόσημα……………….. Μπορεί επίσης να είναι δίπλα μας στον θάνατο αγαπημένων προσώπων, κάτι που εξηγεί γιατί το πένθος ενός κατοικίδιου μπορεί να μας θυμίζει προηγούμενες απώλειες, μια σύνθετη θλίψη που μπορεί να επιμείνει για κάποιο χρονικό διάστημα».

Μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο:

«Αν είμαστε τυχεροί, θα αγαπήσουμε μια σειρά από ζώα κατά τη διάρκεια της ζωής μας, πράγμα που, φυσικά, σημαίνει αποδοχή της οδυνηρής πραγματικότητας ότι αναπόφευκτα θα πρέπει να τα αποχαιρετήσουμε. «Η θλίψη είναι η μια άλλη όψη της ευτυχίας», μας θυμίζει ο θρυλικός παραγωγός δίσκων Irving Townsend. «Είναι οι δύο όψεις ενός νομίσματος και μόνο οι ευάλωτοι τις γνωρίζουν».

«Δεν είχα αδέρφια ή αδερφές και οι γάτες και τα βιβλία ήταν οι καλύτεροί μου φίλοι όταν μεγάλωνα. Μου άρεσε να κάθομαι στη βεράντα με μια γάτα, και να λιάζομαι». Χαρούκι Μουρακάμι, Ιάπωνας συγγραφέας και μεταφραστής

«Ο σκύλος και η μαγκούστα μου ήταν οι μοναδικοί μου σύντροφοι. Φρέσκια από τη ζούγκλα, η μαγκούστα μεγάλωσε στο πλευρό μου, κοιμόταν στο κρεβάτι μου και έτρωγε στο τραπέζι μου. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τη στοργική φύση μιας μαγκούστας. Το μικρό μου κατοικίδιο ήταν εξοικειωμένο με κάθε λεπτό της καθημερινότητάς μου, ποδοπατούσε τα χαρτιά μου κι έτρεχε πίσω μου όλη μέρα. Κουλουριαζόταν ανάμεσα στον ώμο και το κεφάλι μου την ώρα της σιέστας και κοιμόταν εκεί τον ταραχώδη, ηλεκτρικό ύπνο των άγριων ζώων…… Έβαλα μια αγγελία στις εφημερίδες: «Χαμένη: μαγκούστα, ακούει στο όνομα Κίρια». Δεν υπήρξε απόκριση. Κανείς από τους γείτονες δεν την είχε δει… Είχε εξαφανιστεί για πάντα…. Ήμουν θλιμμένος για πολύ καιρό».    Πάμπλο Νερούδα, Χιλιανός ποιητής, διπλωμάτης και πολιτικός, που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1971

«Αχ, πόσο χρονών είναι και πόσο συγκινητική στα γεράματά της, επιλέγοντας προσεκτικά να διασχίσει τα πιο ομαλά κομμάτια του δρόμου, επειδή το χαλίκι και η τραχύτητα πληγώνουν τις γερασμένες της πατούσες και την κάνουν να σκοντάφτει…….». J. J. R. Ackerley, Βρετανός συγγραφέας και εκδότης

«Ο Μίστερ, συγκεκριμένα, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της μουσικής. Αυτός και η Holiday ήταν αχώριστοι. Περίμενε υπομονετικά στα παρασκήνια ή μερικές φορές στο μπαρ ενώ εκείνη τραγουδούσε. «Όσο άκουγε τη φωνή της, είναι χαρούμενος», θυμάται ο κωμικός, Χάρολντ Κρόμερ, ο οποίος έπαιζε συχνά στους ίδιους χώρους.     Billie Holiday, Αμερικανίδα τραγουδίστρια της τζαζ και του σουίνγκ

Ο Τσαρλς Σουλτς, ο δημιουργός του παγκοσμίως γνωστού χαρακτήρα κινουμένων σχεδίων, Charlie Brown, έγραψε για ένα από τα σκυλιά του: «Ήταν μια απίστευτη χαρά για μένα, και καθώς το γράφω αυτό, είμαι βαθιά λυπημένος…… Ο Άντι έφερε μερικές νέες αλήθειες στη ζωή μου. Μου δίδαξε την υπέροχη αγάπη που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος για έναν σκύλο».

