Η χαρά, η εξέλιξη και η προδιάθεση  αρνητικότητας  / negativity bias             Η μετάφραση είναι έτοιμη

Μέρος 3

«Η έρευνα έχει δείξει ότι οι άνθρωποι έχουν μια προδιάθεση αρνητικότητας που σχετίζεται με την επιβίωση, και που πρακτικά σημαίνει ότι αφιερώνεται περισσότερη εγκεφαλική δραστηριότητα κι ενέργεια στην καταγραφή και την ανταπόκριση σε αρνητικές εμπειρίες και στην πρόβλεψη του τι μπορεί να πάει στραβά παρά στο θετικό στη ζωή. Και αυτό πολύ συχνά ενισχύεται από έναν εξωτερικό κόσμο, ο οποίος μας υπενθυμίζει συνεχώς τους τρόπους με τους οποίους αποτυγχάνουμε ή όλους τους λόγους που θα πρέπει να νιώθουμε ότι απειλούμαστε…»  (Από την  ανάρτηση της 6ης Αυγούστου, 2020)

Όπως ανέφερα στην προηγούμενη ανάρτηση, το σημερινό κομμάτι θα επικεντρωθεί στο βιβλίο του Dr Rick Hanson, Hardwiring Happiness.  Επίσης έχω συμπεριλάβει μερικές φωτογραφίες από τις βόλτες μου στη φύση και συνδέσμους κινούμενων σχεδίων από τον Δρ Russ Harris. Συγκεκριμένα, θα κάνω αναφορές στο πρώτο μέρος του βιβλίου, στο οποίο αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο είμαστε προγραμματισμένοι εκ φύσεως ως ανθρώπινα θηλαστικά, ο ρόλος που παίζει ο εγκέφαλός και το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα στην ευτυχία, η εξέλιξη της προδιάθεσης αρνητικότητας, που βοήθησε τους προγόνους μας των σπηλαίων να επιβιώσουν, αλλά συχνά μπορεί να γίνει  προβληματική στις περίπλοκες, σύγχρονες κοινωνίες μας. Το δεύτερο μέρος αυτού του βιβλίου, το οποίο θα παρουσιάσω συνοπτικά στο τέταρτο μέρος για την χαρά /ευτυχία, εστιάζει στους τρόπους που μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας, μέσω της νευροπλαστικότητας,  να παραμένει πιο συχνά στην «πράσινη ζώνη» /“green zone” παρά στην αντιδραστική «κόκκινη ζώνη»  / “red zone”, και πώς να μετατρέπουμε τις θετικές ψυχικές καταστάσεις / positive states σε πιο διαρκή χαρακτηριστικά  / traits.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν τουλάχιστον θεωρητικά ότι το πώς νιώθουμε και το πώς πράττουμε σε όλους τους τομείς της ζωής μας καθορίζεται βασικά από α) τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτιστικά πλαίσια στα οποία βρισκόμαστε και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο καθένας μας, β) την ιδιοσυγκρασία, τα τρωτά σημεία και τις αδυναμίες μας και τους τρόπους με τους οποίους αυτές οι περιστάσεις και προκλήσεις μπορεί να επιδράσουν σ’ αυτά, και γ) τις εσωτερικές δυνάμεις που έχουμε, οι οποίες μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και να προστατέψουμε τα τρωτά σημεία μας. Αυτές οι εσωτερικές δυνάμεις δεν είναι φευγαλέες ψυχικές καταστάσεις, αλλά πιο σταθερά χαρακτηριστικά και μια διαρκής πηγή ευεξίας, που όλοι χρειαζόμαστε για να διαχειριστούμε τις δυσκολίες της ζωής. Μερικές από τις εσωτερικές μας δυνάμεις που αναφέρονται στο βιβλίο είναι η θετική διάθεση, η κοινή λογική, η ακεραιότητα, η εσωτερική γαλήνη, η ηρεμία, η ικανοποίηση, η αποφασιστικότητα, η ζεστή καρδιά, η συμπόνια, η ασφαλής προσκόλληση, η συναισθηματική νοημοσύνη, η επίκτητη (μέσω μάθησης) αισιοδοξία, η δυνατότητα χαλάρωσης, η