Αποφάσεις…

«Φανταστείτε κάτι σαν ένα μικρό σκάφος αγκυροβολημένο σε έναν κόλπο και νιώστε την γαλήνη από την άνοδο και την πτώση των βραδινών νερών. Υπάρχει ένα είδος σιωπής που έχει πέσει σε όλο τον κόσμο… η αίσθηση ότι η μέρα έχει πλέον εκπληρωθεί…» (Extract from a guided meditation by Henry Shukman)

Στις τελευταίες αναρτήσεις έχω γράψει λίγο για το πώς η αγνόηση ή η διάσχιση της συναισθηματικής μας πραγματικότητας μπορεί να εμποδίσει τη λήψη αποφάσεων μεταξύ άλλων επειδή μας διαφεύγουν χρήσιμες πληροφορίες. Αναφέρθηκα επίσης και στη λήψη αποφάσεων από ζευγάρια και γονείς από την οπτική γωνία του ζευγαριού και του εξωτερικού περιβάλλοντος (των μέσα και των έξω), μια βασική ιδέα στο βιβλίο Baby Bomb. Στην προηγούμενη ανάρτηση ανέφερα πώς, σύμφωνα με τους συγγραφείς, Kara Hoppe, MFT και Stan Tatkin, PhD, οι γονείς πρέπει να είναι μια εσωτερική ομάδα και οι συγκυβερνήτες του οικογενειακού τους πλοίου και ότι όλοι οι άλλοι είναι οι έξω. Το να βάζεις το ζευγάρι πρώτο είναι σαν να δημιουργείς ένα αόρατο πεδίο δύναμης γύρω από τους δύο, το οποίο δίνει ασφάλεια και δύναμη και μια διαρκώς παρούσα αίσθηση αγάπης. Στη συνέχεια, από αυτό το ασφαλές και προστατευμένο μέρος, το ζευγάρι μπορεί να προσεγγίσει και να ενσωματώσει άλλους (τους έξω) με όποιον τρόπο επιλέξει. Η Hoppe και ο Tatkin τονίζουν τη σημασία να μπορεί το ζευγάρι να διασφαλίζει ότι οι ξένοι δεν θα παραβιάζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και προτείνουν στο ζευγάρι να χρησιμοποιήσει την έννοια του εσωτερικού και εξωτερικού κύκλου για να ενισχύσει την ομάδα του και να ορίσει το ρόλο της διευρυμένης ομάδας του.

Πριν γράψω λίγο περισσότερο για το βιβλίο, θα ήθελα να αναφερθώ σε κάτι σχετικό με τη λήψη αποφάσεων που διερευνάται από διαφορετική οπτική γωνία από τον Rick Hanson, PhD,  στο άρθρο του What’s left out? (Just One Thing). Μας λέει ότι όταν κοιτάζει πίσω στα λάθη που έχει κάνει, συνειδητοποιεί ότι συνήθως ήταν αποφάσεις ενός μέρος του εαυτού του. Γράφει: «Τα μέρη του εαυτού μας που έχουν μερική άποψη κατευθύνονται από έναν συγκεκριμένο στόχο, και υπερισχύουν των άλλων μερών…. Το κυρίαρχο κομμάτι του εαυτού μας-το μεγάλο αφεντικό-είναι φυσικά το εσωτερικό στέλεχος, ο υπεύθυνος λήψης αποφάσεων και ο οδηγός-ορισμένοι το αποκαλούν το Εγώ και βρίσκεται στα νευρωνικά κυκλώματα στον προμετωπιαίο φλοιό, πίσω από το μέτωπό σας. Αυτό το μέρος είναι απεριόριστα αποφασιστικό, διευθύνοντας τα πράγματα από πάνω προς τα κάτω (running things top-down), αγνοώντας τα σήματα από κάτω προς τα πάνω (ignoring bottom-up signals) αυξανόμενης κόπωσης, ευερεθιστότητας, εξουθένωσης και τυχόν προβλήματα με άλλους. Έχει σχέση με τα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τον προγραμματισμό δράσης και επεξεργασίας της γλώσσας και που βασίζονται σε περιοχές στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου σας. (Τα παραπάνω για τις πλευρές του εγκεφάλου αντιστρέφονται για τους μισούς περίπου αριστερόχειρες.) Εν τω μεταξύ, το «αφεντικό» κομμάτι ντροπιάζει, αποκηρύσσει και καταστέλλει τα άλλα μέρη σας, ειδικά εκείνα που είναι πιο ήπια, πιο ευάλωτα και νεότερα». Ωστόσο, ο Rick Hanson καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όταν είμαστε ανοιχτοί στο σύνολο της εμπειρίας μας και όταν είμαστε περισσότερο σε επαφή με τα συναισθήματά μας, έχουμε περισσότερες πληροφορίες και μπορούμε να πάρουμε καλύτερες αποφάσεις επειδή η επίγνωση μιας μεγαλύτερης εικόνας (ή μια πιο σφαιρική άποψη), μπορεί να δώσει μιαν άλλη προοπτική στα πράγματα, και επίσης, απελευθερώνει ενέργεια που διαφορετικά ξοδεύεται στην καταστολή των πραγματικών μας συναισθημάτων.