«Αν κάποιος μου ζητούσε να περιγράψω αληθινά τον εαυτό μου σε ένα αφηρημένο πλαίσιο, δίπλα μου θα υπήρχε ένα μικρό σημάδι, σαν μια μουντζούρα, και αυτό το μικρό σημάδι θα ήταν η γάτα μου».            Tracey Emin, Βρετανίδα καλλιτέχνης

«Είναι υπερβολικά εξωπραγματικό και αναρωτιέται κανείς πότε θα το συνηθίσει…. Αλλά, φυσικά, δεν μπορεί κανείς εύκολα να ξεπεράσει τα επτά χρόνια οικειότητας». Sigmund Freud, νευρολόγος και ιδρυτής της ψυχανάλυσης

Η διάσημη ζωγράφος Georgia O’Keeffe λάτρευε τα μεγάλα σκυλιά. Η Bader γράφει για ένα από τα σκυλιά της: «Η Bo κατείχε μια ιδιαίτερη θέση στο μυαλό και τη μνήμη της O’ Keeffe. Τον σκεφτόταν ακόμα και κοντά στο τέλος της ζωής της, στα ενενήντα της. Σ’ ένα γράμμα ευγνωμοσύνης προς έναν φίλο της, τον φωτογράφο Todd Webb, θυμήθηκε την ημέρα που πέθανε ο Bo. «Οδηγήσαμε μέχρι τους Λευκούς Λόφους, σκάψαμε μια τρύπα κάτω από έναν θάμνο κέδρου μικρού μεγέθους και βάλαμε μέσα τον όμορφο σκύλο μου και τον σκεπάσαμε με χώμα και πολλές πέτρες», έγραψε. «Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι μάλλον τρέχει και χοροπηδά μόνος του τους Λευκούς Λόφους τη νύχτα».

Τέλος, μια σύντομη αναφορά στον John Steinbeck (και τον σκύλο του), που ήταν ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Έχω διαβάσει πολλά από τα βιβλία του, αλλά δεν είχα ακούσει για το βιβλίο του Ταξίδια με τον Τσάρλι που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 1962, τη χρονιά που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. H Bader το περιγράφει ως μια εικονική ταξιδιωτική αφήγηση ενός  οδικού ταξιδιού τριών μηνών, στην Αμερική με τον σκύλο του Charley. Διέσχισαν με το αυτοκίνητο 34 πολιτείες, σε μεγάλους αυτοκινητόδρομους και επαρχιακούς δρόμους, για να ανακαλύψουν ξανά την Αμερική. Η Bader γράφει: «Τα ταξίδια με τον Charley είναι μια εξαιρετική καταγραφή φιλίας. Δυόμισι χρόνια αφότου ξεκίνησαν την περιπέτειά τους διασχίζοντας τη χώρα από την μια άκρη στην άλλη κι εννέα μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, ο Στάϊνμπεκ  είχε χάσει τον συγκυβερνήτη του: «Ο σκύλος Charley πέθανε γεμάτος χρόνια, αλλά παρόλα αυτά άφησε μια οδοντωτή τρύπα».

«Κάνοντας την Αλεξάνδρεια και όχι τον εαυτό του θέμα της ποίησης, ο Καβάφης διερεύνησε την αναπόδραστη σχέση των Αλεξανδρινών με την πατρίδα τους, που συνοψίζεται καλύτερα όταν αυτός αναγνωρίζει ότι «Η πόλη θα σε ακολουθήσει». Ο Καβάφης μας υπενθυμίζει ότι η κατανόηση ενός τόπου τόσο εμποτισμένου με ιστορία και μύθο δεν είναι θέμα ούτε αντίληψης ούτε σύλληψης – είναι και τα δύο. Για τον Καβάφη, η παλιά και η σημερινή Αλεξάνδρεια μοιάζουν εντυπωσιακά. Φαντάζεται την πόλη μέσα από τα μάτια των Ελλήνων Βυζαντινών που μετανάστευσαν από την Κωνσταντινούπολη, στα μισά του χρόνου μεταξύ της ίδρυσης της Αλεξάνδρειας και της ίδιας του της ζωής: «Πάντα, η Αλεξάνδρεια παραμένει ο εαυτός της», έγραψε, «Παρά το κακό που υπέστη στους πολέμους της, / και όλα όσα έχασε, ακόμα [είναι] ένα υπέροχο μέρος». Φανταζόμενος το παρελθόν της Αλεξάνδρειας ο Καβάφης μπόρεσε να καταλάβει το παρόν της».

«Σε όλο τον κόσμο, πολλοί τόποι έχουν έναν ιδρυτικό μύθο, μια ιστορία καταγωγής που χρησιμεύει στη δημιουργία ταυτότητας. Στην περίπτωση της Αλεξάνδρειας, υπάρχουν πολλοί τέτοιοι μύθοι και καμία ξεκάθαρη ταυτότητα. Εν μέρει λόγω της απουσίας ολόκληρης της ιστορίας της αρχαίας πόλης –φυσικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων– κάτω από τη σύγχρονη μητρόπολη και στα βάθη της γύρω θάλασσας. Εν μέρει επειδή ο ιδρυτής της, ο Μέγας Αλέξανδρος, είναι ο ίδιος μια από τις πιο θρυλικές φιγούρες όλων των εποχών. Στην Αλεξάνδρεια, ο μύθος παίζει ρόλο τόσο στην ίδρυση όσο και στην εξέλιξη της πόλης, του τοπίου και των ανθρώπων της».