αυτο-συμπόνια, η αυτό-εκτίμηση, η ανοχή δύσκολων συναισθημάτων, η αυτορρύθμιση, η ανθεκτικότητα, η ενσυναίσθηση. Το βιβλίο εστιάζει στον τρίτο παράγοντα, στις εσωτερικές μας δυνάμεις και πώς μπορούμε να τις ενισχύσουμε και να τις αναπτύξουμε για να διευκολύνουμε την ευημερία μας. Ο Rik Hanson αναφέρεται σε έρευνα που υποδηλώνει ότι κατά μέσο όρο, περίπου το ένα τρίτο των παραπάνω γνωρισμάτων και δυνατοτήτων ενός ατόμου είναι έμφυτο, ενσωματωμένα στη γενετικά βασισμένη ιδιοσυγκρασία του, τα ταλέντα, τη διάθεση και την προσωπικότητά του. Τα υπόλοιπα δύο τρίτα αναπτύσσονται με την πάροδο του χρόνου που σημαίνει ότι υπάρχει χώρος για όλους μας δυνητικά να ενισχύσουμε τις εσωτερικές δυνάμεις μας και να αναπτύξουμε νέες.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι ενημερωμένο από τη νευροεπιστήμη και την εξελικτική ψυχολογία, που μας βοηθούν να κατανοήσουμε πώς είμαστε σχεδιασμένοι και πώς μπορούμε να μάθουμε να διαμορφώνουμε τον εγκέφαλό μας προς το καλύτερο. Συνοπτικά, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σχεδιασμένος να μαθαίνει και να αλλάζει από τις εμπειρίες. Ότι βιώνουμε επανειλημμένα, αισθανόμαστε, νιώθουμε, επιθυμούμε και σκεφτόμαστε, σιγά-σιγά σμιλεύει τη νευρική μας δομή καλώς ή κακώς. Ο Rick Hanson γράφει: «Καθώς συνεχίζουμε να ζούμε και να μαθαίνουμε, μια γρήγορη, σύνθετη και δυναμική νευρική δραστηριότητα αλλάζει συνεχώς τον εγκέφαλό μας. Οι ενεργές συνάψεις γίνονται πιο ευαίσθητες, νέες συνάψεις αρχίζουν να αναπτύσσονται μέσα σε λίγα λεπτά, οι πιο πολυάσχολες περιοχές του εγκεφάλου παίρνουν περισσότερο αίμα αφού χρειάζονται περισσότερο οξυγόνο και γλυκόζη για να κάνουν τη δουλειά τους και τα γονίδια μέσα στους νευρώνες ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται». Εξηγεί πως οι εμπειρίες μας δεν αναπτύσσουν απλώς νέες συνάψεις, αλλά φτάνουν έως και τα γονίδιά μας, στις μικρές λωρίδες ατόμων στα μόρια DNA μέσα στους πυρήνες των νευρώνων κι αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Για παράδειγμα, εάν κάποιος ασκείται τακτικά στη χαλάρωση, αυτό θα αυξήσει τη δραστηριότητα των γονιδίων που ηρεμούν τις αντιδράσεις στρες. Εν τω μεταξύ, οι λιγότερο ενεργές συνδέσεις μαραίνονται σε μια διαδικασία που μερικές φορές ονομάζεται νευρικός Δαρβινισμός: πρόκειται για την επιβίωση του πιο πολυάσχολου. Ο Rick Hanson γράφει: «Όλη η διανοητική δραστηριότητα – αυτά που βλέπουμε κι ακούμε, σκέψεις και συναισθήματα, συνειδητές και ασυνείδητες διαδικασίες – βασίζονται στην υποκείμενη νευρική δραστηριότητα. Ένα μεγάλο μέρος της διανοητικής και επομένως νευρικής δραστηριότητας μας ρέει μέσα στον εγκέφαλο σαν κυματισμοί σε ποτάμι, χωρίς να επιδρά μόνιμα στη ροή του. Όμως, η έντονη, παρατεταμένη ή επαναλαμβανόμενη ψυχική / νευρική δραστηριότητα — ειδικά αν είναι συνειδητή — θα αφήσει ένα διαρκές αποτύπωμα στη νευρική δομή, όπως ένα αυξανόμενο ρεύμα που αναδιαμορφώνει την κοίτη ενός ποταμού. Όπως λένε στη νευροεπιστήμη: Οι νευρώνες που πυροδοτούνται μαζί συνδέονται μεταξύ τους. Οι ψυχικές καταστάσεις (states) γίνονται νευρικά γνωρίσματα (neural traits)».

