Posted on by

Τόποι

«Η παραβίαση των [προσωπικών]δεδομένων αυτών, μέσα από την πρόσβαση σε αυτά, τη συλλογή, επεξεργασία, αποκάλυψη ή δημοσιοποίησή τους συνιστά συνήθως μια ολική παραβίαση της ιδιωτικής σφαίρας και της αξιοπρέπειας του προσώπου. Πρόκειται για μια απώλεια του ελέγχου των δεδομένων του προσώπου, η οποία ουσιαστικά ισοδυναμεί με ολική απώλεια της αυτονομίας του». Χριστίνα Ακριβοπούλου

 «Άλλωστε, τι  //  θαρρείς πως στο βάθος είναι η ποίηση; Είναι η γύρη
των πραγμάτων του σύμπαντος. Η γύρη σε πράξεις,
η γύρη σε οδύνη, σε φως, σε χαρά, σε αλλαγές, // σε πορεία, σε κίνηση.

Η ζωή κι η ψυχή  //  σ’ ένα αιώνιο καθρέφτισμα μέσα στο χρόνο.

Τι νομίζεις λοιπόν∙ κατά βάθος η ποίηση
είναι μι’ ανθρώπινη καρδιά φορτωμένη όλον τον κόσμο».  Νικηφόρος Βρεττάκος


Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει τέσσερα νέα σχέδια ελληνικών τόπων και αναφορές σ’ ένα πεζό έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου, από τις Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ, καθώς κι ένα άρθρο σχετικό με το συνταγματικό δικαίωμα της προστασίας προσωπικών δεδομένων της Χριστίνας Μ. Ακριβοπούλου.

Α. Το γυμνό παιδί (1939) του Νικηφόρου Βρεττάκου από τις εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, γεννήθηκε το 1912 στη Λακωνία. Πέρασε τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του μεταξύ Πλούμιτσας, Κροκεών και Γυθείου. Πήγε στην Αθήνα το 1929 με στόχο να ξεκινήσει πανεπιστημιακές σπουδές που δεν ολοκλήρωσε λόγω οικονομικών δυσχερειών και προβλημάτων υγείας στην οικογένεια. Έκανε διάφορες δουλιές για να επιζήσει. Δύο απο τα έργα του “Ο πόλεμος”  και το λυρικό δράμα “Δύο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου” διώχθηκαν και απαγορεύτηκαν, το πρώτο απο τη δικτατορία του Μεταξά και το δεύτερο από τους πολιτικούς συντρόφους του.

Έλαβε μέρος στον πόλεμο του ’40 και στην Αντίσταση. Μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία, από όπου ταξίδεψε ανά την Ευρώπη συμμετέχοντας σε ραδιοφωνικές εκπομπές και σε φεστιβάλ ποίησης, ενώ τιμήθηκε από διάφορα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και επεξεργάστηκε το αυτοβιογραφικό κείμενο «Οδύνη» που εκδόθηκε το 1969 στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Έλαβε πολλά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις, και.προτάθηκε τέσσερις φορές για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, Απεβίωσε το 1991 στην Πλούμιτσα.

Το συγγραφικό του έργο είναι πλούσιο σε ποιήματα, πεζά και μεταφράσεις, και  χαρακτηρίζεται από λυρισμό, έντονη δραματική γραφή και κοινωνικό προβληματισμό, αγάπη για τη φύση, τη ζωή και τον άνθρωπο. Για την ποίηση ο Βρεττάκος αναφέρει:

«Στην ποίηση αυτή, λοιπόν, από σιγά–σιγά και χωρίς να το καταλάβω έδωσα την ψυχή μου. Και χωρίς να είμαι βέβαιος ότι είμαι ποιητής, ξέρω τώρα πως δεν είμαι τίποτα άλλο. Θα μου ήταν αρκετό αν τουλάχιστο βεβαιωνόμουνα πως με μέσο αυτή την ποίηση, έκαμα το χρέος της ζωής μου…».

Η παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου Το γυμνό παιδί λέει: «Το γυμνό παιδί παρά τα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία δεν είναι ένα αμιγώς αυτοβιογραφικό έργο. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος θέλοντας να εξομολογηθεί τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά του σε μια ορισμένη χρονική περίοδο -την εποχή της παιδικής ηλικίας- μέσα σ’ ένα ορισμένο περιβάλλον, ανάπλασε μυθιστορηματικά το σύνολο του υλικού του. Οι δύο κεντρικοί ήρωες, αποτελούν τη συνισταμένη πολλών προσώπων που αντιπροσωπεύουν το καλό και το κακό στα χρόνια της πρώτης γνωριμίας του με τον κόσμο. Τελικός σκοπός του ήταν να δώσει την οδυνηρή πραγματικότητα των πληγμάτων που δέχθηκε η ευαισθησία του».

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

«Στην αρχή τα παιδιά μαζευτήκανε γύρω μας και μας κοιτούσαν περίεργα με τα χέρια τους πίσω. Εγώ, είπαν τότε, πως έμοιαζα με τούτο το ζώο κ’ η Μαργή μας με κείνο. Σαν φύγαμε μας βάλαν στη μέση και μας πήγαν ως έξω στο σπίτι μας. [……..] Το μίσος τους γίνηκε πιο σκοτεινό και μια μέρα μας κήρυξαν αμείλιχτο πόλεμο. Πιασμένοι από το χέρι, εγώ κι η Μαργή, γυρίζαμε μόνοι μας από το σχολειό. Ένα σμήνος παιδιών, που μας φάνηκε ως να’ πεσε πάνω από τα δέντρα, μπέρδεψε στα μαλλιά μας τα χέρια του και μας έσυρε κάτω. Όταν φύγανε τίναξα κλαίγοντας την ποδιά της Μαργής και ξεκίνησα πίσω της, κοιτάζοντας γύρω με φόβο. Δε φαινόταν ψυχή. Το σμήνος είχε κιόλας χαθεί σαν να πέταξε πάνω στα δέντρα (1919 / σελ. 16).

Δεν κρυώνω, πονώ, κάτι άλλο. Ένα ρούχο που βρίσκεται έξω απ΄τα ρούχα, ή μέσα απ’ αυτά. Δεν μπορώ να στο ειπώ. Δεν είναι τα ρούχα, δεν είναι η φωτιά {σελ. 74}.

«Αξίζει παναθεμάτη αυτή η παλιοζωή. Να αναπνέεις και να χαίρεσαι, ξεχνώντας πως έχεις σάρκα και οστά. Νομίζεις πως έχεις τη θάλασσα μέσα σου, τον ήλιο, τον κόσμο ολόκληρο. Τι άλλο θέλεις καλύτερο για να ζεις σε τούτο τον κόσμο χωρίς να μισείς;» (σελ. 27).

Β. Το άρθρο της Χριστίνας Μ. Ακριβοπούλου (διδάκτορας Συνταγματικού Δικαίου. δικηγόρος και καθηγήτρια δικαίου στο ΕΑΠ). στο οποίο θα αναφερθώ σήμερα αφορά το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων μέσα από τον φακό του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή.

Η Ακριβοπούλου εξηγεί ότι ενώ μπορεί το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων να μην ταυτίζεται με το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, η αξία της αναγνώρισής του εντοπίζεται στην αξία της προστασίας της ιδιωτικότητας του ατόμου, η οποία έγκειται στην ικανότητα της να παρέχει στο πρόσωπο αρνητική, αμυντική προστασία από κάθε εισβολή ή παρέμβαση στον ιδιωτικό του χώρο, καθώς και από κάθε είδους καταπιεστική, χειραγωγική, ελεγκτική ή πατερναλιστική συμπεριφορά που μπορεί να στοχεύει στον περιορισμό της ελευθερίας του προσώπου να αναπτύσσει την προσωπικότητά του και την αυτονομία του, να διαμορφώνει, και να απολαμβάνει τις σχέσεις και τις επιλογές εκείνες μέσα από τις οποίες αυτοπροσδιορίζεται.

