Διαχείριση του Τραύματος μέσω της Τέχνης: Ένα Εικαστικό Ημερολόγιο της Διαδρομής της Επούλωσης
Tόνια Αλεξανδρή – Αύγουστος 2013
Η τέχνη επιτρέπει στο παρελθόν, ‘το οποίο έχει πεθάνει και έχει φύγει’, να ‘εξακολουθεί να ζει … μέσω των λέξεων ή των εικόνων ή της μουσικής, όπως χορεύει ένα σωματίδιο σκόνης σε μια ακτίνα φωτός του ήλιου’ (Sam Taylor, 2007).
Αυτό το εικαστικό ημερολόγιο μοιάζει με ένα πυκνό μωσαϊκό όλων αυτών που έχω ζήσει, αντιμετωπίσει, υπομείνει και υποφέρει, επεξεργαστεί και επουλώσει, μάθει και δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια. Αναφέρεται σε μια παιδική και εφηβική ηλικία που έχει επιβαρυνθεί με κακοποίηση, σε θυματοποίηση στην ενήλικη ζωή, στις επιπτώσεις αυτών των εμπειριών και στα συναισθήματα και στους σωματικούς πόνους που συνδέονται με αυτές τις εμπειρίες.
Διηγούμαι με λέξεις και διηγούμαι πολύ περισσότερα με εικόνες, διότι για μένα η δημιουργία εικόνων είναι πιο εύκολη και διότι η τέχνη είναι εγγενώς πιο πολύ-επίπεδη και σύνθετη. Η τέχνη μου παρέχει, επίσης, ένα ασφαλέστερο πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορώ να εργαστώ και να εκφράσω τον εαυτό μου καθώς επεξεργάζομαι υλικό και καταγράφω τραυματικά περιστατικά. Επίσης η διαδικασία της δημιουργίας εικόνων έχει, σε κάποιο βαθμό, επιτρέψει την χρονική και χωρική οργάνωση των εμπειριών μου, κάτι που είναι πολύ σημαντικό και συμβάλει στην επίτευξη σαφήνειας και βαθύτερης κατανόησης και αύξησης της ικανότητας δημιουργίας συσχετίσεων ανάμεσα στα γεγονότα, στο χώρο και στο χρόνο. Ακόμη, η τέχνη μου αντανακλά την προσπάθεια μου να επουλώσω και να ξεπεράσω, μια διαδικασία που βρίσκεται πάντα σε δυναμική αλληλεπίδραση με τις συνθήκες της ζωής μου, και ως εκ τούτου, αυτό το εικαστικό ημερολόγιο έχει γίνει μια οπτική αφήγηση (visual narrative) που με βοήθησε να ανακατασκευάσω την ιστορία μου μέχρι τώρα και να εργαστώ προς την κατεύθυνση να παραμείνω ασφαλής και να πετύχω ένα υψηλότερο επίπεδο διορατικότητας και ενδυνάμωσης.
