Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί (22/10/2022)
Ζωγραφιές, η διαδικασία της τέχνης, γυναίκες και ελευθερία, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η σημασία της περιέργειας και του να αναρωτιόμαστε, και μερικές φορές του να μην ξέρουμε …….
«Η δύναμη της αμφισβήτησης είναι η βάση όλης της ανθρώπινης προόδου» Ίντιρα Γκάντι
“Δεν γνωρίζω. Κανείς δεν ξέρει σίγουρα. Κι όταν κανείς δεν ξέρει πραγματικά την απάντηση σε κάτι, αυτό ονομάζεται μυστήριο. Ένα μυστήριο είναι κάτι που μπορούμε να αναρωτηθούμε όλοι μαζί». Annaka Harris
«Η Edith Kramer πίστευε ότι τελικά «η τέχνη λέει την αλήθεια» και είναι μια αλήθεια που αξίζει να εξερευνηθεί σε κάθε ξύπνια στιγμή της ζωής κάποιου» Cathy Malchiodi
- Το τελευταίο διάστημα έχω ζωγραφίσει αρκετά όπως μπορεί να δει κανείς από τα σχέδια που έχω συμπεριλάβει σε αναρτήσεις. Κι ενώ σκεφτόμουν να γράψω κάτι για τη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας για να συνοδεύσω αυτά τα σχέδια, διάβασα μερικές από τις παλιότερες αναρτήσεις μου για την τέχνη και αποφάσισα να δημοσιεύσω μερικά αποσπάσματα παρακάτω:
α) Η καλλιτεχνική διαδικασία, τα προϊόντα και οι ιστορίες / 2013
Η δημιουργία τέχνης είναι μια ψυχοκινητική εμπειρία, που περιλαμβάνει τουλάχιστον την όραση, την αφή και την κίνηση. Επίσης μπορεί να είναι μια (a hands-on-activity) δραστηριότητα όπου χρησιμοποιούμε τα χέρια μας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως σχέδιο, ζωγραφική, άγγιγμα, τακτοποίηση ή επικόλληση υλικού και εικόνων, γλυπτική, κατασκευή και τοποθέτηση, και η οποία παράγει απτά προϊόντα. Αυτά τα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αντικείμενα στοχασμού, να αποθηκευτούν ως ντοκουμέντα ή να εκτεθούν. Εκτός από τις θεραπευτικές δυνατότητες της διαδικασίας της καλλιτεχνικής δημιουργίας, καθεαυτό, τα ίδια τα προϊόντα γίνονται δοχεία αναμνήσεων / εμπειριών και παίζουν σημαντικό ρόλο βοηθώντας κάποιον να επιτύχει βαθύτερη κατανόηση, να διακρίνει με μεγαλύτερη ευκολία επαναλαμβανόμενα θέματα και μοτίβα και να συνδέσει γεγονότα, και τελικά, συμβάλλουν στην μεταμόρφωση της εμπειρίας και της δημιουργίας νέου νοήματος. Η τέχνη μπορεί επιπλέον να χρησιμοποιηθεί για την ανταλλαγή εμπειριών ή την επικοινωνία πληροφοριών σε άλλους….
Όσον αφορά το τι μπορεί να συμβαίνει στον εγκέφαλό μας, η Lane ισχυρίζεται ότι η δημιουργική διαδικασία αναγκάζει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου να απελευθερώνουν ενδορφίνες και άλλους νευροδιαβιβαστές που επηρεάζουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, ανακουφίζοντας τον πόνο και ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά. Αυτό συμβαίνει επειδή «οι ενδορφίνες είναι σαν οπιούχα, που δημιουργούν μια εμπειρία διαστολής (expansion), σύνδεσης και χαλάρωσης…, σε συνδυασμό με αυτές τις φυσιολογικές αλλαγές, η τέχνη μπορεί συχνά να αλλάξει τη στάση / διάθεση των ανθρώπων, τις συναισθηματικές καταστάσεις και την αντίληψη του πόνου» (Lane, 2005, που αναφέρεται στο Phelps, 2012)…
β) Τέχνη: η θεραπευτική και μεταμορφωτική της δυνατότητα / Ιανουάριος 2014
O εσωτερικός κόσμος και ο κόσμος εκεί έξω
Μέσω της δημιουργίας τέχνης μπορούμε να επιστρέψουμε σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια και να αποκτήσουμε πρόσβαση σε αναμνήσεις και θαμμένο υλικό με λιγότερο απειλητικό τρόπο, κι επίσης να συνδέσουμε την ασυνείδητη και τη συνειδητή μας εμπειρία. Η ζωγραφική και η ενασχόληση με τη δημιουργική εργασία αποδεικνύεται ένα αποτελεσματικό μέσο για να επιτραπεί η ανάδυση ασυνείδητων και βαθιά θαμμένων στοιχείων / πληροφοριών, επειδή μας δίνει πρόσβαση στο πηγάδι του ασυνείδητου και φέρνει στην επιφάνεια καταπιεσμένα γεγονότα και μνήμες αφαιρώντας ισχυρά χτισμένα εμπόδια και τείχη άρνησης, φόβου και αυτό / λογοκρισίας. Πρακτικά, σημαίνει σύνδεση με εκείνα τα μέρη του εαυτού που περιέχουν τραυματικά περιστατικά ή απλά καταπιεσμένες γνώσεις και πληροφορίες που μπορεί να μην είναι ορατές στη συνειδητή μας επίγνωση. Είναι σαν μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας να επιτρέπεται σε προηγούμενες εμπειρίες, εσωτερικές συγκρούσεις, ιδέες και συναισθήματα να επιπλεύσουν από το ασυνείδητο στην επιφάνεια.