Στο πλαίσιο αυτό, ισχυρίζεται η Ακριβοπούλου, η προστασία του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή εξασφαλίζει στον καθένα μας, σαν αόρατη ασπίδα, την προστασία της ταυτότητας μας, της αξιοπρέπειας μας, και της δυνατότητας μας να υιοθετούμε εναλλακτικές μορφές ζωής, από κάθε κριτική, χειραγωγική ή εξευτελιστική συμπεριφορά. Μας επιτρέπει να προστατευτούμε από συμπεριφορές που ωθούνται από προκαταλήψεις ή που οδηγούν σε κομφορμισμό. Ουσιαστικά η αξία της ιδιωτικότητας έγκειται στο ότι καθιστά το άτομο  «ελεύθερο, αυτόνομο, αυτεξούσιο και ανεξάρτητο στη συγκρότηση του εαυτού του». Προσθέτει ότι κάτω από τη σκέπη αυτής της αρνητικής-αμυντικής προστασίας, «η ιδιωτικότητα επιτρέπει στο πρόσωπο, θετικά, να διαμορφώσει και να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητά, τη σεξουαλικότητα, την επικοινωνία και την έκφρασή του, καθώς και τον τρόπο με τον οποίo παρουσιάζει τον εαυτό του στους άλλους και έτσι να διαπλάσει μια συγκροτημένη, διακριτή ταυτότητα βασισμένη σε ένα σύνολο ηθικών αρχών και αξιών που ο ίδιος αυτόνομα έχει επιλέξει».

Η συγγραφέας εξηγεί ότι την αξία της ιδιωτικότητας μπορεί να την προσδιορίσει κανείς με μεγαλύτερη ενάργεια, αν εξετάσει τις συνέπειες που επιφέρει η απώλειά αυτής. Κι εδώ είναι που ο ρόλος της προστασίας των προσωπικών δεδομένων εμφανίζεται ως κρίσιμος, αφού η ιδιαιτερότητά της φύσης των προσωπικών δεδομένων διευκολύνει την απώλεια ελέγχου του προσώπου επί της ιδιωτικότητάς του, η οποία απώλεια «αφήνει το πρόσωπο γυμνό, ευάλωτο και θέτει σε διακινδύνευση τον πυρήνα της αυτονομίας του, την ταυτότητά του».  Σημειώνει ότι «επώνυμα», μπορούμε να ονομάσουμε τα δεδομένα που επιτρέπουν την άμεση διασύνδεση με το υποκείμενό τους και που στη θεωρία και τη νομοθεσία χαρακτηρίζονται ως ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, όπως είναι για παράδειγμα τα γενετικά, βιομετρικά και ιατρικά δεδομένα.

Δεδομένα λοιπόν που αφορούν την υγεία ή κληρονομικές ασθένειες του προσώπου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την εθνική καταγωγή, εμπεριέχουν πληροφορίες του προσώπου που συνδέονται με την ιδιωτικότητά του, και «καλύπτουν μια εσώτερη σφαίρα του προσώπου με την έννοια του ιδιαίτερου εκείνου χώρου διαμόρφωσης της αυτονομίας και των ιδιωτικών επιλογών του, ως πεδίου προετοιμασίας του για την εξωτερίκευση, την έκφραση και την επικοινωνία του με τον κοινωνικό και δημόσιο χώρο».

Επίσης το άρθρο εξετάζει τις δυνατότητες που η σύγχρονη τεχνολογία παρέχει για τη δημιουργία και τη διακίνηση «επώνυμων» πληροφοριών, αυτών που ονομάζουμε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, και πως ενισχύει την πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων απειλών. Η Ακριβοπούλου μας λέει ότι αν παλιότερα οι απλές συμβατικές πληροφορίες μπορούσαν να διαχέονται γρήγορα η σύγχρονη τεχνολογία και η χρήση του διαδικτύου επιτρέπουν την κυκλοφορία τους σε μηδενικό χρόνο, πέρα από τα εθνικά σύνορα και προς εκατομμύρια ανώνυμους αποδέκτες. Γράφει: «Η σύγχρονη πληροφορία είναι δυνατόν να συλλέγεται, να αποθηκεύεται, να συγκρίνεται, να ταυτοποιείται και να καθίσταται αντικείμενο επεξεργασίας μέσα από τη χρήση της σύγχρονης πληροφορικής τεχνολογίας, πρακτική, η οποία σήμερα διευκολύνεται από τη λειτουργία όλο και περισσότερων ιδιωτικών, κρατικών και υπερεθνικών ‘τραπεζών δεδομένων’. Κυρίως, η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει τη δημιουργία της «επώνυμης» πληροφορίας, υπερβαίνοντας με τον τρόπο αυτό την ανθρώπινη και φυσική διάσταση του ανθρώπινου εαυτού, διασπώντας την ιδιωτικότητά του ατόμου και τελικά τον ίδιο σε ένα ψηφιδωτό πληροφοριών, σε αυτό, που πολύ εύστοχα στην αμερικανική  θεωρία αποκαλούν, digital man.

Η προστασία λοιπόν των προσωπικών δεδομένων είναι σημαντική γιατί η απώλεια της ιδιωτικότητας επιφέρει μια σειρά από αρνητικές συνέπειες, όπως: την υιοθέτηση από το άτομο μιας πιο κομφορμιστικής [φοβισμένης] μορφής ζωής και τον περιoρισμό της διαφορετικότητας,  ατομικότητας, της έκφρασης και της δημιουργίας του, μέχρι και την απώλεια του αυτοσεβασμού, την κοινωνική περιθωριοποίηση, την απομόνωση, τον στιγματισμό, την οικονομική του ζημία, την ανασφάλεια, την έκθεση σε διακρίσεις (πχ. στο χώρο της εργασίας, σπουδών, υγείας, δημόσιας ζωής, κλπ), την εκμετάλλευση ή τη χειραγώγηση του. Ουσιαστικά η παραβίαση των δεδομένων αυτών συνιστά απώλεια του ελέγχου των δεδομένων του προσώπου που ισοδυναμεί με απώλεια της αυτονομίας του

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο στη σελίδα: https://www.constitutionalism.gr/wpcontent/mgdata/pdf/412akribpoulou.pdf

Posted on by

Τόποι

&

Βιβλία

«Η μνήμη επιστρέφει  // με λαστιχένια πέδιλα,
λες και κολλούν τα βήματα  // στις ίδιες πέτρες»  Βασίλης Βασιλικός

 «Τότε η σιωπή σπάει, σιγά σιγά, ή ξαφνικά μια μέρα, και οι λέξεις ξεχύνονται, αναγνωρίζονται επιτέλους, ενώ από κάτω αρχίζουν να σχηματίζονται άλλες σιωπές».   Annie Ernaux

«Τα ζητήματα που σχετίζονται με το τραύμα για τα οποία ο πελάτης ζητάει βοήθεια, πιστεύω τώρα, είναι στην πραγματικότητα ένα «παράσημο θάρρους» που αφηγείται την ιστορία του τι συνέβη ακόμη πιο εύγλωττα από τα γεγονότα που κάθε άτομο θυμάται συνειδητά».   Janina Fisher

Τόποι

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Ἀφῆστε αὐτὸν τὸν ὄμορφο κόσμο νὰ διαιωνίζεται
ἀνακυκλώνοντας τὸ αὔριο μὲς στις πηγές του ὅπως
τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα ὡς ν᾿ ἀναδύεται,
κάθε πρωί, γιὰ πρώτη φορά, μὲς
ἀπ᾿ τὶς ρόδινες γάζες τῆς γέννας του…»  Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991)

Η διανομή

«Το πιθανότερο είναι πως δεν θα με ρωτήσει κανείς
τι την έκαμα την ψυχή μου. Όμως, εγώ
χρωστώ μιαν απόκριση πριν κλείσω τον έμμετρο  // μονόλογό μου.
……Λοιπόν,  //  την ψυχή μου την έκοψα με οδυνηρό ψαλίδι σε μικρά
φύλλα, μικρά χαρτιά, αστραπές μικρές
και τη μοιράζω στους περαστικούς». Νικηφόρου Βρεττάκος

Βιβλία

Τα Χρόνια της Annie Ernaux

Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα ελληνικά.

