Επιρροές, μύθοι και σχέδια

Μυθολογία: H ιστορία της Αριάδνης

Κατά τη μυθολογία, η Αριάδνη ήταν η κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και της συζύγου του Πασιφάης. Η Αριάδνη ερωτεύτηκε τον γενναίο ήρωα από την Αθήνα, τον Θησέα, ο οποίος είχε σταλεί στην Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Ο Θησέας ήταν ένας από την ομάδα νέων που επρόκειτο να θυσιαστεί στον Μινώταυρο, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος, μισός ταύρος. Σύμφωνα με το μύθο, η Αριάδνη, ήταν αυτή που βοήθησε τον Θησέα να ξεφύγει από το λαβύρινθο – την φωλιά του Μινώταυρου – δίνοντας στον ήρωα ένα κουβάρι νήματος ώστε να μπορέσει αρχικά να προχωρήσει μέσα στα μονοπάτια του λαβύρινθου προκειμένου να σκοτώσει το τέρας που κατοικούσε στο κέντρο αυτού του οικοδομήματος και στη συνέχεια τυλίγοντας το κουβάρι να βρει την έξοδο. Ο λαβύρινθος είχε κατασκευασθεί από τον Δαίδαλο κατά απαίτηση του βασιλιά, Μίνωα. ΄Οποιος περνούσε την είσοδο του λαβύρινθου ήταν καταδικασμένος να καταβροχθιστεί από τον Μινώταυρο διότι κατέληγε να στριφογυρίζει στα δαιδαλώδη μονοπάτια χωρίς να μπορεί να βρει την έξοδο. Ο Θησέας κατόρθωσε τελικά να βρει και να σκοτώσει τον Μινώταυρο και στη συνέχεια να ξεφύγει από το λαβύρινθο ξετυλίγοντας το μίτο της Αριάδνης. Στη συνέχεια η Αριάδνη έφυγε μαζί του όταν αυτός έπλευσε προς στην Αθήνα. Όσον αφορά στο υπόλοιπο μέρος της ιστορίας της Αριάδνης υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές. Η μια εκδοχή λέει ότι εγκαταλείφθηκε από τον Θησέα στο νησί της Νάξου, ενώ κοιμόταν στην ακτή. Ίσως αξίζει να αναφέρω ότι ο Θησέας τελικά πήρε ως δεύτερη σύζυγο την μικρότερη αδελφή της Αριάδνης, την Φαίδρα, η οποία στη συνέχεια ερωτεύτηκε τον γιο του, Ιππόλυτο, και κατέληξε να αυτοκτονήσει επειδή την απέρριψε, αλλά αυτό είναι το θέμα ενός άλλου Ελληνικού μύθου, που ενέπνευσε τον ποιητή και δραματουργό, Ευριπίδη, να γράψει την αντίστοιχη τραγωδία και τον πιο σύγχρονο ποιητή Γιάννη Ρίτσο να γράψει το 1975 το ποίημα Φαίδρα. Καθώς γράφω αυτό το μικρό κείμενο και κάνω αναφορά σε μύθους συνειδητοποίησα ότι έχω πολλά χρόνια να διαβάσω ποιήματα του Ρίτσου και ξεφυλλίζοντας έναν από τους τόμους των ποιημάτων του ξαναδιάβασα την Ισμήνη, την Επιστροφή της Ιφιγένειας, την Φαίδρα, την Ελένη, τη Σονάτα του σεληνόφωτος και άλλα ποιήματα με σημειώσεις της αδελφής μου. Καθώς φαίνεται είχε δανειστεί τον έκτο τόμο από τα έργα του ποιητή κάποια στιγμή και έτσι εγώ σήμερα μπορώ ακόμη να διαβάζω τις σημειώσεις της και τις πολλές υπογραμμίσεις της από μαύρο χοντρό μολύβι, σχεδόν σαν κάρβουνο, από αυτά που χρησιμοποιούμε για να σχεδιάσουμε, σαν ανεξίτηλες μαύρες πληγές μέσα στις σελίδες του βιβλίου, σαν βαθιά χαραγμένα μονοπάτια στη μνήμη. Καθώς φαίνεται χρησιμοποίησε τα μολύβια με τα οποία ζωγράφιζε. Ίσως να διάβαζε τα ποιήματα μέσα στο εργαστήρι της, ανάμεσα στα πινέλα, τα χαρτιά και τους καμβάδες της. Σήμερα με αυτό το σύντομο κείμενο της λέω μια καλημέρα ελπίζοντας ότι θα ανοίξει τον υπολογιστή της για να διαβάσει αυτή την ανάρτηση. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι, ενώ η Αριάδνη θρηνούσε την εγκατάλειψη της, εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος. Στη συνέχεια το ζευγάρι παντρεύτηκε και απέκτησαν τρεις γιους. Σε μια άλλη εκδοχή αυτού του μύθου, μετά την άφιξή τους στη Νάξο, η Αριάδνη σκοτώθηκε από την Άρτεμις. Μια ακόμη άλλη εκδοχή, που είναι ευνοϊκότερη για τον Θησέα, λέει ότι η Αριάδνη υπέφερε από ναυτία οπότε ο Θησέας την άφησε στην ακτή και επέστρεψε στο πλοίο για να κάνει εργασίες επισκευής, αλλά στη συνέχεια ένας βίαιος άνεμος τον μετέφερε μακριά στη θάλασσα. Κατά την επιστροφή του, διαπίστωσε ότι η Αριάδνη είχε πεθάνει. Η Αριάδνη λατρευόταν σε πολλά μέρη και η επιρροή της εξαπλώθηκε από την Κρήτη έως τα νησιά των Κυκλάδων, τη Χίο, τη Λήμνο, την Αθήνα, Κύπρο, και κυρίως, το Άργος της Πελοποννήσου.