Αυτή η διαδικασία διαμόρφωσης του εγκεφάλου μας μέσω της εμπειρίας ονομάζεται νευροπλαστικότητα που εξαρτάται από την εμπειρία. Ο Rick Hanson αναφέρεται σε μια πολύ γνωστή μελέτη με οδηγούς ταξί του Λονδίνου, η οποία έδειξε πώς ορισμένες μαθησιακές εμπειρίες πάχυναν / πύκνωναν τις νευρικές στρώσεις στον ιππόκαμπο τους, και επίσης, σε έρευνα που έδειξε ότι άτομα που κάνουν διαλογισμό ενσυνειδητότητας / mindfulness meditators αυξάνουν τη φαιά ουσία τους, που σημαίνει παχύτερο φλοιό σε τρεις βασικές περιοχές : στις προμετωπιαίες περιοχές πίσω από το μέτωπο που ελέγχουν την προσοχή, στον νησιωτικό φλοιό, τον οποίο χρησιμοποιούμε για να συντονιστούμε με τον εαυτό μας και τους άλλους. και στον ιππόκαμπο.

Είχα γράψει κάτι σχετικό με αυτά τα ευρήματα σε μια παλαιότερη ανάρτηση, Misconceptions and the Possibility of Change  / Παρανοήσεις και η Δυνατότητα Αλλαγής – 15/10//2021. Απόσπασμα από εκείνη την ανάρτηση:

«Γνωρίζουμε τώρα ότι η νευροπλαστικότητα, η οποία είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να μεταμορφώνεται οργανικά, συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής  και δεν σταθεροποιείται μετά την εφηβεία, όπως πιστεύαμε προηγουμένως. Αυτό επιτρέπει να πραγματοποιούνται αλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Η πρώιμη έρευνα του Paul Bach-y-Rita έδειξε ότι σε περιπτώσεις εγκεφαλικού τραυματισμού ή απώλειας ικανοτήτων ο εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να αναδιοργανωθεί. Από τότε έχει βρεθεί ότι ο εγκέφαλος είναι ικανός για μαζική επανακαλωδίωση  / επαναπρογραμματισμό μετά από τραυματικές εμπειρίες κάθε φύσεως, ασθένειες και νέα μάθηση. Μια άλλη γνωστή μελέτη που διεξήχθη από τη νευροεπιστήμονα, Eleanor Mcguire, η οποία μέτρησε τη φαιά ουσία των οδηγών ταξί του Λονδίνου πριν και μετά τις εξετάσεις για την άδειά τους, διαπίστωσε ότι ο ιππόκαμπος τους είχε αυξηθεί σημαντικά αφού έμαθαν να περιηγούνται στους χιλιάδες δρόμους του Λονδίνου. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν επίσης ότι μπορούμε να καλλιεργήσουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά. Ομοίως, έχει αποδειχθεί ότι οι πρακτικές διαλογισμού δημιουργούν αλλαγές στον εγκέφαλο. Η Sara Lazar, καθηγήτρια ψυχιατρικής και ερευνήτρια, μέτρησε τον όγκο των εγκεφαλικών κυττάρων της αμυγδαλής ανθρώπων πριν και μετά από ένα δίμηνο πρόγραμμα διαλογισμού ενσυνειδητότητας και διαπίστωσε ότι είχε μειωθεί σε μέγεθος, το οποίο συσχετίστηκε με τις αναφορές των συμμετεχόντων ότι βίωναν λιγότερο στρες (15 /10/2021)».