 «Με την ανάκτηση της μνήμης της συλλογικής μνήμης σε μια ατομική μνήμη, αυτή θα μπορέσει να συλλάβει τη βιωμένη διάσταση της Ιστορίας». Annie Ernaux

Όπως έγραψα σε μια προηγούμενη ανάρτηση, το έργο της Annie Ernaux το συνάντησα μόνο πρόσφατα, και από τότε έχω διαβάσει αρκετά βιβλία της, αλλά αν θα έπρεπε να προτείνω μόνο ένα βιβλίο,  αυτό μάλλον θα ήταν Τα Χρόνια, το οποίο εν μέρει  περιέχει αναφορές σε γεγονότα από τα άλλα της βιβλία. Κάποιοι  κριτικοί έχουν χαρακτηρίσει το βιβλίο ως το αριστούργημα της Ernaux, το δικό της Remembrance of Things Past / Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο. Όταν τέλειωσα το βιβλίο, ένιωσα ότι η Ernaux, υφαίνοντας το προσωπικό με το συλλογικό, είχε δημιουργήσει μια υπέροχη ταπισερί και είχε καταφέρει να «αιχμαλωτίσει την αντανάκλαση που προβάλλει η συλλογική ιστορία στην οθόνη της ατομικής μνήμης». Θα μπορούσε να πει κανείς ότι πρόκειται για απομνημονεύματα, αλλά για ένα διαφορετικό είδος απομνημονευμάτων που καταφέρνει να παρουσιάσει «μια ύπαρξη μοναδική αλλά και συγχωνευμένη με τις κινήσεις μιας γενιάς». Η Ernaux τοποθετεί τη δική της ιστορία μέσα στην ιστορία της γενιάς της, ενός έθνους, του κόσμου, ενώ παράλληλα αναλογίζεται το βιβλίο που γράφει καθώς το γράφει. Παρουσιάζει αναμνήσεις και στοχάζεται πάνω στη μνήμη.

Η Ernaux έχει καταφέρει να γράψει τόσο προσωπικά όσο και συλλογικά. Γράφει: «Η οικογενειακή αφήγηση και η κοινωνική αφήγηση είναι ένα και το αυτό». Το βιβλίο της είναι κοινωνιολογικό, πολιτικό και πολιτισμικό και περιέχει αναμνήσεις από ιστορικά γεγονότα, από την ποπ κουλτούρα, τον δημόσιο λόγο (discourse) και τις  μεταμορφώσεις της γλώσσας και του πολιτισμού μέσα στο χρόνο. Είναι γραμμένο σε σύντομες χρονογραφίες και διαποτίζεται από λεπτή ειρωνεία και σαρκασμό. Συνδυάζει αναμνήσεις, όνειρα, γεγονότα, περιγραφές φωτογραφιών, και προβληματισμούς σχετικά με τη μνήμη και τη γραφή. Η αφήγηση εκτείνεται σε ένα χρονικό πλαίσιο άνω των εξήντα ετών, από τη γέννησή της το 1940 έως το 2006, και περιλαμβάνει την παιδική της ηλικία και την εργατική της ανατροφή στη Νορμανδία, τα χρόνια που σπούδαζε και στη συνέχεια δίδασκε γαλλική λογοτεχνία σε ένα λύκειο, μια παράνομη έκτρωση, την μετακόμιση σε προάστιο του Παρισιού, το γάμο της, το διαζύγιο, τη συγγραφή βιβλίων, το μεγάλωμα των γιων της, τα εγγόνια, τον θάνατο των γονιών της, τον θάνατο της μεγαλύτερης της αδερφής πριν η ίδια γεννηθεί. Περιλαμβάνει περιγραφές φωτογραφιών και οικογενειακών γευμάτων σε διαφορετικά στάδια της ζωής της οικογένειας της και του εαυτού της.

Παράλληλα, καταφέρνει να μας ταξιδέψει σε περισσότερες από έξι δεκαετίες εθνικής και παγκόσμιας ιστορίας και πολιτισμικών αλλαγών:

Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και το μεταπολεμικό κλίμα, η γενοκτονία των Εβραίων, η άνοδος του καπιταλισμού και του καταναλωτισμού, η σκληρή πραγματικότητα των χιλιάδων παιδιών που πεθαίνουν από ασθένειες όπως η διάρροια, οι σπασμοί, η διφθερίτιδα, και οι αμυγδαλές που αφαιρούνται από «παιδιά με ευαίσθητο λαιμό, που ξυπνούσαν ουρλιάζοντας από την αναισθησία του αιθέρα και αναγκάζονταν να πιουν καυτό γάλα», και μετά μια διαφορετική πραγματικότητα όταν πλέον τα παιδιά «εμβολιάζονταν, παρακολουθούνταν και παρουσιάζονταν κάθε μήνα στη ζύγιση βρεφών του δημαρχείου», το δικαίωμα της άμβλωσης και πώς ήταν όταν οι αμβλώσεις ήταν παράνομες, τα κινήματα του φεμινισμού, ο πρώτος άνθρωπος στο φεγγάρι, ο πόλεμος στην Αλγερία, ο ψυχρός πόλεμος και η πυρηνική απειλή, Μάης του 1968, οι ελληνικές χούντες, Τσεχοσλοβακία, Βιετνάμ, Καμπότζη και η σφαγή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, οι διαδηλώσεις κατά του Πινοσέτ μετά η δολοφονία του Αλιέντε, η δολοφονία του Κένεντι, η περεστρόικα και η γκλάσνοστ του Γκορμπατσόφ, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η αυξανόμενη ανεργία, η μετανάστευση, η προσφυγική κρίση, η έκρηξη του καταναλωτισμού: «η αφθονία των πραγμάτων έκρυβε τη σπανιότητα των ιδεών και τη διάβρωση των πεποιθήσεων», τάσεις της μόδας και διαφημιστικά σλόγκαν, η διαφήμιση γίνεται ο πολιτισμικός εκπαιδευτής της κοινωνίας που παρέχει μοντέλα για το πώς να ζήσουμε, να συμπεριφερόμαστε και πώς να επιπλώνουμε το σπίτι, AIDS, η ασθένεια των τρελών αγελάδων, τρομοκρατικές επιθέσεις, η 11η  Σεπτεμβρίου, ραγδαία πρόοδος της τεχνολογίας, το κινητό τηλέφωνο, «ένα θαυματουργό και ανησυχητικό αντικείμενο», η αλλαγή της έννοιας του ζευγαριού και της γονεϊκότητας, γαλλικές προεδρικές εκλογές και πρόεδροι, κατάργηση της θανατικής ποινής,  εβδομάδα 39 ωρών, βιβλία, περιοδικά, τηλεοπτικές εκπομπές και πίνακες ζωγραφικής, συγγραφείς και καλλιτέχνες, ταινίες και αστέρες του κινηματογράφου, τραγουδιστές και τραγούδια, ποιήματα και στίχοι, Edith Piaf, οι Beatles, αμερικανική μουσική, Briggite Bardot και James Dean, Camus, Sartre και Simone de Beauvoir, Simone Veil, Marguerite Duras, Virginia Woolf, Kafka, Dostoevsky, Lawrence Durrell, Primo Levi ……, φιλόσοφοι, κριτικοί και κοινωνιολόγοι: Bourdieu, Foucault, Barthes, Lacan, Chomsky, Baudrillard, Wilhelm Reich, Ivan Illich……, η μετάβαση στο ευρώ, η ελεύθερη αγορά, η οικονομική κρίση, οι άστεγοι που γίνονται μέρος του αστικού τοπίου, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί επικηρύσσει σε θάνατο τον συγγραφέα Σαλμάν Rushdie, γυναίκες στον κόσμο καλυμμένες από το κορφή μέχρι τα νύχια, πολεμικές συγκρούσεις στο Λίβανο, το Ιράν, το Αφγανιστάν, τη Γιουγκοσλαβία, Αφρική, η ήπειρος της οποίας τα βάσανα φαίνεται ότι δεν θα τελειώσουν ποτέ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, απλώνουν τα κλαδιά τους στο πρόσωπο της γη……

