1) Η αγανάκτηση ως πηγή κινητοποίησης
Η αγανάκτηση και η οργή που δεν εκτονώνονται καταστροφικά ή αυτοκαταστροφικά, αλλά μεταμορφώνονται δημιουργικά ή μας κινητοποιούν για να αγωνιστούμε κατά της αδικίας και οποιασδήποτε μορφής κακοποίησης, είναι σημαντικές πηγές δύναμης που κινητοποιούν τους επιζώντες να προχωράνε πέρα από την κατάσταση του θύματος.
Τα παρακάτω σύντομα αποσπάσματα είναι από το κεφάλαιο της Silva Amati Sas στο βιβλίο Bearing Witness: Psychoanalytic Work with People Traumatized by Torture and State Violence (μια ψυχαναλυτική εργασία με ανθρώπους, που έχουν τραυματιστεί από βασανιστήρια και κρατική βία (επιμέλεια Andres Gautier και Anna Sabatini Scalmati).
‘Θεωρητικά, η αγανάκτηση, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα συναίσθημα, μια συναισθηματική παρόρμηση που μας βοηθά να βγούμε από την ακινησία, την αμηχανία, την σύγχυση και τον φόβο που μας κατακλύζουν όταν συνειδητοποιούμε ότι ένα άλλο ανθρώπινο ον έχει ως κίνητρο μια καταστροφική πρόθεση. Σηματοδοτεί το γεγονός ότι είμαστε σε επαφή με μια κακοποιητική πραγματικότητα. Το συναίσθημα της αγανάκτησης έχει κατ ‘ ανάγκην μια επιθετική διάσταση, αποτελεί μια παρόρμηση που μας βοηθά να δώσουμε προτεραιότητα στις αξίες μας και να ελευθερώσουμε την ικανότητά μας να σκεφτούμε κριτικά, καθώς και την ικανότητα μας να επιλέξουμε και να προβούμε σε κρίση καταδίκης’
‘Είναι σημαντικό να διατηρηθεί ζωντανό το αίσθημα της αγανάκτησης μέσα μας, γιατί στη σύγχρονη κοινωνία, που κυριαρχείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα πάντα, συμπεριλαμβανομένων και των βασανιστηρίων, μπορούν να θεωρηθούν αποδεκτά και δικαιολογημένα… Καθώς η σύγχρονη κοινωνία κυριαρχείται από τα μέσα ενημέρωσης, όπου όλα επιτρέπονται, τείνει να σπρώχνει τόσο την αγανάκτηση όσο και την ντροπή στο παρασκήνιο. Για παράδειγμα, με την υπερβολική και την διφορούμενη διάδοση εικόνων βασανιστηρίων, καταλήγουμε να προσαρμοζόμαστε σε αυτά – υπερφορτωμένοι και αδιάφοροι – μπορεί να χάσουμε κάθε αίσθηση αγανάκτησης’
2) Βιβλία
Treating Complex Traumatic Stress Disorder: An Evidence Based Guide by Christine A. Courtois PhD and Julian D. Ford
Foreword by Judith Lewis Herman
Afterword by Bessel A. van der Kolk
http://www.guilford.com/p/courtois
Σύντομα αποσπάσματα από το βιβλίο:
Αρχικά το ψυχολογικό τραύμα θεωρείτο ότι ήταν μια αφύσικη εμπειρία (δηλαδή, ‘έξω από το φάσμα της κανονικής ανθρώπινης εμπειρίας’ σύμφωνα με το DSM-III – American Psychiatric Association, 1980), αλλά καθώς τα επιδημιολογικά στοιχεία πλήθαιναν και έδειχναν ότι μια πλειοψηφία ενηλίκων (π.χ. Kessler, Sonnega, Bromet, Hughes, και Nelson, 1995) και μια σημαντική μειοψηφία παιδιών (π.χ., Costello, Erklani, Fairbank, και Arnold. 2002), εκτίθενται σε τραυματικά γεγονότα, υπήρξε μια στροφή ως προς τον καθορισμό του ψυχολογικού τραύματος χωρίς πλέον να υπάρχει αναφορά στην κανονικότητα του ή μη. Γενικά, οι άνθρωποι που δεν έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα δεν περιμένουν ότι το τραύμα μπορεί να συμβεί και στη δική τους ζωή (ή στις οικογένειες τους ή στην κοινότητα τους), αλλά όταν κάποιος βιώσει ψυχολογικό τραύμα, αυτός ή αυτή είναι αντικειμενικά πιο πιθανόν να βιώσει μετέπειτα τραυματικά γεγονότα και επίσης κάποιος είναι υποκειμενικά πιο επιρρεπής στο να πιστεύει ότι μπορεί να υποστεί τραύμα. Με την αυξανόμενη διάδοση και την σχεδόν άμεση πληροφόρηση μέσα από τις πολλές μορφές ηλεκτρονικών και άλλων μέσων -. όχι μόνο σε ‘δυτικοποιημένες’ κοινωνίες αλλά και σε κοινωνικοοικονομικά υπανάπτυκτες χώρες – η ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τραυματικά γεγονότα έχει σημαντικά αυξηθεί, ακόμα και αν αυτά τα γεγονότα δεν συμβαίνουν στους ίδιους, ή σε κάποιον που γνωρίζουν προσωπικά (βλ. εθνική έρευνα στις ΗΠΑ των Silver, Holman, McIntosh, Palm, και Gil-Rivas [2002] σχετικά με τις επιπτώσεις της 11ης Σεπτεμβρίου , 2001, τρομοκρατικές επιθέσεις).