Τώρα για να επιστρέψω στο βιβλίο που ανέφερα παραπάνω, παρέχει χρήσιμες τεχνικές, ασκήσεις και παραδείγματα για το πώς να διαπραγματευτεί ένα ζευγάρι τη λήψη αποφάσεων, να καλλιεργήσει τη συνεργασία και να δημιουργήσει ή να επιστρέψει σε μια βάση ασφαλούς προσκόλλησης. Το βιβλίο ασχολείται επίσης με τους ρόλους των φύλων στη γονική μέριμνα, παρουσιάζει την πολύτιμη ιδέα ότι οι γονείς έρχονται πρώτοι και δίνει εργαλεία που βοηθούν τους γονείς να ανθίσουν και να αναπτυχθούν ως άτομα, ως ζευγάρι και ως γονείς. Η Hoppe και ο Tatkin αλλάζουν το παλιό πρότυπο, όπου οι μητέρες ήταν παραδοσιακά οι κύριες υπεύθυνες για να μεγαλώσουν ένα παιδί με δεσμό ασφαλούς προσκόλλησης και παρουσιάζουν ένα νέο πρότυπο, στο οποίο τα ζευγάρια μπορούν να το πετύχουν αυτό μαζί και πιο αποτελεσματικά. Το βιβλίο βασίζεται στην παραδοχή ότι οι σύντροφοι υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον στην ανάπτυξη, στη θεραπεία, στην επίτευξη των στόχων και στην πραγματοποίηση των ονείρων τους, ενώ αναγνωρίζει ότι η γονική μέριμνα και η σχέση του ζευγαριού μπορεί να φέρει παλιά τραύματα ή τραυματισμούς πρώιμης προσκόλλησης στην επιφάνεια. Οι συγγραφείς ξεκινούν από την θεωρία της προσκόλλησης και παρέχουν εργαλεία για τη δημιουργία μιας σχέσης ασφαλούς λειτουργίας, η οποία συνοπτικά είναι μια σχέση στην οποία οι σύντροφοι δεσμεύονται ολόψυχα να φροντίζουν τον εαυτό τους και ο ένας τον άλλον. Σύμφωνα με τη θεωρία της προσκόλλησης, τα παιδιά χρειάζονται μια ισχυρή και αξιόπιστη εμπειρία σύνδεσης με τους κύριους φροντιστές τους για να αισθάνονται ασφαλή στη ζωή τους και να είναι σε θέση να εξερευνήσουν, να είναι δημιουργικά, να μπορούν να εμπιστευτούν τους άλλους, να μπορούν να ηρεμούν και να αναπτύξουν αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση.

Συζητούνται τρεις τύποι προσκόλλησης: ο ασφαλής, ο αμφίθυμος ανασφαλής και ο αποφευκτικός ανασφαλής, οι οποίοι για κανέναν μας δεν είναι απόλυτα σταθεροί ή ίδιοι σε κάθε πλαίσιο ή φάση της ζωής μας. Το πιο σημαντικό είναι ότι μπορούμε να μάθουμε, να επουλώσουμε και να αναπτυχθούμε με τρόπους που μας κάνουν πιο ασφαλείς στις σχέσεις μας.  Σε αυτό το βιβλίο η Hoppe αναλύει και περιγράφει τους τρεις βασικούς τύπους προσκόλλησης (η αποδιοργανωμένη προσκόλληση δεν συζητείται εδώ) και θεωρεί ότι υπάρχουν σε μια κυκλική συνέχεια που την απεικονίζει με ζωντανά χρώματα. Προτείνει ότι αυτός ο τρόπος επιτρέπει την εκτίμηση της πολυπλοκότητας και των παραλλαγών προσκόλλησης μας και μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε πού βρισκόμαστε στο παρόν και πώς να κινηθούμε στην κλίμακα καθώς αντιμετωπίζουμε τις παλίρροιες της σχέσης και της ζωής. Δεν είναι μια εφάπαξ διαδικασία, αλλά μια συνεχής προσπάθεια. Γράφουν: «Ο John Bowlby ισχυρίστηκε ότι η προσκόλληση είναι μια δια βίου διαδικασία και άλλοι ερευνητές επιβεβαίωσαν έκτοτε ότι ο βαθμός στον οποίο αισθάνεστε ασφαλείς επηρεάζει τις προσωπικές σχέσεις, τη γονική φροντίδα, και τις σχέσεις με κοντινούς φίλους και συναδέλφους».