Καταγράφει αλλαγές στη γλώσσα, τον δημόσιο λόγο και την κουλτούρα. Τώρα, γράφει:

«η προσταγή να «περιποιηθείς τον εαυτό σου» προερχόταν από κάθε γωνιά», και μας πλημμύρισαν με εξηγήσεις του εαυτού, νέες λέξεις όπως «απογοήτευση» και «ικανοποίηση» και νέοι τρόποι ύπαρξης που έδιναν έμφαση στο «να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου, ένα μείγμα αυτό-επιβεβαίωσης και αδιαφορίας για τους άλλους». Η συλλογική ενδοσκόπηση παρείχε μοντέλα για την έκφραση του εαυτού με λέξεις. Η ταυτότητα έγινε μια πρωταρχική ανησυχία που ήταν κάτι που χρειαζόταν κάποιος να «ανακαλύψει ξανά, να υποθέσει, να διεκδικήσει, να εκφράσει – ένα υπέρτατο και πολύτιμο αγαθό». Η κατανάλωση έγινε «ένα είδος ηθικής, μια φιλοσοφία, το αδιαμφισβήτητο σχήμα της ζωής μας…. μια γλυκιά και χαρούμενη δικτατορία που κανείς δεν αμφισβήτησε». Ζούσαμε σε μια αφθονία των πάντων, «αντικείμενα, πληροφορίες και γνώμες ειδικών» και «με όλη αυτή την ανάμειξη εννοιών, ήταν όλο και πιο δύσκολο να βρει κανείς μια φράση δική του, του είδους που, όταν επαναλαμβανόταν σιωπηλά, βοηθούσε κάποιον να ζήσει». ………

Η αφήγηση της είναι σαν μια βόλτα με τρενάκι του λούνα παρκ μέσα στο χρόνο, η Ernaux καταφέρνει να συλλάβει το άφατο πέρασμα του χρόνου και με την πολυεπίπεδη αφήγησή της να αποκαλύψει τη «ζωντανή διάσταση της ιστορίας». Αποφεύγει να χρησιμοποιεί πρώτο πρόσωπο / «εγώ» και χρησιμοποιεί το «εμείς» ενός χορού. Χρησιμοποιεί τη γαλλική αντωνυμία on, την οποία η Alison Strayer μεταφράζει συχνά ως εμείς. Χρησιμοποιεί το τρίτο πρόσωπο  «αυτή» προκειμένου να αναφερθεί στον εαυτό της, στην συγγραφέα ή όταν περιγράφει φωτογραφίες δικές της και της οικογένειάς της, για παράδειγμα. Αυτή η χρήση του «αυτή» δημιουργεί μια απαθή, αποστασιοποιημένη ατμόσφαιρα και αποπνέει ένα είδος ουδετερότητας. Η απουσία του «εγώ» επιτρέπει μια προοδευτική αποπροσωποποίηση της αφήγησης της.

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

«Κάθε φορά που ξεκινά, συναντά τα ίδια εμπόδια: πώς να αναπαραστήσει το πέρασμα του ιστορικού χρόνου, την αλλαγή πραγμάτων, ιδεών και τρόπων και την ιδιωτική ζωή αυτής της γυναίκας; Πώς να συμπέσει η τοιχογραφία των σαράντα πέντε χρόνων με την αναζήτηση ενός εαυτού έξω από την Ιστορία, του εαυτού των στιγμών που αιωρούνται… Κύριο μέλημά της είναι η επιλογή ανάμεσα στο «εγώ» και στο «αυτή». Υπάρχει κάτι πολύ μόνιμο στο «εγώ», κάτι συρρικνωμένο και αποπνικτικό, ενώ το «αυτή» είναι πολύ εξωτερικό και απόμακρο…..

Θα είναι μια ολισθηρή αφήγηση που συντίθεται σε έναν αδιάκοπο συνεχή χρόνο, απόλυτο, που καταβροχθίζει το παρόν καθώς προχωράει, μέχρι την τελική εικόνα μιας ζωής. Μια εκροή, αλλά που θα αναστέλλεται σε τακτά χρονικά διαστήματα από φωτογραφίες και σκηνές από ταινίες που αποτυπώνουν τα διαδοχικά σχήματα του σώματος και τις κοινωνικές θέσεις της ύπαρξής της – παγωμένα καρέ των αναμνήσεων, και ταυτόχρονα αναφορές για την εξέλιξη της ύπαρξής της, τα πράγματα που την έχουν κάνει μοναδική, όχι λόγω της φύσης των στοιχείων της ζωής της, είτε εξωτερικά (κοινωνική τροχιά, επάγγελμα) είτε εσωτερικά (σκέψεις και φιλοδοξίες, επιθυμία να γράψει), αλλά λόγω των συνδυασμών τους, ο καθένας μοναδικός…. ».

Healing the Fragmented Selves of Trauma Survivors της Janina Fisher

«Η συναισθηματική επούλωση τραυματικών πληγών πρέπει να βασίζεται στην προσκόλληση. Σαν χαμένοι νεαροί συγγενείς, τα αλλοτριωμένα αποποιημένα μέρη (του εαυτού) πρέπει να προσκληθούν στο τραπέζι και να καλωσοριστούν στην καρδιά, στο νου και στην αγκαλιά του πελάτη». Janina Fisher

Η Janina Fisher, PhD, είναι κλινική ψυχολόγος, η οποία έχει ειδικευτεί στη θεραπεία τραυμάτων. Το συγκεκριμένο βιβλίο επικεντρώνεται στο τραύμα και στον τρόπο αντιμετώπισης του. Με το θεραπευτικό της μοντέλο προσπαθεί να ενσωματώσει μια νευροβιολογικά τεκμηριωμένη κατανόηση του τραύματος, της αποσύνδεσης ή διάσχισης και της πρώιμης προσκόλλησης, σε γλώσσα που είναι κατανοητή στους ψυχολόγους και τους θεραπευτές, αλλά και στους επιζώντες τραύματος και στο κοινό γενικότερα. Συνοπτικά, η προσέγγισή της θεραπείας της μετά-τραυματικής συμπτωματολογίας εστιάζει στο μετασχηματισμό της σχέσης με τον εαυτό, αντικαθιστώντας τα εσωτερικευμένα συναισθήματα και τις προβολές των άλλων με συμπονετική αποδοχή, αναπτύσσοντας διπλή επίγνωση, που είναι η ικανότητα να παραμένει κανείς συνδεδεμένος με τη δύσκολη συναισθηματική ή σωματική εμπειρία ενώ ταυτόχρονα την παρατηρεί προσεχτικά από κάποια μικρή απόσταση, επιδιόρθωση των πρώιμων αστοχιών και ρήξεων προσκόλλησης στο πα και ενοποίηση (integration) του παρελθόντος με το παρόν.

