Μέρος πρώτο

Εμμηνόπαυση:επιστήμη και φεμινισμός

«Η ιστορία που θέλω να θυμάστε έχει να κάνει με την αξία, την βούληση, τη φωνή και τη γνώση για να διατηρείτε τον εαυτό σας όσο πιο υγιή, ενώ ταυτόχρονα απαιτείτε μια ίση θέση στο τραπέζι. Αυτό είναι το μανιφέστο μου». Jen Gunter  / ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ – ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ

«Δεν θα έπρεπε να απαιτείται μια πράξη φεμινισμού για να ξέρεις πώς λειτουργεί το σώμα σου, αλλά αυτό απαιτείται. Και φαίνεται ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη πράξη φεμινισμού από το να μιλάς για ένα σώμα στην εμμηνόπαυση σε μια πατριαρχική κοινωνία». Jen Gunter

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί

Η σημερινή ανάρτηση βασίζεται στο βιβλίο της μαιευτήρα-γυναικολόγου Jen Gunter: The Menopause Manifesto  / Το Μανιφέστο της Εμμηνόπαυσης  (Ο τίτλος της Ελληνικής έκδοσης είναι Η Βίβλος της Εμμηνόπαυσης). Είναι ένα θέμα που εδώ κι αρκετό καιρό σκεφτόμουν να γράψω κάτι, αλλά το ανέβαλλα. Στην πραγματικότητα, η σημερινή ανάρτηση θα αφορούσε τα ψυχομετρικά εργαλεία, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Ωστόσο, η αγορά του βιβλίου της Gunter έφερε αυτό το θέμα στο προσκήνιο. Το βιβλίο της είναι ενημερωμένο από την επιστήμη και τον φεμινισμό, επειδή, όπως σημειώνει, ο φεμινισμός μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να δουν τις προκαταλήψεις στην κοινωνία και πώς αυτές οι προκαταλήψεις μπορεί να έχουν επηρεάσει τις δικές τους πεποιθήσεις, κάτι που μπορεί να τους επιτρέψει να επαναπροσδιορίσουν την εμμηνόπαυση όχι ως ένα τελικό γεγονός, αλλά ως μια άλλη φάση της ζωής.  Πολλά από αυτά που συζητιούνται στο βιβλίο μου είναι οικεία, κι επίσης πιστεύω ότι είναι καιρός να αποστιγματίσουμε όλα τα φυσικά αναπτυξιακά στάδια της ζωής. Η εμμηνόπαυση δεν είναι ασθένεια, ούτε θα πρέπει να είναι θανατική ποινή.  Σε τελική ανάλυση, αντιμετωπίζουμε την εμμηνόπαυση και την διαδικασία της γήρανσης μόνο αν είμαστε τυχεροί ώστε να βρισκόμαστε σε αυτόν τον πλανήτη. Έχει μειονεκτήματα όπως πολλές άλλες βιολογικές εμπειρίες, αλλά είναι μια ακόμη εξελικτική προσαρμογή και μέρος του κύκλου της ζωής. Η Gunter γράφει: «Η εμμηνόπαυση δεν είναι ασθένεια. Είναι μια εξελικτική προσαρμογή που αποτελεί μέρος της επιβίωσης του είδους, όπως η έμμηνος ρύση ή η ικανότητα να καταστέλλεται το ανοσοποιητικό σύστημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ώστε το σώμα να μην επιτίθεται στο έμβρυο. Όπως κι άλλα βιολογικά φαινόμενα, η εμμηνόπαυση συνδέεται με μειονεκτήματα – σε αυτή την περίπτωση, τα ενοχλητικά συμπτώματά για ορισμένες γυναίκες κι ο αυξημένος κίνδυνος αρκετών ιατρικών καταστάσεων. Αλλά η εμμηνόπαυση συμβαίνει επίσης ενώ μια γυναίκα μεγαλώνει, επομένως είναι εξίσου σημαντικό να μην θεωρούμε ότι κάθε σύμπτωμα σχετίζεται με τις ορμόνες. Είναι ζωτικής σημασίας οι γυναίκες να γνωρίζουν για την εμμηνόπαυση, αλλά κι ότι σχετίζεται με την εμμηνόπαυση, ώστε να μπορούν να κατανοήσουν τι συμβαίνει στο σώμα τους, να δουν τα πράγματα από κάποια οπτική γωνία, και να απαιτήσουν φροντίδα όταν αυτή ενδείκνυται».