Αυτός ο σύνθετος μύθος της Αριάδνης υπήρξε ένας από τους αγαπημένους των καλλιτεχνών και ποιητών στο παρελθόν και έχει εμπνεύσει ποιητικές ερμηνείες και επηρεάσει ζωγράφους. Ποιητές, ζωγράφοι, συγγραφείς και συνθέτες, όπως ο Οβίδιος, ο Στράους, ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Τιτσιάνο και πολλοί άλλοι, έχουν γοητευτεί από τον μύθο της Αριάδνης. Ειδικά, η αναγεννησιακή τέχνη έχει εμπνευστεί σε μεγάλο βαθμό από κλασικές μυθολογικές μορφές, επειδή οι μύθοι είναι πυκνοί σε νοήματα και περιέχουν σοφία. Στην αρχαία Ελλάδα, όπως και αλλού, οι μύθοι και ιστορίες για θεούς και ήρωες δεν εξυπηρετούσαν μόνο το σκοπό της ψυχαγωγίας, αλλά ήταν μέρος της θρησκείας, και όπως όλοι οι μύθοι και οι θρησκευτικές ιστορίες καθόριζαν τον πολιτισμό και τις αξίες των ανθρώπων και αντανακλούσαν τις συγκεκριμένες κοινωνίες. Οι μύθοι βοηθούσαν επίσης τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους και να συμφιλιωθούν με τα όσα δεν μπορούσαν να εξηγήσουν. Οι ήρωες και οι θεοί της ελληνικής μυθολογίας έχουν αναγνωρίσιμες ανθρώπινες ιδιότητες και οι ιστορίες τους, μιλούν για ανθρώπους που δεν είναι πάντοτε καλοί ή δίκαιοι. Οι χαρακτήρες μπορεί να είναι υπερβολικά εγωιστές ή σκληροί. Κάποιοι από τους ήρωες παραβαίνουν τους νόμους των θεών, με τραγικές ενίοτε συνέπειες, και μερικοί είναι πιόνια στα χέρια αυτών των ιδιότροπων θεών, και η αξία τους μετριέται από τον τρόπο που τελικά θα αντιδράσουν σε αδικίες και αντιξοότητες. Πολλοί μύθοι περιέχουν έναν αρχέτυπο ήρωα ή ηρωίδα που συνήθως έχει γεννηθεί κάτω από ασυνήθιστες συνθήκες, συχνά αναγκάζεται να αφήσει την οικογένεια του ή τον γενέθλιο τόπο. Στη συνέχεια βιώνει  αδικίες και τραυματικά γεγονότα, τα οποία σε κάποιο σημείο τον/ την αναγκάζουν να ξεκινήσει ένα ταξίδι αυτογνωσίας και αναζήτησης της αλήθειας. Τέλος, μετά από μια επίπονη διαδικασία, συνήθως υπάρχει εξιλέωση και αποκατάσταση ή ανακάλυψη της οικογένειας, όπως συμβαίνει και στην ιστορία του Θησέα. Το ταξίδι είναι πάντοτε εξουθενωτικό, αλλά όσο πιο δύσκολη αποβεί η διαδρομή τόσο μεγαλύτερη μπορεί να είναι και η μεταμόρφωση του ήρωα ή της ηρωίδας.