Η προσέγγιση της Fisher χρησιμοποιεί το μοντέλο Δομικής Αποσύνδεσης /  Structural Dissociation model για να κατανοήσει τα συμπτώματα του τραύματος, το οποίο ισχυρίζεται ότι όταν συμβαίνει τραύμα, η προσωπικότητα χωρίζεται σε αυτό που η Fisher αποκαλεί το «μέρος του εαυτού που συνεχίζει την κανονική ζωή» και σε μέρη του εαυτού που σχετίζονται με το τραύμα, τα οποία αντικατοπτρίζουν τα ένστικτα επιβίωσης. και τις ζωικές μας αντιδράσεις στην απειλή, που διαμορφώνονται ως μηχανισμοί αντιμετώπισης τραυματικών εμπειριών. Προσδιορίζει αυτά τα μέρη, τα οποία συνέβαλαν στην επιβίωση, ως τα μέρη του εαυτού που συνδέονται, με άμυνες μάχης, φυγής, παγώματος ή μουδιάσματος και υποταγής. Αυτές οι ενστικτώδεις στρατηγικές επιβίωσης που στο παρελθόν μείωσαν το επίπεδο βλάβης ή αύξησαν τις πιθανότητες επιβίωσης μετατρέπονται σε αποσυνδεδεμένες αυτόματες αποκρίσεις που ενεργοποιούνται από ερεθίσματα που θυμίζουν ή σχετίζονται με το αρχικό τραύμα αργότερα στη ζωή.

Το τραύμα συχνά έχει ως αποτέλεσμα ο ενήλικος εαυτός ή το μέρος του εαυτού που «συνεχίζει την κανονική ζωή» να αναμιγνύεται ή να ταυτίζεται με διαφορετικά νεότερα μέρη του εαυτού και τα συναισθήματα και τις κλίσεις τους, αντί να έχει επίγνωση ενός μεγαλύτερου εαυτού που περιέχει μέρη. Ως αποτέλεσμα, επειδή οι άνθρωποι δεν μπορούν να διακρίνουν τα μέρη από τους ρόλους που παίζουν, και να διαφοροποιήσουν τις συναισθηματικές εμπειρίες που ανήκουν στο παρελθόν από αυτές που σχετίζονται με το παρόν,  μπορεί να ενεργοποιηθούν / get triggered από ερεθίσματα ή συμβάντα του παρόντος και να κατακλυστούν από αυτόματους και εξαρτημένους τρόπους αντίδρασης στην απειλή ή στο στρες. Γνωρίζουμε πλέον ότι οι αιτίες των δυσκολιών των ανθρώπων δεν είναι μόνο το αρχικό τραυματικό γεγονός, αλλά η επανενεργοποίηση των άρρητων αναμνήσεων από ερεθίσματα που θυμίζουν ή σχετίζονται με το τραύμα και που κινητοποιούν αυτόματα την απόκριση του στρες έκτακτης ανάγκης.

Η Fisher γράφει: «Χωρίς εκπαίδευση σχετικά με το φαινόμενο της άρρητης μνήμης και έναν προμετωπιαίο φλοιό ικανό να λάβει αυτές τις νέες πληροφορίες, η μετατραυματική δυσρύθμιση, η υπερεπαγρύπνηση, η παρορμητικότητα ή η διακοπή λειτουργίας  θα ενισχύονται επανειλημμένα από το απλό φαινόμενο της ενεργοποίησης / triggering.». Ως εκ τούτου, η ικανότητα διαφοροποίησης της ενεργοποίησης και της πραγματικής απειλής στο παρόν είναι το κλειδί για την αποκατάσταση. Ισχυρίζεται ότι είναι απαραίτητο αρχικά να εστιάσουμε στην αναγνώριση και την επεξεργασία της αυθόρμητης ανάκλησης της άρρητης μνήμης και των ενστικτωδών αντιδράσεων άμυνας και επιβίωσης στον παρόντα χρόνο και αργότερα στη δημιουργία μιας λεκτικής αφήγησης των εμπειριών του παρελθόντος.

Η Fisher ισχυρίζεται ότι το μοντέλο / η θεωρία της Δομικής Αποσύνδεσης (Van der Hart, Nijenhuis & Steele, 2006), ριζωμένη σε μια οπτική της νευροεπιστήμης και καλά αποδεκτή σε όλη την Ευρώπη ως μοντέλο τραύματος, περιγράφει «πώς η έμφυτη φυσική δομή του εγκεφάλου και τα δύο ξεχωριστά, εξειδικευμένα ημισφαίρια διευκολύνουν την αποσύνδεση αριστερού και δεξιού εγκεφάλου υπό συνθήκες απειλής / έντονου στρες. Αξιοποιώντας την τάση του αριστερού εγκεφάλου να παραμένει θετικός, προσανατολισμένο στην εργασία και λογικός υπό πίεση, αυτοί οι συγγραφείς υπέθεσαν ότι η αποσυνδεδεμένη αριστερή πλευρά του εγκεφάλου παραμένει εστιασμένη στα καθήκοντα της καθημερινής ζωής, ενώ το άλλο ημισφαίριο καλλιεργεί ένα άρρητο δεξί εγκεφαλικό εαυτό που παραμένει σε κατάσταση επιβίωσης, προετοιμασμένος για κίνδυνο, έτοιμος να τρέξει, παγωμένος από φόβο, προσευχόμενος για διάσωση ή πολύ ντροπιασμένος  για να κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από το να υποταχθεί».

Επιπλέον, η ανάπτυξη της κυριαρχίας του αριστερού εγκεφάλου επιτυγχάνεται μόνο πολύ σταδιακά κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαοκτώ ετών της ζωής και το τυλώδες σώμα του εγκεφάλου που καθιστά δυνατή την επικοινωνία μεταξύ δεξιού και αριστερού εγκεφάλου, αναπτύσσεται επίσης αργά (Cozolino, 2002· Teicher, 2004, αναφέρεται στην Fisher, 2017). Έτσι, η Fisher γράφει, στα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας η εμπειρία του δεξιού εγκεφάλου είναι σχετικά ανεξάρτητη από την εμπειρία του αριστερού εγκεφάλου, διευκολύνοντας την αποσύνδεση εάν παραστεί ανάγκη.

Το μοντέλο της για τη θεραπεία του τραύματος είναι επηρεασμένο επίσης από την Αισθησιοκινητική Ψυχοθεραπεία / Sensorimotor Psychotherapy της Pat Ogden, το μοντέλο Εσωτερικών Οικογενειακών Συστημάτων / Internal Family Systems model του Richard Schwartz, το οποίο ισχύει εξίσου για όλα τα ανθρώπινα όντα, όχι μόνο για τα τραυματισμένα άτομα με συμπτωματολογία αποσύνδεσης, καθώς και από την κλινική ύπνωση και θεραπείες βασισμένες στην ενσυνειδητότητα. Η ενσυνειδητότητα / mindfulness χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναπτύξουν διπλή επίγνωση, έτσι ώστε να μπορούν να αποστασιοποιηθούν από μέρη που κουβαλούν το τραύμα, τα οποία έχουν κολλήσει ή εγκλωβιστεί στο χρόνο που σχηματίστηκαν. Ο στόχος της προσέγγισης είναι να ενσωματωθεί / ενοποιηθεί σταδιακά η προσωπικότητα και να υποχωρήσουν τα μετά-τραυματικά συμπτώματα καθώς οι άνθρωποι γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους και είναι σε θέση να αυξήσουν την εσωτερική και εξωτερική τους αίσθηση ασφάλειας.