Για παράδειγμα, η αυθόρμητη, μη κατευθυντική καλλιτεχνική δημιουργία διευκολύνει περισσότερο αυτή τη διαδικασία κι επιτρέπει σε κάποιον να δημιουργήσει συνδέσμους, συνειδητά κι ασυνείδητα, μεταξύ των εμπειριών και του χρόνου, και αυτό μπορεί να επιτρέψει την αυθόρμητη ομαδοποίηση εμπειριών, η οποία μπορεί να αυξήσει περαιτέρω την διορατικότητα. Ο Martin Fischer υποστήριξε ότι «πρέπει να ακούμε το συνειδητό μυαλό μας και πρέπει να ακούμε και το ασυνείδητο μυαλό μας. Και μόνο όταν συνδυάζουμε τα δύο ταυτόχρονα, λαμβάνει χώρα αληθινή μάθηση και ανάπτυξη»…… Η Hagood (2000) επίσης αναφέρει ότι «η καλλιτεχνική διαδικασία βοηθάει στην αποκάλυψη θαμμένων αναμνήσεων» και η Rubin σημειώνει ότι ο Φρόιντ αναγνώρισε ότι ‘οι πιο σημαντικές αποκαλύψεις των ανθρώπων ήταν οι περιγραφές των οπτικών εικόνων» (1987, που αναφέρεται στο Gil, 2006). Επιπλέον, η καλλιτεχνική έκφραση μας βοηθά στην κατανόηση του εσωτερικού κόσμου μας και ακόμη προσφέρει τη δυνατότητα για τη δοκιμή λύσεων και αλλαγών. Μάλιστα, η ζωγράφος και εικαστική θεραπεύτρια, Edith Kramer , η οποία εργάστηκε εκτενώς με παιδιά, υποστηρίζει ότι «η τέχνη φέρνει το ασυνείδητο υλικό πιο κοντά στην επιφάνεια» και «παρέχει μια περιοχή συμβολικής εμπειρίας όπου οι αλλαγές μπορούν να δοκιμαστούν» (Ulman et al., 1977, cited in Gil, 2006)…..
Η Betensky περιγράφει την τέχνη ως μια ‘χέρι – μάτι – σκέψη– συναίσθημα’ ενέργεια, και ως ενοποίηση του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου μέσω του μυαλού και του σώματος (1973, cited in Smith, 2005). Και η Elinor Ulman ισχυρίζεται ότι «η τέχνη είναι το σημείο συνάντησης του εσωτερικού κόσμου με τον εξωτερικό κόσμο» (cited in Malchiodi, 2007). Η δημιουργία τέχνης λοιπόν μας δίνει τη δυνατότητα να μάθουμε περισσότερα για τον εαυτό μας και τον κόσμο, κι επιπλέον, την δυνατότητα να την ενσωματώσουμε (integrate) αυτή τη γνώση. Η Ulman γράφει ‘στην ολοκληρωμένη δημιουργική διαδικασία, η εσωτερική και η εξωτερική πραγματικότητα συγχωνεύονται σε μια νέα ταυτότητα…. (cited in Brookes, 2000).
2. Επίσης, συνεχίζοντας το νήμα από την προηγούμενη ανάρτηση σχετικά με τον σεξισμό και την καταπίεση των ελευθεριών των γυναικών, εξέτασα εν συντομία τις ζωές γυναικών του παρελθόντος και του παρόντος που μπορεί συχνά να μην συνδέουμε με την αποδυνάμωση ή την καταπίεση, όπως οι πρώτες κυρίες, κι ακόμη περισσότερο, γυναίκες που ήταν οι ίδιες αρχηγοί κρατών. Πολλές από αυτές τις γυναίκες δεν εξαιρέθηκαν από αυτές τις επιρροές, τις δυναμικές και τις ιδιαίτερες κοινωνικές προσδοκίες. Υπήρχε πίεση για συμμόρφωση και προσδοκίες για το τι έπρεπε να είναι και τι έπρεπε να κάνουν ή να λένε. Συχνά ήταν θύματα επιθέσεων μισογυνισμού και πιο πρόσφατα θύματα trolling μέσω των social media (μέσων δικτύωσης). Ένα πιο πρόσφατο ιστορικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας Jacinda Arden και άλλων γυναικών πολιτικών που μάχονται με ένα αυξανόμενο κύμα μισογυνισμού.