Η διαδικασία της νευροπλαστικότητας που εξαρτάται από τις εμπειρίες (μας) είναι η ικανότητα του νου να αλλάζει τη λειτουργία και τη δομή του εγκεφάλου με δυνητικά ευεργετικούς τρόπους και δείχνει ότι ο καθένας από εμάς έχει κάποια δύναμη να αλλάξει τον εγκέφαλό του προς το καλύτερο μέσω νέας μάθησης, αλλάζοντας ορισμένες από τις πεποιθήσεις μας και συμπεριφορές  ή συνήθειες, και δουλεύοντας με το νου μας. Ο Rick Hanson λέει ότι αν δεν χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη εμείς οι ίδιοι, άλλες δυνάμεις θα διαμορφώσουν τον εγκέφαλό μας για εμάς, συμπεριλαμβανομένων των πιέσεων στη δουλειά και στο σπίτι, την τεχνολογία και τα μέσα ενημέρωσης, τους πιεστικούς ανθρώπους, τις παρατεταμένες επιπτώσεις από οδυνηρές εμπειρίες του παρελθόντος….  Προτείνει να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη της αυτοκατευθυνόμενης νευροπλαστικότητας για να δημιουργήσουμε μια πιο διαρκή αίσθηση ευκολίας, αυτοπεποίθησης, αποδοχής του εαυτού μας, καλοσύνης, αίσθησης αγάπης, ικανοποίησης και εσωτερικής γαλήνης. Μέσω των πρακτικών του βιβλίου του, λόγου χάρη, μπορούμε να μετατρέψουμε καθημερινές καλές εμπειρίες σε καλή νευρική δομή. Με άλλα λόγια, μπορούμε να μάθουμε να ενεργοποιούμε θετικές νοητικές καταστάσεις και στη συνέχεια να τις εγκαθιστούμε ως νευρικά χαρακτηριστικά. Ουσιαστικά θα χρησιμοποιήσουμε το νου για να αλλάξουμε τον εγκέφαλό για να αλλάξουμε το νου προς το καλύτερο. Σιγά-σιγά, σύναψη προς σύναψη, μπορούμε να χτίσουμε περισσότερη ευτυχία στον εγκέφαλό μας, ξεπερνώντας την έμφυτη προδιάθεση αρνητικότητας.

Η προδιάθεση αρνητικότητας  / negativity bias:

Ο εγκέφαλός μας απέκτησε τη δομή, τις ικανότητες και τις τάσεις του στο διάστημα εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων. Ως άνθρωποι μοιραζόμαστε κοινούς προγόνους με τους πρώτους μικροοργανισμούς μέχρι και τους homo-sapiens.  Αυτή η εξελικτική διαδικασία αποτυπώνεται στην σημερινή μας εμπειρία.  Ο Rick Hanson γράφει: «Τα τελευταία 600 εκατομμύρια χρόνια,  λύσεις σε προβλήματα επιβίωσης που αντιμετώπισαν πλάσματα που κυμαίνονται από τις μέδουσες και τα μύδια μέχρι τις σαύρες, τα ποντίκια, τους πιθήκους και τους πρώιμους ανθρώπους έχουν ενσωματωθεί στο εξελισσόμενο νευρικό σύστημα. Ο εγκέφαλος έχει σχεδόν τριπλασιαστεί σε όγκο τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια, ενώ έχει διαμορφωθεί από τις έντονες πιέσεις της φυσικής επιλογής». Για να μεταδώσουν τα γονίδιά τους, τα ερπετά, τα θηλαστικά, τα πρωτεύοντα, τα ανθρωποειδή και οι ανθρώπινοι πρόγονοί μας έπρεπε να αποκτήσουν πράγματα που ήταν θετικά, όπως στέγη, τροφή και σεξ, τα οποία θα μπορούσαμε γενικά να ονομάσουμε «καρότα», και να μείνουν μακριά από πράγματα όπως τα αρπακτικά. τη λιμοκτονία και την επιθετικότητα άλλων ομάδων του είδους τους – «μπαστούνια / ραβδιά». Από την άποψη της επιβίωσης, τα μπαστούνια ήταν πιο επείγουσα ανάγκη και είχαν πιο σοβαρό αντίκτυπο από τα καρότα. Κατά τη διάρκεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών ήταν κυριολεκτικά θέμα ζωής και θανάτου να δώσουμε περισσότερη προσοχή στα ραβδιά, να αντιδράσουμε έντονα σε αυτά, να τα θυμόμαστε καλά και με την πάροδο του χρόνου να γίνουμε ακόμα πιο ευαίσθητοι σε αυτά. Ως αποτέλεσμα, αυτή η εξέλιξη προσέδωσε στον εγκέφαλο μια ενσωματωμένη αρνητικότητα / built-in negativity bias. Κι ενώ αυτή η προδιάθεση αρνητικότητας γεννήθηκε  σε σκληρό περιβάλλον πολύ διαφορετικό από το δικό μας, συνεχίζει να λειτουργεί μέσα μας σήμερα καθώς ζούμε στο σπίτι, στη δουλειά, στο σχολείο, στο δρόμο, στο διαδίκτυο και ούτω καθεξής.