Συνιστά επίσης εξειδικευμένη εκπαίδευση στο τραύμα για θεραπευτές και κλινικούς ψυχολόγους που εργάζονται σε αυτόν τον τομέα, καθώς πιστεύει ότι το τραύμα πρέπει να είναι ειδικότητα γιατί η θεραπεία του τραύματος απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις, δεξιότητες και παρεμβάσεις. Το βιβλίο βοηθά στη κατανόηση των τρόπων εργασίας με την τραυματική προσκόλληση και τη μετατραυματική συμπτωματολογία αποσύνδεσης. Παρέχει μια σειρά από πρακτικές και παρεμβάσεις για τη δημιουργία μιας εσωτερικής αίσθησης ασφάλειας και συμπονετικής σύνδεσης με όλα τα μέρη του εαυτού.

Τέλος, ένα σημείο που θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι, όπως συμβαίνει με πολλές θεωρίες και βιβλία στον τομέα της ψυχολογίας, η εστίαση είναι μάλλον ατομικιστική.  Δεν γίνεται καμία αναφορά στο πώς η κοινωνία μπορεί συχνά να ενισχύσει το τραύμα και να επηρεάζει αρνητικά τις ζωές των ανθρώπων ή να εμποδίζει την επούλωση. Επίσης, πολλά τραύματα ή παρεμβολές στην ανάπτυξη και την ωρίμανση στην παιδική και εφηβική ηλικία λαμβάνουν χώρα εκτός σπιτιού. Στο βιβλίο του, The Myth of Normal (κεφάλαιο 10), ο Gabor Maté γράφει: «Αρκεί προς το παρόν να πούμε ότι η ποιότητα της πρώιμης φροντίδας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και αποφασιστικά, από το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα. Όπως θα δούμε, τα παιδιά πλήττονται όλο και περισσότερο από μια συσσώρευση ισχυρών επιρροών —κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών— που κατακλύζουν και, με πολλούς τρόπους, υποτάσσουν τον εσωτερικό συναισθηματικό τους μηχανισμό σε επιταγές που δεν έχουν καμία σχέση με την ευημερία τους. που στην πραγματικότητα είναι εχθρικές για την υγιή ανάπτυξη του νου. «Αυτή η ανάπτυξη κινδυνεύει σοβαρά από τους σύγχρονους θεσμούς και τα κοινωνικά πρότυπα», σύμφωνα με τον Δρ Greenspan. «Υπάρχει μια αυξανόμενη αδιαφορία για τη σημασία των συναισθηματικών εμπειριών που χτίζουν το μυαλό σε σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της παιδική μέριμνας, της εκπαίδευσης και της οικογενειακής ζωής».

Συχνά ο τομέας της ψυχολογίας διατηρεί τρόπους κατανόησης και πρακτικές που τραβούν την προσοχή μακριά από το υλικό και το κοινωνικό υπόβαθρο της ψυχολογικής δυσφορίας. Ίσως είναι αναγκαίο να ειδωθούν εκ νέου οι άνθρωποι,  η συμπτωματολογία και το τραύμα όχι ως μεμονωμένα φαινόμενα διαχωρισμένα από την αντικειμενική πραγματικότητα ή το περιβάλλον, αλλά ως διαπερασμένα και συνυφασμένα με την πολιτική, πολιτισμική και κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα στην οποία ζουν. Αν συνέβαινε αυτό, η θεραπεία θα διευκόλυνε τη βαθύτερη κατανόηση του πώς τα προσωπικά τραύματα είναι συνυφασμένα με τις κοινωνικοπολιτικές πραγματικότητες. Η συμπερίληψη αυτού του επιπέδου επεξεργασίας θα διευκόλυνε τη βαθύτερη επούλωση, θα επιτάχυνε τη θεραπευτική διαδικασία και θα αύξανε την ικανότητα των ανθρώπων να αισθάνονται και να είναι ασφαλείς.

Έχοντας κάνει αυτά τα σχόλια, νομίζω ότι το βιβλίο σίγουρα αξίζει να διαβαστεί, ιδιαίτερα από αυτούς που δουλεύουν στο χώρο του τραύματος, καθώς είναι γραμμένο με ευαισθησία από κάποια με εμπειρία δεκαετιών σε αυτό το χώρο. Έχει μερικά πολύτιμα σχόλια σχετικά με τις διαγνώσεις και τη διάγνωση και είναι πλούσιο σε πληροφορίες σχετικά με το τραύμα και τι αυτό κληροδοτεί. Τέλος, παρέχει πολλά παραδείγματα και επαναλαμβανόμενες σαφείς οδηγίες για τον τρόπο εφαρμογής παρεμβάσεων και πρακτικών για την αντιμετώπιση του τραύματος.

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

«…. από μια νευροβιολογικά πληροφορημένη οπτική,  αυτά [τα συμπτώματα] είναι «πόροι επιβίωσης» (Ogden et al., 2006), τρόποι με τους οποίους το σώμα και το μυαλό προσαρμόστηκαν για βέλτιστη επιβίωση σε έναν επικίνδυνο κόσμο. Στις χειρότερες περιστάσεις, οι πόροι επιβίωσής μας μας σώζουν —με κάποιο κόστος».

«Η αποσύνδεση (dissociative splitting) είναι μια νοητική ικανότητα, όχι απλώς ένα σύμπτωμα. Η ικανότητα γρήγορης ανάκτησης πληροφοριών και δράσης αυτόματα και αποτελεσματικά, χωρίς παρεμβολές από συναισθήματα ή παρεμβατικές σκέψεις, είναι κεντρικής σημασίας για την ικανότητα του ιατρού να σώσει ζωές. Η αποσύνδεση είναι επίσης προϋπόθεση για τον αθλητή από τον οποίο εξαρτάται η ομάδα σε μια κρίσιμη στιγμή. συμβάλλει στην ικανότητα για κορυφαία απόδοση που απολαμβάνουν ηθοποιοί, μουσικοί, δημόσιοι ομιλητές και πολιτικοί. Η αποσύνδεση γίνεται παθολογική μόνο όταν είναι ασυνείδητη και ακούσια, υπό τον έλεγχο των ερεθισμάτων. Ως νοητική ικανότητα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνειδητά, στοχαστικά και εθελοντικά. Ο στόχος δεν είναι να τη «θεραπεύσουμε» ή να την αποτρέψουμε, αλλά να βοηθήσουμε τους πελάτες να τη χρησιμοποιούν με σύνεση στην υπηρεσία της θεραπείας και της ανάρρωσης».