Έχουν επίσης συνθέσει δέκα κατευθυντήριες αρχές για την επιτυχή και ασφαλή λειτουργία της σχέσης του ζευγαριού και της γονικής μέριμνας, οι οποίες δεν είναι μια εφάπαξ λύση, αλλά μια δια βίου διαδικασία. Εν συντομία μερικές από αυτές τις κατευθυντήριες αρχές είναι:

Οι σύντροφοι συνεργάζονται για να βάλουν τη σχέση τους πρώτη και να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον με αμοιβαιότητα και ισότητα, πριν από όλες τις άλλες πτυχές της ζωής τους. Ισχυρίζονται ότι αυτή η πρώτη αρχή είναι «οι μάσκες οξυγόνου που βάζετε στον εαυτό σας πριν φροντίσετε το μωρό σας». Οι σύντροφοι φροντίζουν τον εαυτό τους και ο ένας τον άλλον, παρατηρούν τον εαυτό τους και τον άλλον στο επίπεδο του νευρικού τους συστήματος, και μαθαίνουν πώς να ηρεμούν ή να ενεργοποιούν τόσο τον εαυτό τους όσο και τον άλλον. Οι σύντροφοι μαθαίνουν να ρυθμίζουν από κοινού το νευρικό τους σύστημα και συμμετέχουν σε πρακτικές που τους βοηθούν να διαχειρίζονται το νευρικό τους σύστημα για την αποκατάσταση της σχέσης καθώς και ως προληπτική φροντίδα. Γράφουν: «Εμείς οι άνθρωποι σχετιζόμαστε μεταξύ μας μέσω του νευρικού μας συστήματος. Εσείς και ο σύντροφός σας, στην ουσία, είστε δύο νευρικά συστήματα που αλληλεπιδρούν». Οι σύντροφοι κάνουν σταθερές συμφωνίες μεταξύ τους που σέβονται γιατί η σαφήνεια δημιουργεί ασφάλεια. Όπως τονίζουν, ως ζευγάρι και ως γονείς «δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε πατινάζ με σιωπηρές ή ασυνείδητες συμφωνίες. Θέλετε [οι συμφωνίες σας] να είναι σαφείς, ρητές και γραπτές». Οι σύντροφοι επικοινωνούν ανοιχτά και άμεσα και λαμβάνουν αποφάσεις ως ομάδα και συμβουλεύονται μεταξύ τους για όλες τις αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με το μωρό / τα παιδιά. Οι σύντροφοι εκτιμούν τόσο τις δικές τους όσο και τις ανάγκες του άλλου και ασκούν την άμεση επικοινωνία μεταξύ τους για τις αντίστοιχες ανάγκες τους, κι επίσης, αντιμετωπίζουν τις ανάγκες του άλλου ως εξίσου σημαντικές με τις δικές τους. Οι σύντροφοι προσπαθούν να διατηρήσουν την ισορροπία της οικογενειακής και της εργασιακής ζωής και φροντίζουν ώστε η απόκτηση ενός μωρού να μην εκτροχιάσει την ισορροπία οικογένειας-εργασίας. Οι σύντροφοι επαναπροσδιορίζουν τον ρομαντισμό για να διατηρήσουν τη σχέση του ζευγαριού ζωντανή κι όταν προκύπτουν συγκρούσεις ή διαφωνίες, πρέπει να παλεύουν για δύο νικητές και να προσπαθούν να επουλώσουν γρήγορα κάθε πόνο. Οι σύντροφοι παρέχουν γονική φροντίδα με ευαισθησία, σεβασμό και εμπιστοσύνη και αποφασίζουν για τις κοινές τους αξίες σε σχέση με την ανατροφή των παιδιών τους.

Αν και υπάρχουν πολλά χρήσιμα και ενδιαφέροντα θέματα και εργαλεία στο βιβλίο, θα ολοκληρώσω τη σημερινή ανάρτηση με το θέμα των πολιτισμικών μηνυμάτων που σχετίζονται με τις κατευθυντήριες αρχές που συζητήθηκαν παραπάνω. Οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι τα πολιτισμικά μηνύματα συχνά μας αναγκάζουν να κάνουμε επιλογές που είτε κερδίζει ο ένας είτε ο άλλος σύντροφος, με άλλα λόγια, πιστεύουμε ότι είτε πρέπει να βάλουμε τον εαυτό μας πρώτα είτε τον σύντροφό μας, και αυτό είναι μια ψεύτικη διχογνωμία (false dichotomy) που πηγάζει από μια πατριαρχική και ατομικιστικά προσανατολισμένη κουλτούρα. Παρέχουν συμβουλές για τον προσδιορισμό τρόπων με τους οποίους αυτά τα μηνύματα δεν ευνοούν τη συνεργασία. Πρώτον, προτείνουν να παρατηρήσουμε τα διάφορα μηνύματα σε άρθρα, ταινίες, τηλεοπτικά προγράμματα και άλλα μέσα, σε συνομιλίες με την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους, καθώς και σε άλλα πλαίσια. Στη συνέχεια, ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να μοιραστούν αυτές τις παρατηρήσεις με τον σύντροφό τους, και επίσης, να παρατηρήσουν πώς εμφανίζεται το κάθε μήνυμα στη δική τους σχέση, ενώ συνάμα προσπαθούν να βρουν αμοιβαίες λύσεις που θα ωφελήσουν τόσο τους ίδιους, όσο και τα παιδιά τους.