Κατά συνέπεια, ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να είναι καλός στο να μαθαίνει από κακές εμπειρίες, αλλά όχι τόσο καλός στο να μαθαίνει από θετικές. Είναι πάντα σε επιφυλακή για πιθανούς κινδύνους κι απώλειες, και γι’ αυτό το λόγο καθώς σχολιάζει ο Rick Hanson «τα ειδησεογραφικά προγράμματα συνήθως ξεκινούν τις εκπομπές τους με την τελευταία δολοφονία ή καταστροφή. Όπως λένε στη δημοσιογραφία: Αν αιμορραγεί, έρχεται πρώτο / If it bleeds, it leads». Η συζήτηση και η ανάλυση των Ειδήσεων από τον Alain de Botton είναι ενδιαφέρουσα κι αρκετά χρήσιμη σε μια εποχή που μας κατακλύζουν μια πληθώρα από ειδήσεις κι ενώ συχνά δεν έχουμε τον χρόνο ή τις γνώσεις για να τις αφομοιώσουμε, να τις φιλτράρουμε, να τις αξιολογήσουμε και να νοηματοδοτήσουμε. Ο de Botton γράφει: «Να θυμάσαι πάντα ότι οι ειδήσεις προσπαθούν πάντοτε να σε κάνουν να τρομάξεις. Είναι κακό για εμάς, αλλά πολύ καλό για τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς: ο ευκολότερος τρόπος για να αποκτήσει κανείς κοινό είναι να τρομάξει τους ανθρώπους…» και «Οι ιστορίες που αφηγούνται σωστά μπορούν να λειτουργήσουν σε δύο επίπεδα. Επιφανειακά, ασχολούνται με στοιχεία που αφορούν μια σειρά γεγονότων που σχετίζονται με έναν δεδομένο χρόνο και τόπο, μια τοπική κουλτούρα και μια κοινωνική ομάδα – και είναι αυτές οι ιδιαιτερότητες που τείνουν να μας κουράζουν κάθε φορά που βρίσκονται έξω από τη δική μας εμπειρία. Στη συνέχεια, όμως, ένα στρώμα κάτω από τις ιδιαιτερότητες , κρύβονται τα καθολικά: ψυχολογικά, κοινωνικά και πολιτικά θέματα που υπερβαίνουν τα χρονικά και γεωγραφικά πλαίσια των ιστοριών και βασίζονται σε αμετάβλητα θεμελιώδη στοιχεία της ανθρώπινης φύσης (The News: A User’s Manual).»

Για να επιστρέψουμε στην εξέλιξη, τα ζώα και οι άνθρωποι που ήταν περισσότερο σε επιφυλακή για κινδύνους ήταν πιο πιθανό να μεταδώσουν τα γονίδιά τους κι αυτές οι τάσεις είναι πλέον υφασμένες στο DNA μας. Ο Rick Hanson γράφει ότι «ακόμα κι όταν αισθάνεστε χαλαροί και χαρούμενοι και συνδεδεμένοι, ο εγκέφαλός σας συνεχίζει να σαρώνει (το περιβάλλον) για πιθανούς κινδύνους, απογοητεύσεις και διαπροσωπικά ζητήματα. Κατά συνέπεια,  στο πίσω μέρος του μυαλού σας υπάρχει συνήθως μια λεπτή αλλά αισθητή αίσθηση ανησυχίας, δυσαρέσκειας και διαχωρισμού για να συντηρείται αυτή η επαγρύπνηση. Στη συνέχεια, όταν το ελάχιστο πράγμα πάει στραβά ή προκύψει κάποιο πρόβλημα, ο εγκέφαλος κάνει ζουμ σε αυτό με ένα είδος όρασης τούνελ που υποβαθμίζει όλα τα άλλα…… Τα αρνητικά ερεθίσματα γίνονται αντιληπτά πιο γρήγορα κι εύκολα από τα θετικά ερεθίσματα. Ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται πιο έντονα σε δυσάρεστα πράγματα παρά σε εξίσου έντονα ευχάριστα. Αναγνωρίζουμε τα θυμωμένα πρόσωπα πιο γρήγορα από τα χαρούμενα.  Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλος θα αντιδράσει ακόμη και χωρίς τη συνειδητή σας επίγνωση όταν το πρόσωπο ενός άλλου ατόμου είναι θυμωμένο». Στο βιβλίο υπάρχουν αναφορές σε ευρήματα ερευνών κι άλλες πηγές που υποδηλώνουν ότι έχουμε την τάση να κάνουμε περισσότερα για να αποτρέψουμε μια απώλεια παρά για να αποκτήσουμε ένα ισοδύναμο κέρδος. Οι μόνιμες στενές σχέσεις συνήθως χρειάζονται τουλάχιστον πέντε θετικές αλληλεπιδράσεις για να εξισορροπήσουν κάθε αρνητική και αρχίζουμε να ευδοκιμούμε όταν οι θετικές στιγμές υπερτερούν των αρνητικών κατά τουλάχιστον τρία προς ένα, και τέλος, το αρνητικό διαβρώνει το θετικό πιο εύκολα από ότι το θετικό εξαγνίζει το αρνητικό.