Ο μύθος της Αριάδνης περιέχει πολλά θέματα και πολλές δημιουργικές μεταφορές και ερμηνείες, και επιπλέον, είναι διαχρονικός. Ο Μινώταυρος, ο οποίος είναι ο αφέντης του λαβυρίνθου είναι ένας από τους χαρακτήρες αυτού του μύθου. Ο Μινώταυρος μπορεί να αντιπροσωπεύει οτιδήποτε μας κλείνει τον δρόμο προς την ελευθερία και την ανάπτυξη μας. Μπορεί να συμβολίζει τους βαθύτερους φόβους μας ή τα αρνητικά μηνύματα που έχουμε εσωτερικεύσει, που μας κρατούν αποξενωμένους από τον ίδιο τον εαυτό μας, περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες μας και καθορίζουν τις αποφάσεις μας. Μια ερμηνεία αυτής της ιστορίας είναι ότι πρέπει κανείς ‘να σκοτώσει τον δράκο’ προκειμένου να ανακαλύψει τον θησαυρό ή να αποκαλύψει θαμμένα και καλά φυλασσόμενα μυστικά. Ο λαβύρινθος μπορεί να συμβολίζει το ταξίδι της  εξερεύνησης του εαυτού μας και την αναζήτηση της αλήθειας. Θα  μπορούσε επίσης να αντιπροσωπεύει την εσωτερική εμπειρία μας και τη λειτουργία του μυαλού μας ή τις εξωτερικές συνθήκες και το μονοπάτι της ζωής μας. Όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή θα πρέπει συχνά να βρούμε το δρόμο μας μέσα από ένα λαβύρινθο με σκοπό να επουλώσουμε, να απελευθερώσουμε τη δημιουργικότητά μας και να γνωρίσουμε τον αληθινό μας εαυτό. Ειδικότερα, οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη αξία στην αυτογνωσία. Ο Σωκράτης ήταν αυτός που είπε ότι ‘μια ανεξερεύνητη ζωή δεν αξίζει να την ζήσει κανείς’ και το περίφημο ‘γνώθι σαυτόν’. Επίσης είπε ‘Δεν είμαι ούτε Αθηναίος ούτε Έλληνας, αλλά ένας πολίτης του κόσμου’, κάτι που αξίζει να θυμόμαστε στην σύγχρονη Ελλάδα. Συχνά, στη ζωή μας μπορεί να πάρουμε λάθος στροφές, να βρεθούμε αντιμέτωποι με τείχη (όχι απαραίτητα από πέτρες ή τούβλα) ή να χαθούμε μέχρι να βρούμε τελικά τον δημιουργικό θησαυρό στον πυρήνα του εαυτού μας και κατορθώσουμε να δούμε πιο καθαρά. Αυτό το ταξίδι μέσα από το λαβύρινθο είναι πάντα δύσκολο, αλλά πιστεύεται ότι όσο πιο δύσκολο είναι το ταξίδι, τόσο πιο βαθιά θα αλλάξει ο ταξιδιώτης κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Ο μίτος θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η κατευθυντήρια δύναμη, το φως μέσα στο λαβύρινθο που μας βοηθά να βρούμε αυτό που ζητάμε σε αυτό το ταξίδι ή και ένα σύμβολο έμπνευσης. Μερικές φορές μπορεί να ψάχνουμε σε λάθος μέρη, όταν το μόνο που χρειαζόμαστε είναι αυτό το κομμάτι κλωστής για να ξεκινήσουμε την αναζήτησή μας, το οποίο φυσικά δεν είναι εύκολο να βρεθεί, και είναι ευπρόσδεκτη η στήριξη και η συνδρομή αγαπημένων προσώπων σε αυτό το δύσκολο λιγότερο ταξιδεμένο μονοπάτι. Επίσης, καθώς όλοι μας ταξιδεύουμε μέσω μεταφορικών και κυριολεκτικών λαβύρινθων στη ζωή μας, μπορεί συχνά να παραβλέπουμε το μίτο που μας συνδέει με τον αληθινό εαυτό μας και τις δυνατότητες μας και με εκείνους που αγαπούμε πραγματικά και με τους οποίους είμαστε βαθιά συνδεδεμένοι. Ο μίτος είναι αυτός που εντέλει μας βοηθά να αποκαταστήσουμε, να συνδεθούμε και να δημιουργήσουμε μια νέα αφήγηση. Η Αριάδνη χρησιμοποιεί τις πράξεις του Θησέα προκειμένου να εγκαταλείψει το σπίτι της στην Κρήτη, να ελευθερώσει τον εαυτό της και να βρει τη θέση της στη ζωή σε μια άλλη γη. Είναι αρκετά επινοητική για να βρει ένα τρόπο να βοηθήσει τον Θησέα να βρει την έξοδο του λαβύρινθου. Στην πραγματικότητα ο μίτος είναι μια εξαιρετική αλληγορία για την επινοητικότητα και διαίσθηση που την καθοδηγεί στη δημιουργία μιας λύσης στο πρόβλημα της απόδρασης από αυτόν. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτή είναι που τελικά νικά τον λαβύρινθο. Στο μύθο η Αριάδνη χάνει το πλοίο, αλλά αυτό τελικά αυτό που αρχικά την ρίχνει σε απελπισία της αλλάζει τη μοίρα. Βρίσκει την αγάπη, γίνεται σύζυγος του Διονύσου και μητέρα. Ωστόσο, και η ιστορία του Θησέα είναι πλούσια τόσο σε συμβολισμούς και μηνύματα όσο και πληροφορίες σχετικά με τις αξίες των  αρχαίων Ελλήνων και τη δομή και χαρακτήρα της κοινωνίας τους, αλλά αυτή μπορεί να αποτελέσει το περιεχόμενο μιας μελλοντική ανάρτησης.