Παρόλο που η διαδικασία της δημιουργίας ενός εικαστικού ημερολογίου ήταν ως επί το πλείστον μοναχική, έχει γίνει ένα μέσον σύνδεσης με τους άλλους, επειδή η έκθεση των έργων στην μια μορφή ή στην άλλη επιτρέπει την μετατροπή της απομόνωσης, η οποία είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της εσωτερικής εστίασης και της μοναχικής δημιουργίας, σε ένα είδος σύνδεσης με τους άλλους μέσω της επικοινωνίας των σχεδίων. Είναι σαν η τέχνη να γίνεται ένας χώρος όπου συναντώνται η εσωτερική και η εξωτερική πραγματικότητα. Επιπλέον, αυτό το εικαστικό ημερολόγιο έδωσε μια πολύ αναγκαία διέξοδο στην καταπιεσμένη και τραυματισμένη δημιουργικότητά μου, και με βοήθησε να σπάσω τη σιωπή, και ως εκ τούτου, μου επέτρεψε να μοιραστώ εμπειρίες που ίσως δεν θα μπορούσα αρχικά να εκφράσω με λέξεις. Εξάλλου γνωρίζουμε τώρα ότι οι τραυματικές εμπειρίες κωδικοποιούνται στο μυαλό με τη μορφή εικόνων. Ως εκ τούτου, η τέχνη μπορεί να προσφέρει έναν τρόπο για να εκφράσουμε αυτές τις εικόνες βοηθώντας μας να τις φέρουμε στη συνείδηση με ένα λιγότερο απειλητικό τρόπο. Η Malchiodi γράφει ότι τα συναισθήματα και οι σκέψεις ‘δεν είναι αυστηρά λεκτικά και δεν περιορίζονται στην αποθήκευση τους στον εγκέφαλο ως λεκτική γλώσσα, και ως εκ τούτου, η τέχνη μπορεί να είναι χρήσιμη στο να βοηθά τους ανθρώπους να επικοινωνούν πτυχές των αναμνήσεων και των ιστοριών τους, οι οποίες μπορεί να μην είναι άμεσα διαθέσιμες μέσω της συνομιλίας και ακόμη υποστηρίζει ότι η καλλιτεχνική έκφραση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια μορφή οπτικής γλώσσας μέσω της οποίας οι άνθρωποι μπορούν να εκφράσουν αυτό που δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια, όπως την παιδική κακοποίηση (Malchiodi, (2007).
Τέλος, η απόφαση μου να χρησιμοποιήσω αυτό το εικαστικό ημερολόγιο για να δημιουργήσω αφίσες με έκανε αρχικά να αισθανθώ ότι εγκατέλειπα την ψευδαίσθηση προστασίας που είχα, επειδή ‘μιλώντας δημοσίως θα μπορούσε να με στιγματίσει’ (Herman, 1997) και να προκαλέσει τις επικρίσεις των άλλων, που είναι μορφές δευτερογενούς ψυχολογικού τραυματισμού. Ωστόσο, αν και το σπάσιμο της σιωπής μπορεί να είναι ανησυχητικό και δύσκολο, μειώνει το φόβο, αφαιρεί την ντροπή και την τοποθετεί εκεί όπου ανήκει. Η Marie O’Neill, θεραπεύτρια και επιζώσα κακοποίησης, γράφει ‘ο τελικός στόχος μου ήταν να αντιμετωπίσω τα συναισθήματα της ντροπής, της ανάγκης να κρύψω αυτό το άθλιο χάλι, και με τον τρόπο αυτό να συμβάλλω στο να αναγκάσω την κοινωνία να δει αυτό που θα προτιμούσε να μην δει’ (cited in Mullinar και Hunt, 1997). Στο ίδιο βιβλίο η Evelyn Miers, μητέρα ενός επιζώντα σεξουαλικής κακοποίησης, γράφει ‘Πόση έκθεση χρειαζόμαστε πριν αυτό το θέμα ταμπού αντιμετωπιστεί από τους πολιτικούς μας, το ιατρικό κατεστημένο, τους θεραπευτές, την εκκλησία και την κοινωνία γενικότερα. Η κακοποίηση είναι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ, συμβαίνει. Η σεξουαλική κακοποίηση συμβαίνει. Δεν μπορεί να αγνοηθεί. Δεν μπορεί να αγνοηθεί και είναι καταστροφική όχι μόνο για το θύμα, αλλά και για την οικογένειά του’. Οπότε η τέχνη διευκόλυνε τη δημοσιοποίηση πτυχών της ιστορίας μου, που ‘επιτρέπει σε κάποιον να αισθάνεται ότι μπορεί να βοηθήσει να αλλάξει το μέλλον’ (cited in van Loon and Kralik, 2005).
Κρυμμένος πόνος
Παιχνίδια
This train is freedom bound
Αφίσες