Αυτό το κεντρικό κύκλωμα υπερ-αντιδραστικότητας  του εγκεφάλου αποτελείται από τρία μέρη: την αμυγδαλή, τον υποθάλαμο και τον ιππόκαμπο.  Ο Rick Hanson ισχυρίζεται ότι αν και η αμυγδαλή μας ανταποκρίνεται σε θετικά γεγονότα και συναισθήματα, ενεργοποιείται κυρίως από αρνητικά. Ο θυμός των άλλων ανθρώπων ενεργοποιεί την αμυγδαλή μας κάπως όπως κι ένα λιοντάρι πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια. Η αμυγδαλή στέλνει σήματα συναγερμού στον υποθάλαμο και στα κέντρα ελέγχου του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στο εγκεφαλικό στέλεχος για να ξεκινήσει μια αντίδραση μάχης ή φυγής / fight-or-flight response. Ο υποθάλαμος εκπέμπει μια επείγουσα έκκληση για αδρεναλίνη, κορτιζόλη,  νορεπινεφρίνη κι άλλες ορμόνες του στρες, η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα, οι σκέψεις επιταχύνονται κι αρχίζουμε να αισθανόμαστε ταραχή ή αναστάτωση. Εν τω μεταξύ, ο ιππόκαμπος έχει σχηματίσει ένα αρχικό νευρικό ίχνος της εμπειρίας και στη συνέχεια έχει οδηγήσει στην εμπέδωση του στα δίκτυα μνήμης του φλοιού, ώστε να μπορούμε να μάθουμε από αυτό αργότερα. Ο Rick Hanson γράφει ότι με την πάροδο του χρόνου, οι αρνητικές εμπειρίες κάνουν την αμυγδαλή ακόμη πιο ευαίσθητη στο αρνητικό, επειδή η αμυγδαλή δίνει σήμα στον υποθάλαμο να ζητήσει κορτιζόλη, η οποία εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος και ρέει στον εγκέφαλό, όπου διεγείρει και ενισχύει την αμυγδαλή. Επιπλέον, υπάρχουν ακόμη και περιοχές στην αμυγδαλή που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να αποτρέπουν την απομάθηση του φόβου, ειδικά από τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας

Ως αποτέλεσμα, ισχυρίζεται ο Rick Hanson «καταλήγουμε να μας απασχολούν απειλές που είναι στην πραγματικότητα μικρότερες ή πιο διαχειρίσιμες από ότι φοβόμασταν,  ενώ παραβλέπουμε ευκαιρίες που είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερες από ότι ελπίζαμε. Στην πραγματικότητα, έχουμε έναν εγκέφαλο που είναι επιρρεπής στην «παράνοια της χάρτινης τίγρης». Και φυσικά, αυτές οι βιολογικά βασισμένες τάσεις εντείνονται από παράγοντες, όπως είναι: η ιδιοσυγκρασία μας, η προσωπική μας ιστορία, τα τραύματα και οι συνθήκες και  περιστάσεις.  Γράφει: «Αν μεγαλώσατε σε μια επικίνδυνη γειτονιά, είχατε θυμωμένους ή απρόβλεπτους γονείς ή δεχτήκατε εκφοβισμό στο σχολείο, είναι φυσιολογικό να είστε ακόμα προσεκτικοί, ακόμα κι αν τώρα ζείτε σε ένα ασφαλές μέρος με συμπαθητικούς ανθρώπους.  Οι τρέχουσες συνθήκες επίσης κάνουν τη διαφορά. Ίσως ζείτε με κάποιον που μπορεί να «τα παίρνει στο κρανίο» χωρίς αιτία ή να σας παρενοχλούν στη δουλειά. Παίζει ρόλο κι η οικονομία. Όπως είναι λογικό, οι άνθρωποι αισθάνονται αναστατωμένοι ή χειρότερα όταν τα χρήματα είναι περιορισμένα και η καθημερινή ζωή είναι μια κούρσα και πιεσμένη. Και καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας  οι πολιτικές ομάδες έχουν παίξει με τους φόβους για να κερδίσουν ή να διατηρήσουν την εξουσία»