Μερικά σχόλια / αποφθέγματα από ορισμένες πρώτες κυρίες και γυναίκες που ήταν αρχηγοί κρατών σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων και τον σεβασμό:
Στις 27 Μαρτίου 1958 η Eleanor Roosevelt παρατήρησε στα Ηνωμένα Έθνη: «Πού αρχίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα; Σε μικρά μέρη, κοντά στο σπίτι – τόσο κοντά και τόσο μικρά που δεν φαίνονται σε κανέναν χάρτη του κόσμου. Ωστόσο, είναι ο κόσμος του κάθε ατόμου. Η γειτονιά στην οποία ζει. το σχολείο ή το κολέγιο που φοιτά· το εργοστάσιο, το αγρόκτημα ή το γραφείο όπου εργάζεται. Αυτά είναι τα μέρη όπου κάθε άνδρας, γυναίκα και παιδί αναζητά ίση δικαιοσύνη, ίσες ευκαιρίες, ίση αξιοπρέπεια χωρίς διακρίσεις. Αν αυτά τα δικαιώματα δεν έχουν νόημα εκεί, δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία πουθενά. Χωρίς συντονισμένη δράση των πολιτών για να υποστηρίξουν κοντά στο σπίτι τους, μάταια θα αναζητούμε πρόοδο στον ευρύτερο κόσμο». Όσον αφορά την ελευθερία και την ισότητα των φύλων, η Betty Ford ισχυρίστηκε ότι «η αναζήτηση της ανθρώπινης ελευθερίας δεν μπορεί ποτέ να ολοκληρωθεί χωρίς ελευθερία για τις γυναίκες» και η Michelle Obama ισχυρίστηκε ότι «καμία χώρα δεν μπορεί ποτέ να ανθίσει πραγματικά εάν καταπνίγει τις δυνατότητες των γυναικών της και στερείται την προσφορά των μισών πολιτών της». Η Indira Gandhi είχε πει: «Για να είναι απελευθερωμένη η γυναίκα πρέπει να είναι ελεύθερη να είναι ο εαυτός της, όχι σε ανταγωνισμό με τον άντρα, αλλά στο πλαίσιο της δικής της ικανότητας και της προσωπικότητάς της». Στο ίδιο σημείωμα, η πρώην αρχηγός κράτους στη Δανία, Jóhanna Sigurdardóttir, υποστήριξε ότι «είναι απολύτως επιτακτικό να γίνονται σεβαστά η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα κάθε ανθρώπου, σε όλο τον κόσμο».
3. Καθώς φτάνω στο τέλος αυτής της ανάρτησης, θα κάνω μια τελευταία αναφορά σε έναν από τους ομιλητές στο Collective Trauma Summit σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τον Tristan Harris, έναν ηθικολόγο τεχνολογίας (technology ethicist) που έχει μελετήσει την ηθική της ανθρώπινης πειθούς. Ανέλυσε το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν τις ρίζες τους σε τοξικά επιχειρηματικά μοντέλα κι έχουν δημιουργηθεί για να κατευθύνουν την προσοχή των ανθρώπων στα ελαττώματα της κοινωνίας και να πυροδοτούν την πόλωση, καθώς και τα βήματα που θα μπορούσαν να γίνουν προς μια τεχνολογία που βρίσκεται σε επουλωτική / θεραπευτική σχέση με την ανθρωπότητα. Ο Harris εμφανίστηκε στο ντοκιμαντέρ του Netflix The Social Dilemma / Το Κοινωνικό Δίλημμα, στο οποίο ο ίδιος και άλλοι πρώην υπάλληλοι της τεχνολογίας εξηγούν πώς ο σχεδιασμός των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης καλλιεργεί τον εθισμό για να μεγιστοποιήσει το κέρδος και για να χειραγωγεί τις απόψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Η ταινία εξετάζει επίσης την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία, ιδιαίτερα των εφήβων. Έχει επίσης δώσει μαρτυρία σχετικά με το απόρρητο των δεδομένων και με το πώς οι αλγόριθμοι μπορούν να επηρεάσουν τις επιλογές των ανθρώπων και να αλλάξουν αποτελεσματικά τη γνώμη τους. Ο Harris έχει πει ότι «η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη… έχει γίνει ένας αγώνας δρόμου προς το κάτω μέρος του εγκεφαλικού στελέχους, ποιος μπορεί τελικά να κατέβει χαμηλότερα…»
Ομιλία TED του Tristan Harris στο: https://www.ted.com/talks/tristan_harris_how_a_handful_of_tech_companies_control_billions_of_minds_every_day
4, Τέλος, διάβασα ένα νέο βιβλίο για μικρά παιδιά που μου άρεσε από την Annaka Harris και τον John Rowe με τίτλο: I WONDER / ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ. Το βιβλίο το βρήκα στον ιστότοπο του Sam Harris, ο οποίος γράφει για το βιβλίο: «Ο σκοπός του I Wonder είναι να διδάξει τα πολύ μικρά παιδιά (και τους γονείς τους) να εκτιμούν το αίσθημα του «δεν γνωρίζω» ως βάση κάθε ανακάλυψης. Σε έναν κόσμο που οδηγείται από ψευδείς βεβαιότητες, δεν μπορώ να σκεφτώ πιο σημαντικό μάθημα για να δώσουμε στην επόμενη γενιά».