Η απουσία της εμμηνόπαυσης από τον δημόσιο λόγο αφήνει τις γυναίκες ανενημέρωτες με σοβαρές συνέπειες για την υγεία και την ευημερία τους, ενισχύει την άγνοια κι επιτρέπει σε ξεπερασμένες πεποιθήσεις από την αρχαιότητα να συνεχίζουν να επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης και την άποψή μας για την υγεία, τους ρόλους και την αξία των γυναικών. Πιστεύω ότι η γνώση μπορεί να είναι ενδυναμωτική κι ότι ως συλλογικότητα έχουμε συσσωρεύσει πολλές γνώσεις σε τόσους πολλούς τομείς κι έχουμε ανακαλύψει τόσα καταπληκτικά πράγματα που είναι δίκαιο για το ευρύτερο κοινό να ενημερώνεται και να εκπαιδεύεται, ειδικά όταν πρόκειται για τα ζητήματα της ευεξίας μας και της λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος. Η Gunter σχολιάζει: «Η απουσία της εμμηνόπαυσης από τον δημόσιο λόγο αφήνει τις γυναίκες ανενημέρωτες, κάτι που μπορεί να τις αποδυναμώνει, να τις τρομάζει και να δυσκολεύει την δυνατότητα τους να υποστηρίζουν τον εαυτό τους. Κατά συνέπεια, πολλές (γυναίκες) υποφέρουν από συμπτώματα ή δεν λαμβάνουν σημαντικούς ελέγχους υγείας ή θεραπείες επειδή έχουν απορριφθεί με κοινοτοπίες όπως «Αυτό είναι απλώς μέρος του να είσαι γυναίκα» ή «Δεν είναι δα και τόσο κακό». Αλλά τα ζητήματα τα σχετικά με την εμμηνόπαυση ξεπερνούν ακόμη και αυτά τα κενά γνώσης και ιατρικής παραμέλησης…».

Υπάρχει ένα κεφάλαιο με τον τίτλο The Knowledge Gap  / Το Κενό Γνώσης, στο οποίο η Gunter ισχυρίζεται ότι παρά την καθολική φύση της εμμηνόπαυσης, οι περισσότερες γυναίκες δεν είναι καλά ενημερωμένες για τα συμπτώματα, τις σωματικές αλλαγές, τις ιατρικές ανησυχίες ή τις θεραπευτικές επιλογές τους κι ότι αυτό το πληροφοριακό κενό έχει δημιουργηθεί από έναν τοξικό συνδυασμό ιατρικών παρόχων που δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ασθενών τους και ιατρικό μισογυνισμό, εννοώντας τη μακρόχρονη ιστορία της ιατρικής να παραμελεί τις γυναίκες.  Η Gunter συμπεραίνει ότι υπάρχει ένα επιπλέον θέμα λαθεμένης πληροφόρησης, ακόμη και παραπληροφόρησης, καθώς η σιωπή για την εμμηνόπαυση και τα κενά στη γνώση τα εκμεταλλεύονται διάφορες βιομηχανίες.  Η σιωπή και το ταμπού γύρω από την εμμηνόπαυση θα μπορούσαν να θεωρηθούν γελοία αν δεν δημιουργούσαν αρνητικές συνέπειες για τόσες πολλές γυναίκες σε όλο τον πλανήτη. Η σιωπή διατηρεί επίσης τις προκαταλήψεις και την ανισότητα μεταξύ των φύλων κι εμποδίζει τις γυναίκες να λάβουν την ιατρική φροντίδα ή την υποστήριξη που χρειάζονται.  Η Gunter γράφει: «Η κουλτούρα της σιωπής για την εμμηνόπαυση στην πατριαρχική μας κοινωνία είναι κάτι που πρέπει να δούμε…. Προφανώς δεν υπάρχει τίποτα χαμηλότερης αξίας από το σώμα μιας ηλικιωμένης γυναίκας και πολλοί στην κοινωνία μας αντιμετωπίζουν την εμμηνόπαυση όχι ως μια φάση της ζωής, αλλά ως φάση θανάτου. Κάτι σαν προ-θάνατος. Τα λίγα που λέγονται για την εμμηνόπαυση συχνά προβάλλονται μέσα από το πρίσμα της ωοθηκικής ανεπάρκειας – (υποστηρίζεται) ο ισχυρισμός ότι η εμμηνόπαυση είναι μια ασθένεια που υπάρχει επειδή οι γυναίκες και οι ωοθήκες τους είναι αδύναμες».