Μια άλλη θλιβερή πραγματικότητα που αφορά το ‘πολύπλοκο τραύμα’ (complex trauma) σχετίζεται με την διαπροσωπική φύση του. Όσο πιο στενή η σχέση μεταξύ του δράστη (ων) και του θύματος (ων) και των ομάδων στις οποίες ανήκει (ουν) (π.χ., οικογένεια, θρησκεία, φύλο, πολιτικό κόμμα, φορέα, δομή διοίκησης), τόσο πιο πιθανόν είναι τα θύματα να αντιμετωπίσουν ζητήματα ‘διχοτομημένης πίστης’ (conditions of divided loyalty). Ως μια αυτο-προστατευτική στρατηγική, η ομάδα μπορεί να συμμαχήσει υπέρ της φίμωσης, μυστικότητας, και της άρνησης. Ως αποτέλεσμα, τα θύματα δεν λαμβάνουν τη βοήθεια που περιμένουν και έχουν ανάγκη όταν πλέον η θυματοποίηση αποκαλύπτεται ή άλλως εκτίθεται. Αυτή η διαδικασία έχει χαρακτηριστεί ως δευτερογενής τραυματισμός (the second injury). (Symonds, 1975) ή τραύμα προδοσίας (betrayal trauma) (De Prince και Freyd, 2007). Η έλλειψη ανταπόκρισης ή προστασίας – ή η απόδοση ευθυνών στο θύμα – αποτελεί προδοσία της εμπιστοσύνης του θύματος και της ευθύνης αυτού που βοηθά το θύμα, και μπορεί να επιδεινώσει σοβαρά την τραυματική θυματοποίηση. Η χειρότερη περίπτωση είναι όταν κάποιος που φροντίζει το θύμα άμεσα και κατ ‘επανάληψη κακοποιεί ένα ευάλωτο παιδί ή δεν ανταποκρίνεται ή δεν προστατεύει το παιδί από την κακοποίηση από άλλους. Τα μικρά παιδιά που εκτίθενται σε τραύμα προδοσίας από αυτούς που τα φροντίζουν συχνά αναπτύσσουν έναν αποδιοργανωμένο / αποσυνδετικό τύπο προσκόλλησης στην παιδική ηλικία και αργότερα έναν ενήλικο τύπο προσκόλλησης που περιγράφεται ως φοβισμένος / αποφευκτικός / αποσυνδετικός (Lyons-Ruth, Dutra, Schuder και Bianchi, 2006). Τα παιδιά, περισσότερο από τους ενήλικες, τείνουν να χρησιμοποιούν την διάσχιση (dissociation) για να αντιμετωπίσουν τέτοιες τραυματικές (συνθλιπτικές) συνθήκες (Putnam, 2003), και τώρα πιστεύεται ότι αυτό μεταμορφώνει την προσωπικότητα και παρεμποδίζει την ενσωμάτωση των τραυματικών εμπειριών σε όλες τις πτυχές του παιδικού και αργότερα του ενήλικα εαυτού. Το αποτέλεσμα είναι ένα άτομο που διατηρεί μια ‘μπροστινή’ ή ‘ως εάν’ ή ‘φαινομενικά φυσιολογική’ προσωπικότητα που φαίνεται λειτουργική, αλλά είναι μουδιασμένη και μπορεί και να αγνοεί το τραύμα, και μια ‘συναισθηματική’ προσωπικότητα που έχει καταστεί ανίκανη ψυχοκοινωνικά λόγω της γνώσης του τραύματος (βλ. Steele & van der Hart, Κεφάλαιο 7, σε αυτό το βιβλίου)
Μπορείτε να διαβάσετε άρθρα της Dr. Christine Courtois σχετικά με θέματα που αφορούν στο τραύμα στην ιστοσελίδα της: http://drchriscourtois.com/articlesandchapters.html