«Όσο καλύτερη είναι η ποιότητα των πρώιμων εμπειριών προσκόλλησης, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά μας να ανεχόμαστε το άγχος / τα δύσκολα συναισθήματα  καθώς εξελισσόμαστε προς την ενηλικίωση. Η ικανότητά μας να ανεχόμαστε δύσκολα συναισθήματα, να καταπραΰνουμε τον εαυτό μας και η επίτευξη μιας ολοκληρωμένης αίσθησης του εαυτού μας αργότερα στη ζωή εξαρτάται από τις αυτό-ρυθμιστικές ή αυτό-καταπραϋντικές ικανότητες που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια των πρώτων 2 ετών της ζωής (Shore, 2003), συμπεριλαμβανομένων και της ικανότητας διαδραστικής ρύθμισης (να ηρεμούμε από τους άλλους) και αυτορύθμισης (η ικανότητα να ηρεμούμε τον εαυτό μας). Η ανοχή συναισθημάτων στην ενήλικη ζωή φαίνεται να συνδέεται άμεσα με την ομαλή επιτάχυνση, φρενάρισμα και επιβράδυνση του αυτόνομου νευρικού συστήματος (Ogden et al., 2006) που αναπτύχθηκε με πολύ πρώιμες ασφαλείς σχέσεις προσκόλλησης. ”

«Ερχόμαστε στον κόσμο με έμφυτες ορμές να προσκολληθούμε, να εξερευνήσουμε, να γελάσουμε και να παίξουμε, να δεθούμε με την κοινωνική μας ομάδα και να φροντίσουμε τους νέους. Ακόμη και ως μικρά παιδιά, έχουμε έναν αναπτυσσόμενο εγκέφαλο που μας προσφέρει πόρους όπως η περιέργεια, η συμπόνια, η δημιουργικότητα και ο θαυμασμός (Schwartz, 2001). Έχουμε επίσης τη διανοητική ικανότητα της φαντασίας: αν όλα χαθούν, μπορούμε ακόμα να ονειρευόμαστε, ακόμα να φανταστούμε μια ζωή που δεν έχουμε γνωρίσει ποτέ. Όμως, κάτω από χρόνιες συνθήκες παραμέλησης, τραύματος ή φοβισμένης και τρομακτικής ανατροφής των παιδιών, τα σώματα μας οργανώνονται έτσι ώστε να δίνουν προτεραιότητα στην κινητοποίηση των ενστικτωδών αντιδράσεων άμυνας και επιβίωσης και στην πρόβλεψη / αναμονή του κινδύνου (Ogden et al., 2006; Van der Kolk, 2014). Οι «πολυτέλειες» της κανονικής προσκόλλησης, της εξερεύνησης και της μάθησης, του παιχνιδιού, ακόμη και του ύπνου και του φαγητού, μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την υπέρ-επαγρύπνηση σε πιθανά ερεθίσματα και την ετοιμότητα για αμυντικές αντιδράσεις».

Posted on by

Περισσότερη ελπίδα για αυτή τη νέα χρονιά

«Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η ελπίδα αποτελεί μέρος όλων των αποφάσεων της Πρωτοχρονιάς, γιατί όλες συνεπάγονται την επιθυμία για ένα καλύτερο μέλλον για εμάς, για τις οικογένειές μας, για τις κοινότητές μας και για τον κόσμο. Πραγματικά, η ουσία κάθε απόφασης της Πρωτοχρονιάς είναι να βιώνει κανείς ελπίδα για κάτι καλύτερο». Jamil Zaki

«Οι αξίες και οι αρχές τους – μην βασίζεστε σε κανέναν εκτός από τον εαυτό σας – δεν έδωσαν ελπίδα σε κανέναν εκτός από αυτούς, ενώ εμείς ονειρευόμασταν έναν «άλλο κόσμο» Annie Ernaux (Τα Χρόνια)

Κρατήστε την πίστη σας στις δυνατότητες για ζωή σε συνθήκες που αποθαρρύνουν την ελπίδα» David Denborough (Retelling the Stories of Our Lives)

Η ελπίδα μέσα από διαφορετικές οπτικές

Μέσα στις γιορτές διάβασα μια βιβλιοπαρουσίαση της Jill Sutie για το βιβλίο του Jamil Zaki Hope for Cynics  / Ελπίδα για Κυνικούς, στο οποίο αναλύεται πώς στις προκλήσεις της ζωής η ελπίδα είναι μια καλύτερη απάντηση από τον κυνισμό. Ο Zaki είναι καθηγητής ψυχολογίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Κοινωνικών Νευροεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Η έρευνά του υποστηρίζει ότι η ελπίδα είναι «ένα πιο ενεργοποιητικό, μυϊκό συναίσθημα από τον κυνισμό ή την απόγνωση, και ότι η ελπίδα είναι απαραίτητη για την εστίαση των προσπαθειών μας και την δημιουργία θετικών αλλαγών». Υποστηρίζεται επίσης ότι η ελπίδα μπορεί να καλλιεργηθεί σκόπιμα μέσω της υπέρβασης των προκαταλήψεων μας και της απόκτησης μιας πιο ρεαλιστικής και βασισμένης σε στοιχεία εικόνας / αντίληψης των ανθρώπων και των γεγονότων.

Ο Zaki διακρίνει την ελπίδα από την αισιοδοξία, η οποία είναι η πεποίθηση ότι τα πράγματα θα πάνε καλά, κάτι που συχνά μπορεί να μην αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Η ελπίδα, υποστηρίζει, είναι η πεποίθηση ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να βελτιωθούν και ότι δεν ξέρουμε τι επιφυλάσσει το μέλλον, και επομένως, η ανταπόκριση μας και οι ενέργειές μας έχουν σημασία. Ελπίδα δεν σημαίνει να αγνοείς τα προβλήματα, αλλά είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης και διαχείρισης  προβλημάτων. Η ελπίδα μας επιτρέπει επίσης να οραματιστούμε ένα καλύτερο μέλλον και είναι ένα καλό νοητικό πλαίσιο για να αντιμετωπίσουμε τις αντιξοότητες.

Όσον αφορά τα οφέλη του να είναι κανείς αισιόδοξος / η, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι άνθρωποι που είναι αισιόδοξοι έναντι των κυνικών τα καταφέρνουν καλύτερα με πολλούς τρόπους. Η ψυχική τους υγεία είναι καλύτερη, οι σχέσεις τους τείνουν να είναι πιο δυνατές και τείνουν να προσπαθούν και να πετυχαίνουν περισσότερα. Είναι επίσης πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε πολιτικές δράσεις και κοινωνικά κινήματα. Στο άρθρο γίνεται επίσης αναφορά στον «ελπιδοφόρο σκεπτικισμό» / “hopeful skepticism”. Ο Zaki υποστηρίζει ότι συχνά πιστεύουμε ότι το αντίθετο του να είσαι κυνικός είναι να είσαι ευκολόπιστος και αφελής, πιστεύοντας ότι όλοι είναι καλοί μέχρι να σε εκμεταλλευτούν, αλλά διευκρινίζει ότι αυτό δεν είναι το αντίθετο του κυνισμού γιατί στην πραγματικότητα οι κυνικοί και οι ευκολόπιστοι άνθρωποι έχουν περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά από όσο νομίζουμε. Και οι δύο ξεκινούν με ένα συμπέρασμα, είτε ότι οι άνθρωποι είναι τρομεροί είτε ότι όλοι είναι καλοί, και στη συνέχεια προσπαθούν να υποστηρίξουν αυτό το συμπέρασμα δίνοντας προσοχή μόνο σε πληροφορίες και στοιχεία που επιβεβαιώνουν την πεποίθηση ή την προκατάληψη τους. Οι σκεπτικιστές, από την άλλη, αποφεύγουν τις γενικεύσεις και σκέφτονται περισσότερο σαν επιστήμονες. Δεν κάνουν γρήγορες υποθέσεις για τους άλλους και για τα γεγονότα, αλλά προσπαθούν να βρουν στοιχεία για το πότε, με ποιον και σε ποιες καταστάσεις μπορούν να εμπιστευτούν και να ελπίζουν. Αυτή η στάση φαίνεται να είναι πιο προσαρμοστική.