Η Gunter σημειώνει ότι η εμμηνόπαυση είναι η αντιστροφή της εφηβείας, μια μετάβαση από τη μια βιολογική φάση της λειτουργίας των ωοθηκών στην άλλη. Ισχυρίζεται ότι παρόλο που κάπως καταφέρνουμε να συζητήσουμε την εφηβεία χωρίς να την χαρακτηρίσουμε ως ασθένεια και να θεωρήσουμε την παιδική ηλικία ως το χρυσό πρότυπο για την υγεία, δεν το κάνουμε αυτό όταν πρόκειται για την εμμηνόπαυση. Προσθέτει ότι «Αν και η εμμηνόπαυση είναι μια καθολική εμπειρία για κάθε γυναίκα με ωοθήκες, που ζει αρκετά, σε αντίθεση με την εφηβεία, η εμμηνόπαυση καλύπτεται από μυστικότητα. Δεν υπάρχει πρόγραμμα σπουδών για την εμμηνόπαυση στα σχολεία και οι πάροχοι υγείας σπάνια το συζητούν εκ των προτέρων». Η εμμηνόπαυση δεν συμβαίνει στο κενό. Αυτός είναι ο τίτλος και το θέμα ενός κεφαλαίου του βιβλίου. Στην πραγματικότητα, όπως ανέφερα σε πολλές προηγούμενες αναρτήσεις, τίποτα δεν συμβαίνει στο κενό. Η βιωμένη μας εμπειρία είναι τοποθετημένη σε κοινωνικό-πολιτικά πλαίσια και είναι το αποτέλεσμα πολλών αλληλοτεμνόμενων αιτιών. Αρχικά, η Gunter εξηγεί ότι μια από τις πολυπλοκότητες της εμμηνόπαυσης είναι ότι συμβαίνει καθώς μεγαλώνουμε, κι επομένως, η διαφοροποίηση των ζητημάτων που σχετίζονται με ορμονικές αλλαγές από τα ζητήματα που σχετίζονται με την ηλικία μπορεί να είναι δύσκολη. Για παράδειγμα, επιλέγει το θέμα των διαταραχών του ύπνου κατά την εμμηνόπαυση για να δείξει πώς η διάκριση των βασικών αιτιών μπορεί να γίνει ένας ιατρικός  Γόρδιος δεσμός. Προτείνει ότι ο/η ιατρός και η ασθενής θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι έχουν λάβει υπόψη όλους τους παράγοντες που συμβάλλουν στο πρόβλημα και τους τρόπους που μπορεί να αλληλοσχετίζονται οι διάφοροι παράγοντες πριν να υποθέσουν ότι ένα σύμπτωμα που αναπτύσσεται κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση ή κατά τη διάρκεια της περιόδου μετά την εμμηνόπαυση είναι ζήτημα που σχετίζεται πραγματικά με τις ορμονικές αλλαγές.

Στη συνέχεια, υπάρχουν άλλα επίπεδα πολυπλοκότητας. Καθώς μεγαλώνουμε η υγεία μας κι ο τρόπος με τον οποίο γερνάμε δεν σχετίζεται μόνο με τις αλλαγές στις ωοθήκες μας, αλλά με οτιδήποτε στο μακρο-περιβάλλον μας, όπως είναι η διατροφή μας, τα επίπεδα άσκησης, το άγχος, οι προσωπικές σχέσεις, το αν έχουμε κάνει παιδιά κι αν έχουμε θηλάσει, κ.λπ. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη διάφορους καθοριστικούς κοινωνικούς παράγοντες της υγείας, όπως οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στις οποίες οι άνθρωποι γεννιούνται, μεγαλώνουν, ζουν κι εργάζονται, οι οποίοι επηρεάζουν την υγεία και την ποιότητα ζωής. Η Gunter θεωρεί αυτούς τους παράγοντες ως το μικρο-περιβάλλον. Γράφει: «Παράγουν άδικες κι ταυτόχρονα αποτρέψιμες διαφορές στην κατάσταση της υγείας μέσω πολλών μηχανισμών, όπως είναι η έλλειψη πρόσβασης σε επαρκή ιατρική περίθαλψη κι εκπαίδευση, μη ασφαλείς συνθήκες εργασίας, συνωστισμένες συνθήκες διαβίωσης, ρατσισμό και κακή διατροφή. Ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν την υγεία είναι πολύπλοκος, επειδή συχνά συνδέονται μεταξύ τους και μπορεί να είναι επιβαρυντικοί. Οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες της υγείας συνδέονται με την ηλικία της εμμηνόπαυσης καθώς και με πολλά από τα συμπτώματα και τις καταστάσεις υγείας που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση».