Η προδιάθεση αρνητικότητας επηρεάζει επίσης τις διαδικασίες οικοδόμησης δομών του εγκεφάλου μας, επειδή αυτό που κυκλοφορεί μέσα στο νου μας αλλάζει τον εγκέφαλό μας. Το αποτέλεσμα είναι δύο είδη μάθησης, δύο είδη μνήμης: ρητή και άρρητη. Εν συντομία, η ρητή μνήμη αποτελείται από όλες τις προσωπικές μας αναμνήσεις, οι οποίες τείνουν να είναι θετικά προκατειλημμένες όσο πιο πίσω στον χρόνο πηγαίνουμε. Η ρητή μνήμη περιλαμβάνει επίσης τη «δηλωτική γνώση» /“procedural knowledge”, η οποία είναι ένα είδος εγκυκλοπαίδειας πληροφοριών.  Η άρρητη μνήμη περιλαμβάνει τη «διαδικαστική γνώση» /“procedural knowledge”, δηλαδή θυμόμαστε πως να κάνουμε πράγματα αυτόματα, τις υποθέσεις και τις προσδοκίες μας, τα συναισθηματικά κατάλοιπα της βιωμένης εμπειρίας, τα μοντέλα σχέσεων, τις αξίες και τις κλίσεις και ολόκληρη την εσωτερική ατμόσφαιρα του νου μας. Ο Rick Hanson γράφει: «Είναι σαν μια τεράστια αποθήκη που συγκρατεί τις περισσότερες από τις εσωτερικές μας δυνάμεις καθώς και τα περισσότερα από τα συναισθήματα ανεπάρκειας, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, αμυντικότητα και παλιό πόνο.  ΄Οτι μπαίνει σε αυτήν την αποθήκη είναι το θεμέλιο του πώς αισθανόμαστε και λειτουργούμε. Το περιεχόμενό της έχει συνήθως πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στη ζωή μας από το περιεχόμενο της ρητής μνήμης μας. Δυστυχώς, ο σχηματισμός της άρρητης μνήμης μας είναι αρνητικά προκατειλημμένος».

Συμπερασματικά, η προκατάληψη  / προδιάθεση αρνητικότητας τείνει να υποστηρίζει την άμεση επιβίωση κι όχι την ποιότητα ζωής, τις ειρηνικές και ικανοποιητικές σχέσεις και τη διαρκή ευημερία. Ο καλύτερος τρόπος για να αντισταθμίσουμε την προδιάθεση αρνητικότητας είναι να λαμβάνουμε τακτικά το καλό γιατί, όπως λέει ο Rick Hanson, η λήψη του καλού μειώνει τα αρνητικά συναισθήματα, σκέψεις κι ενέργειες και αυξάνει την ευεξία.

Όπως ανέφερα, η επόμενη ανάρτηση θα επικεντρωθεί σε τρόπους για να προσλαμβάνουμε το καλό  και να προσκλίνουμε προς το θετικό.

Φωτογραφίες

Μερικές φωτογραφίες από βόλτες στη φύση

 

 

 

 

 

 

 

 

Σύνδεσμοι

Κινούμενα σχέδια του Dr Russ Harris που εξερευνούν θέματα όπως: ο εαυτός που παρατηρεί, αυτό το μέρος του μυαλού μας που χρησιμοποιούμε για επίγνωση, προσοχή κι εστίαση, οι τρεις μύθοι της ευτυχίας: η ανάγκη να αγκαλιάσουμε όλα τα συναισθήματά μας και η υπερ-παθολογοποίηση / hyper-pathologising των εμπειριών της ζωής, η εξέλιξη του ανθρώπινου μυαλού, και μια μεταφορά σκακιέρας για να περιγράψουμε εσωτερικές συγκρούσεις συναισθημάτων και σκέψεων.

https://www.youtube.com/watch?v=nBPPr1hsbMM   

https://www.youtube.com/watch?v=93LFNtcR1Ok

https://www.youtube.com/watch?v=kv6HkipQcfA

https://www.youtube.com/watch?v=phbzSNsY8vc