Τόνια Αλεξανδρή, Μάρτιος, 2015

Τα παρακάτω σχέδια με μολύβι είναι δύο από τα πολλά που έχω σκιαγραφήσει μέσα στο χρόνο. Αυτό που όλα τα σχέδια έχουν κοινό φαίνεται να είναι ότι όλα απεικονίζουν κάποιον ή κάτι που με έχει επηρεάσει σε κάποιο βαθμό. Μπορεί να είναι ένα κατοικίδιο, μια φωτογραφία, ένα έργο τέχνης, ένα βιβλίο, ένα τραγούδι, ένα ποίημα, ένας ποιητής, μουσικός ή καλλιτέχνης. Μπορεί να είναι μια εικόνα από τις πολλές ιστορίες που μου έχουν διηγηθεί ή μια σκηνή από τις πολλές ταινίες που έχω δει σε διάφορα πλαίσια….. Ξέρω πλέον ότι οι κινηματογραφικές ταινίες του Σουηδού σκηνοθέτη, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, είχαν σημαντική επίδραση και σκηνές και συμβολισμούς από την επική και συνάμα ωμά ρεαλιστική ταινία του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, 1900, έχουν κατά καιρούς εμφανιστεί στα σχέδια μου, για να αναφέρω μόνο μερικές. Τα σχέδια αυτά, μερικά ζωγραφισμένα σε τραχύ χαρτί περιτυλίγματος ή οποιοδήποτε είδος χαρτιού ήταν διαθέσιμο εκείνη την στιγμή, φαίνεται επίσης να αντιπροσωπεύουν περιόδους της ζωής μου, όσον αφορά δουλειές που έκανα, μέρη που έζησα, μουσική που άκουγα, ανθρώπους που με επηρέασαν θετικά ή αρνητικά, και άλλους που έχω αγαπήσει. Η ζωή μου και ίσως όλων μας τελικά αποτελείται από κάθε μικρό πράγμα, δεν έχει σημασία πόσο μικρό ή ασήμαντο μπορεί να φαίνεται εκείνη τη στιγμή. Κάθε ρουτίνα ή πράξη, κάθε επίτευγμα, χόμπι, ενδιαφέρον, κάθε μικρό ταλέντο και ικανότητα, κάθε απώλεια, προδοσία και αδικία, κάθε μάχη που έχω κερδίσει ή χάσει, κάθε όνειρο που πραγματοποιήθηκε ή ακυρώθηκε, κάθε μέρος που έχω επισκεφθεί και κάθε σύνορο που έχω διασχίσει, κάθε τείχος που έχω κατεδαφίσει και κάθε τείχος που έχω συντριβεί επάνω του, κάθε άτομο που έχω συνδεθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κάθε σωστή και λάθος απόφαση, στο τέλος είναι όλα μέρος του νήματος που με συνδέει με τον εαυτό μου και τους άλλους στο πέρασμα του χρόνου και όλα αποτελούν μέρος της ιστορίας της ζωής μου.

Tόνια Αλεξανδρή, Μάρτιος, 2015

Στις πιο πρόσφατες αναρτήσεις της ιστοσελίδας μου δημοσιεύσω σχέδια με μολύβι ή μελάνι, ως μέρος αυτού του συνεχιζόμενου διαδικτυακού art project.

Κορίτσι από την Ρωσία με κορδέλα στα μαλλιά (εμπνευσμένο από μια ασπρόμαυρη φωτογραφία που δημοσιεύτηκε σε ένα περιοδικό –Σύγχρονη Γυναίκα – στο οποίο πρόσφερα μεταφραστικές εργασίες στα φοιτητικά μου χρόνια)

Ένα σχέδιο με τον Έλληνα καλλιτέχνη Γιάννη Τσαρούχη (έχω χρησιμοποιήσει μολύβι και κάρβουνο)