Τέλος, ένας άλλος πολύ σημαντικός κοινωνικός καθοριστικός παράγοντας της υγείας είναι η έκθεση σε αντιξοότητες κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας, γνωστές ως ACEs  / Adverse Childhood Experiences  / Δυσμενείς Εμπειρίες της Παιδικής Ηλικίας (Δείτε περισσότερα για τα ACEs / ΔΠΕ στη δημοσίευση 15/08/2019).  Η Gunter γράφει: «Υπάρχει ένας αυξανόμενος όγκος βιβλιογραφίας που δείχνει ότι οι δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας οδηγούν σε πολλά αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία προκαλώντας μια απορυθμισμένη απόκριση στρες που επηρεάζει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο καθώς και το ενδοκρινικό και ανοσοποιητικό σύστημα.*** Αυτό είναι γνωστό ως η τοξική απόκριση στο στρες και μπορεί να έχει βαθιά αρνητικές επιπλοκές.  Η έκθεση ενός ατόμου  σε τέσσερις ή περισσότερες δυσμενείς εμπειρίες στην παιδική ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο πολλών παθήσεων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση, όπως είναι η καρδιακή προσβολή, το εγκεφαλικό, οι διαταραχές ύπνου, η  νόσος Αλτσχάιμερ, ο διαβήτης, η κατάθλιψη και ο καρκίνος του μαστού. Το τραύμα κυριολεκτικά επανασυνδέει τον εγκέφαλο και το σώμα».

***Στο podcast Being Well αυτής της εβδομάδας (https://www.rickhanson.net/being-well-podcast-understanding-and-managing-stress)  οι Rick και Forrest Hanson συζητούν τους διάφορους βιολογικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στο στρες, το πώς το ενδοκρινικό σύστημα και το νευρικό σύστημα ανταποκρίνονται στο στρες, την απόκριση της αμυγδαλής (the amygdala response) και τα προβλήματα που προκαλεί η χρόνια έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες. Μιλούν για τις σωρευτικές επιπτώσεις του χρόνιου στρες και του αλλοστατικού φορτίου  (allostatic load) και γιατί οι ζέβρες και άλλα θηλαστικά στη φύση, για παράδειγμα,  δεν παθαίνουν έλκη….