Όσον αφορά τις Ειδήσεις, ο Zaki πιστεύει ότι θα μας ωφελούσε όλους αν αναζητούσαμε πληροφορίες σε ιστοσελίδες που περιλαμβάνουν θετικές ειδήσεις μαζί με ειδήσεις για πραγματικά γεγονότα και κοινωνικά προβλήματα, αλλά και για άτομα και κοινότητες που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα με δημιουργικούς τρόπους. Μπορούμε να παραμένουμε ενημερωμένοι χωρίς να καταναλώνουμε εντυπωσιακές, αρνητικές απεικονίσεις για το τι συμβαίνει στον κόσμο, όχι μόνο επειδή αυτό δεν είναι καλό για την υγεία μας, αλλά και επειδή είναι η μισή ιστορία. Ο φόβος έχει αντικαταστήσει τη λογική συζήτηση ή τις εμπειρικές αποδείξεις και χρησιμοποιείται από εκείνους που επιδιώκουν να πείσουν, να πουλήσουν ή να εκμεταλλευτούν τις ανασφάλειες και τους φόβους των ανθρώπων

Τέλος, ο Zaki προτείνει ότι ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσουμε την ελπίδα. είναι να σκεφτόμαστε σφαιρικά, αλλά να ελπίζουμε σε τοπικό επίπεδο, με άλλα λόγια, να εστιάζουμε στις περιοχές της ζωής μας και του κόσμου όπου αισθανόμαστε ότι έχουμε κάποια εξουσία και όπου οι πράξεις μας θα μπορούσαν να φέρουν αλλαγή.

Ωστόσο, όσο σημαντική κι αν είναι η ελπίδα για τις ατομικές ζωές και τις κοινότητές μας, δεν είναι εύκολη για πολλούς ανθρώπους. Η φτώχεια, η καταπίεση, το τραύμα και άλλοι παράγοντες, μπορούν να επηρεάσουν τις πεποιθήσεις κάποιου για το μέλλον μέσω της απώλειας της ελπίδας και των περιορισμένων προσδοκιών για τη ζωή, της προσδοκίας ότι δεν θα συμβούν τα φυσιολογικά γεγονότα της ζωής ή ακόμη και του φόβου ότι η ζωή θα τελειώσει απότομα ή νωρίς. Στο βιβλίο της Janna Fischer, Healing the Fragmented Selves of Trauma Survivors, το οποίο διαβάζω αυτή τη στιγμή, υπάρχουν αρκετές αναφορές στο πώς η ελπίδα έχει υπονομευτεί σε πολλούς ανθρώπους, συχνά νωρίς στη ζωή τους και πώς μπορεί να είναι δύσκολο να ανακτηθεί ή να διατηρηθεί: «… φοβάται ότι δεν είναι ασφαλές να έχει ελπίδα» ή «ας αναλογιστούμε  πώς έχασε την ελπίδα της» και αλλού γράφει ότι ένας συνήθης αποτρεπτικός παράγοντας για την αποκατάσταση της αίσθησης ελπίδας και ασφάλειας προέρχεται από μέρη του εαυτού μας που είναι δύσπιστα, φοβισμένα και σε υπέρ-επαγρύπνηση, ή δυσκολεύονται να δείξουν εμπιστοσύνη. Ως εκ τούτου, μπορεί να είναι απαραίτητο να μάθουμε να καλλιεργούμε την ελπίδα ή να ανακτούμε την ικανότητά μας να ελπίζουμε επειδή συχνά τα πρώιμα τραύματα, οι δυσκολίες και οι απώλειες της ζωής έχουν ως αποτέλεσμα να συνδέουμε την ελπίδα με φόβο ή απόγνωση.

Ο Ross Ellenhorn πιστεύει ότι μια μεγάλη πτυχή που δεν λαμβάνεται υπόψη είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ ελπίδας και απογοήτευσης και πώς οι επαναλαμβανόμενες απογοητεύσεις ή απώλειες δημιουργούν συσχετισμούς μεταξύ ελπίδας και φόβου ή αυτό που αποκαλεί «φόβο ελπίδας». Υποστηρίζει ότι συχνά στα θεραπευτικά πλαίσια η έννοια της ελπίδας παραμελείται και αυτό το κενό αντικαθίσταται με πολλές διαγνώσεις και εστίαση στα χαρακτηριστικά ενός ατόμου και τι δεν πάει καλά με αυτά, αντί να διερευνώνται οι συνθήκες της ζωής του ατόμου, τι συμβαίνει γύρω του, πώς βιώνει τον κόσμο, τις φιλοδοξίες και τους πόρους του, και ούτω καθεξής. Ο φόβος προέρχεται από την εμπειρία της απογοήτευσης και της αδυναμίας, και αν αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά, με την πάροδο του χρόνου, οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια βαθιά αίσθηση απελπισίας και συνδέουν την ελπίδα με τον φόβο. Στη συνέχεια, η καταστολή της ελπίδας ή η αποσύνδεση από τα αισθήματα ελπίδας, κατά κάποιο τρόπο η διακοπή της ύπαρξής τους, παρέχει προσωρινή προστασία από την απογοήτευση και τη θλίψη.

Ο Ellenhorn διεξήγαγε έρευνα και διαπίστωσε ότι ο φόβος της ελπίδας δεν είναι μόνο φόβος επιτυχίας ή αποτυχίας, ούτε μόνο άγχος ή κατάθλιψη. Ο φόβος της ελπίδας μπορεί να σχετίζεται με τα παραπάνω, αλλά είναι κάτι περισσότερο. Αναφέρει ότι μάλλον μας διαφεύγει κάτι σημαντικό αν βλέπουμε αυτό το ζήτημα μόνο ως χαρακτηριστικό, και όχι επίσης ως την κατάσταση κάποιου που αντιμετωπίζει βαθιές εμπειρίες απογοήτευσης. Δεν είναι μόνο «κατάθλιψη». βασίζεται σε συνθήκες και πλαίσια. Βρήκαν επίσης ότι αυτό που συχνά μοιάζει με απελπισία είναι στην πραγματικότητα ο φόβος της ελπίδας και ότι ο φόβος της ελπίδας και η απελπισία δεν είναι το ίδιο. Σε θεραπευτικά ή άλλα παρόμοια πλαίσια, η ανάκτηση της ελπίδας έχει να κάνει με το να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξαναχτίσουν την αίσθηση ότι μπορούν να κάνουν πράγματα να συμβούν στον κόσμο. Πρέπει να έχουν κάποια αίσθηση ότι μπορούν πραγματικά να κυριαρχήσουν στη ζωή τους.

Αυτή η προσέγγιση εστιάζει επίσης στη σχέση μεταξύ ελπίδας, απογοήτευσης και τι συμβαίνει στα πρώτα μας χρόνια. Ο Ellenhorn πιστεύει ότι ο φόβος της ελπίδας μπορεί να συνδέεται με την πρώιμη προσκόλληση μας. Οι άνθρωποι που φοβούνται την ελπίδα φαίνεται να είχαν λιγότερο σταθερή προσκόλληση ως παιδιά. Ωστόσο, θα απαιτούνταν εντατικές διαχρονικές ερευνητικές μελέτες για να αποδειχτεί μια μεταγενέστερη σύνδεση με τον φόβο της ελπίδας.

Ολοκληρώνοντας αυτό το κείμενο, η δική μου ευχή για αυτή τη νέα χρονιά είναι να υπάρχει περισσότερη ελπίδα στους ανθρώπους και να υπάρχουν περισσότερες περιστάσεις και πλαίσια που θα επιτρέψουν και θα διευκολύνουν την καλλιέργεια της ελπίδας.