Το βιβλίο περιέχει επίσης μια σύντομη ιστορία της εμμηνόπαυσης και πώς επινοήθηκε η λέξη εμμηνόπαυση.  Και οι δύο αφηγήσεις μας βοηθούν να κατανοήσουμε την τρέχουσα πραγματικότητα.  Η Gunter υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ιατρική,  όπως κι οτιδήποτε άλλο,  αρχικά υπήρχε κυρίως για να ικανοποιήσει τις ανάγκες  (και συνεπώς να εξασφαλίσει την προστασία) της ανδρικής ελίτ που κατά πάσα πιθανότητα δεν ενδιαφερόταν για το γερασμένο γυναικείο σώμα. Η εμμηνόπαυση δεν αποκαλύφθηκε πρόσφατα λόγω της αύξησης της διάρκειας ζωής, όπως κάποιοι θέλουν να πιστεύουν, και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης έχουν καταγραφεί στη δυτική ιατρική από το 1500.  Η απώλεια της εμμήνου ρύσεως καθώς μια γυναίκα μεγαλώνει και η κατανόηση ότι αυτό σήμαινε το τέλος της γονιμότητας σημειώνεται στα αρχαία κινεζικά και ελληνικά ιατρικά συγγράμματα. Η Gunter γράφει: «Οι χαμένες εμμηνορροϊκές περίοδοι στην αρχαία ελληνική ιατρική – το θεμέλιο που οδήγησε στην αρχαία ρωμαϊκή, περσική, αραβική και στη συνέχεια στη σύγχρονη δυτική ιατρική – θεωρήθηκαν ανησυχητικές καθώς αποτελούσαν ένδειξη πιθανού προβλήματος γονιμότητας καθώς κι επικίνδυνης συσσώρευσης υγρών. Αυτό μας βοηθά να κατανοήσουμε μεγάλο μέρος της αρχαίας ιατρικής εμμονής με την έμμηνο ρύση — πολλές από τις 1.500 φαρμακευτικές συνταγές του Ιπποκράτη, το 80 τοις εκατό από αυτές – σχετίζονται με την έμμηνο ρύση». Η Gunter ισχυρίζεται ότι σύμφωνα με τη σκέψη της εποχής, οι άνδρες ήταν σε ισορροπία με τον κόσμο. Ωστόσο, πίστευαν ότι οι γυναίκες απορροφούσαν περίσσεια υγρά από τη διατροφή τους σαν να ήταν κινούμενες  ελαττωματικές υδραυλικές σωληνώσεις.

Δεν θα αναφερθώ σε όλα τα ιστορικά πρόσωπα που αναφέρονται στο βιβλίο. Ένα άτομο που αναφέρεται είναι ο Δρ Liébault, ο οποίος θεωρούνταν ότι ήταν μπροστά από την εποχή του από πολλές απόψεις,  Η Gunter γράφει: «Ενώ ο Liébault ήταν ξεκάθαρα ένας ιατρικός Αναγεννησιακός άνθρωπος  με τις παρατηρήσεις του για την υγεία των γυναικών,  οι περισσότεροι γιατροί της εποχής ήταν επιβαρυμένοι από την πεποίθησή τους ότι οι γυναίκες ήταν μια κατώτερη εκδοχή των ανδρών, καθώς και από την έλλειψη γνώσης της γυναικείας ανατομίας και της παντελούς έλλειψης κατανόησης της εμμήνου ρύσεως». Με λίγα λόγια, για πολλούς αιώνες το αίμα της εμμήνου ρύσεως θεωρείτο τοξικό, η αιτία μιας τεράστιας σειράς ασθενειών και παρόλο που η δυτική ιατρική γνώριζε τις ιατρικές ανησυχίες κατά την διάρκεια μετάβασης στην εμμηνόπαυση, τα συμπτώματα θεωρούνταν κυρίως ως συνέπεια των κατακρατούμενων τοξινών.  Η Gunter προσθέτει: «Πολλά ιατρικά εγχειρίδια από την εποχή του De Gardanne ήταν σαν τα δικά του — δεν περιείχαν  ιατρική, αλλά έσταζαν από πατριαρχία». Υπήρχαν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις όπως ο Άγγλος γιατρός  John Fothergill, ο οποίος αμφισβήτησε αυτές τις έννοιες στην εργασία του On the Management Proper of the Cessation of Menses το 1776.  Για αυτόν η εμμηνόπαυση ήταν μια φυσιολογική εξέλιξη. Ομοίως, σε ένα κείμενο του 1857, ο Δρ Edward Tilt, επίσης δεν θεωρούσε την εμμηνόπαυση ως ασθένεια.

Ο Γάλλος γιατρός Dr. De Gardanne επινόησε τον όρο la ménèspausie από τον συνδυασμό δύο ελληνικών λέξεων, μήνας ή mois στα γαλλικά (month στα αγγλικά) και παύσις ή cessation στα γαλλικά (cessation στα αγγλικά), που δηλώνει ότι προέρχεται από το παύω. που μεταφράζει ως je finis ή je cesse— σταματάω ή παύω στα αγγλικά. Η Gunter ρωτά: Και πώς μπορεί η λέξη εμμηνόπαυση να επηρεάσει τη γνώμη μας για την εμπειρία; Ισχυρίζεται ότι το πρώτο πρόβλημα είναι η λέξη παύση, η οποία στον σημερινό κόσμο είναι αρνητική δεδομένης της γενικής κοινωνικής άποψης ότι οι γυναίκες πρέπει να συγκρατούνται ή ότι πρέπει να μειώνονται καθώς γερνούν. Ένα άλλο ζήτημα είναι ότι το τέλος της εμμήνου ρύσεως είναι ένα σύμπτωμα, όχι η αιτία, και η εστίαση στην τελευταία έμμηνο ρύση αγνοεί το γεγονός ότι πολλές γυναίκες έχουν συμπτώματα και καταστάσεις υγείας που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση που ξεκινούν χρόνια πριν από τη λήξη της εμμήνου ρύσεως. Πιστεύει επίσης ότι είναι μισογυνισμός να συνδέουμε μια περιγραφή για το ένα τρίτο ή πιθανώς και το μισό της ζωής μιας γυναίκας με τη λειτουργία της μήτρας και των ωοθηκών της. Δεν ορίζουμε τους άνδρες καθώς γερνούν σύμφωνα με τις σωματικές τους αλλαγές. Ο όρος εμμηνόπαυση εμφανίστηκε πριν η επιστήμη μάθει ότι υπάρχουν ορμόνες.  Η Gunter γράφει: «Ποτέ δεν υπήρχε η πρόθεση να σημάνει μια παύση. Εφευρέθηκε από έναν άνδρα που ένιωθε ότι οι γυναίκες έπρεπε να καλύπτουν τα μπράτσα τους και να μην φορούν ρουζ – του οποίου το βιβλίο δεν συνεισέφερε τίποτα πολύτιμο στο σύνολο της γνώσης εκτός από το ότι άφησε έναν όρο που συνδέει τις γυναίκες για πάντα με την έμμηνο ρύση».

Όσον αφορά τη γλώσσα και τους όρους που χρησιμοποιούνται, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι λέξεις επηρεάζουν τις σκέψεις μας. Η Gunter αναφέρει το έργο της Δρ. Lera Boroditsky και την TED ομιλία της “How language shapes the way we think / Πως η γλώσσα διαμορφώνει τον τρόπο που σκεφτόμαστε” στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=RKK7wGAYP6k

Αυτό που δεν ήξερα και που βρήκα ενδιαφέρον είναι ότι σε πολλές κουλτούρες η λέξη εμμηνόπαυση δεν χρησιμοποιείται καθόλου. Για παράδειγμα, στα Ολλανδικά η λέξη είναι overgang, που σημαίνει τη διέλευση ή τον δρόμο από το σημείο «Α στο Β». Στα Φινλανδικά ο όρος είναι vaidhevoudet,  αλλαγή έτους, στα Σουηδικά είναι κλιμακτήριος, αλλαγή ή στάδια ζωής, και στα Ιαπωνικά η λέξη είναι kōnenki, που μεταφράζεται ως αλλαγή ζωής. Η Gunter αναφέρει κάποιες έρευνες που υποδηλώνουν ότι οι γυναίκες που ζουν σε πολιτισμούς που χρησιμοποιούν ορολογία που αναφέρεται σε αλλαγή ζωής αντί για εμμηνόπαυση τείνουν να ενοχλούνται λιγότερο από τα κοινά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Επίσης, οι λέξεις επηρεάζουν τις αντιλήψεις μας κι η ιατρική ορολογία αλλάζει συνεχώς καθώς συλλέγονται νέες πληροφορίες,  και καθώς σημειώνει η Gunter: «η ιδέα ότι είναι πολύ δύσκολο να αλλάξεις τη λέξη εμμηνόπαυση απλά δεν ισχύει».

Θα γράψω λίγα περισσότερα για αυτό το θέμα σε επόμενη ανάρτηση. Προς το παρόν, θα τελειώσω αυτό το κομμάτι σήμερα με μια φράση από το βιβλίο: «Η ιστορία που θέλω να θυμάστε έχει να κάνει με την αξία, την βούληση, και τη φωνή και τη γνώση για να μπορείτε να διατηρείτε τον εαυτό σας στο καλύτερο δυνατόν επίπεδο υγείας απαιτώντας ίση θέση στο τραπέζι. Αυτό είναι το μανιφέστο μου».

Συνεχίζεται……..