Posted on by

Η μετάφραση είναι διαθέσιμη

mostly art

«Οι συσσωρευμένοι κόμποι στο υφαντό/ ιστό του σώματός μας, που προηγουμένως δεν είχαν εντοπιστεί, αρχίζουν να αποκαλύπτονται καθώς ανοίγουμε». Jack Kornfield

Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει μια πρόσφατη «Νεκρή Φύση» με ακρυλικά κι ένα σχέδιο. Επίσης προτείνω ορισμένα πράγματα που έχω ακούσει ή παρακολουθήσει αυτή την εβδομάδα που μπορεί να ενδιαφέρουν τους επισκέπτες αυτής της ιστοσελίδας.

Ένα ποίημα του Miller Williams, σχετικό με τα θέματα για τα οποία έγραψα πρόσφατα, που ανακάλυψα ακούγοντας μια ομιλία.

Συμπόνια

Να έχετε συμπόνια για όλους όσους συναντάτε, / ακόμα κι αν δεν το θέλουν.  / Αυτό που φαίνεται αλαζονεία, κακοί τρόποι ή κυνισμός σηματοδοτεί  / πράγματα που δεν έχουν ακούσει αυτιά, δεν έχουν δει μάτια.  / Δεν ξέρεις τι πόλεμοι συμβαίνουν εκεί κάτω όπου το πνεύμα συναντά το κόκαλο.

Το επεισόδιο Being Well αυτής της εβδομάδας με τον Dr Rick Hanson και τον γιο του Forrest στη διεύθυνση: https://www.rickhanson.net/being-well-podcast-responding-to-criticism-and-accepting-the-way-things-are/

Η ομιλία τους επικεντρώνεται βασικά στην κριτική και τα παράπονα. Ο Forrest λέει: «Η κριτική είναι αναπόφευκτο μέρος της ζωής. Αλλά παρόλο που όλοι δεχόμαστε κριτική κατά καιρούς, πολλοί από εμάς περνάμε μεγάλο μέρος της ζωής μας ζώντας με το φόβο της κριτικής. Στη συνέχεια, από την άλλη πλευρά όλοι κάνουμε κριτική. Όλοι έχουμε βρεθεί σε καταστάσεις που δεν είναι ακριβώς αυτές που θέλαμε να είναι – επομένως πρέπει είτε να κάνουμε κάτι για να τις αλλάξουμε είτε να τις αποδεχτούμε όπως είναι».

Μερικά από τα θέματα που συζητήθηκαν είναι η ανάγκη να έχουμε ενσυνειδητότητα σχετικά με το πώς θα μπορούσαμε να ανταποκριθούμε στην κριτική που θα δεχτούμε, και πώς να έχουμε ενσυνειδητότητα σχετικά με τα δικά μας παράπονα και τα κίνητρα ή τις αιτίες πίσω από τα παράπονα των άλλων. Ο Forrest κάνει διάκριση μεταξύ εποικοδομητικών παραπόνων και εκφραστικών παραπόνων, διερευνά τα διαφορετικά πράγματα που οι άνθρωποι μπορεί να ελπίζουν να επιτύχουν με τα παράπονα και την ανάγκη να εξετάσουμε τόσο τους δικούς μας λόγους όσο και τα κίνητρα των άλλων. Πρόκειται για έκφραση δυσαρέσκειας για κάτι, καθορισμό ορίων, έκφραση συναισθημάτων με έμμεσο τρόπο, προβολή των δυσκολιών και της δυσφορίας μας στους άλλους,  εκδίκηση ή είναι μια στρατηγική δικτύωσης και δεσίματος με άλλους μέσω παραπόνων για κάτι ή κάποιον. Συζητούν επίσης πώς το να επικοινωνούμε τη δική μας εμπειρία στις σχέσεις μπορεί μερικές φορές να είναι πιο αποτελεσματικό από το να διαφωνούμε για γεγονότα και αξίες, και πώς οι σχέσεις όπου ο πραγματικός εαυτός μας και η ευαλωτότητά μας είναι ευπρόσδεκτα τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένες / υγιείς. Να σημειώσω ότι η ευαλωτότητα είναι ένα βασικό στοιχείο στην αυτογνωσία, δε συνιστά αδυναμία αλλά το αντίθετο κι επίσης υποδηλώνει ότι είμαστε σε επαφή με την αλήθεια μας κι έχουμε το θάρρος να την υποστηρίζουμε.  Καταλήγουν αναφέροντας τρόπους ανταπόκρισης στα αρνητικά σχόλια και στα τρολ, και το πώς μερικές φορές είναι ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε το μέγεθος ή βάθος μιας σχέσης κι επίσης ν’ απελευθερωθούμε από προσδοκίες και από την προσκόλληση μας στην αλλαγή των άλλων.

Μια γαλλική ταινία: Aurore / I Got Life! / 50 Φορές Άνοιξη [με ελληνικούς υπότιτλους] στο: https://www.ertflix.gr/vod/vod.196888-50-phores-anoixe-1. Είναι μια διασκεδαστική ρομαντική κωμωδία / δράμα με ενδιαφέρουσες παράλληλες αφηγήσεις και κοινωνικά σχόλια από τη Γαλλίδα σκηνοθέτη Blandine Lenoir. Ο γαλλικός τίτλος αναφέρεται στην ηρωίδα του, Aurore, αλλά ο αγγλικός του τίτλος προέρχεται από το σινγκλ της Nina Simone, από τη σκηνή που η Aurore χορεύει μόνη της, με τις μικρές κόρες της (τώρα είναι πλέον ενήλικες) να χορεύουν μαζί της στη φαντασία της.

Posted on by

Η μετάφραση είναι διαθέσιμη

Διαλογισμός και πρακτικές ενσυνειδητότητας

«Ο καθένας μας χρειάζεται περιόδους στις οποίες να μπορεί ο νους μας να εστιάσει μέσα μας. Η μοναξιά είναι μια ουσιαστική εμπειρία για το νου προκειμένου να οργανώσει τις δικές του διαδικασίες και να δημιουργήσει μια εσωτερική κατάσταση συντονισμού. Σε μια τέτοια κατάσταση, ο εαυτός είναι σε θέση να αλλάξει τους περιορισμούς του μέσω της άμεσης μείωσης της ενέργειας από τις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους. (σελ. 235)»  Dan J. Siegel

«Η ενσυνειδητότητα είναι μια μορφή νοητικής δραστηριότητας που εκπαιδεύει το νου να συνειδητοποιεί την ίδια την επίγνωση και να δίνει προσοχή στις δικές του προθέσεις».  Dan J. Siegel,

“Στην κατάσταση της ενσυνειδητότητας, κανείς δεν είναι μόνο ήρεμος και χαρούμενος, αλλά επίσης βρίσκεται σε εγρήγορση και αφύπνιση. Ο διαλογισμός δεν είναι υπεκφυγή, είναι μια γαλήνια συνάντηση με την πραγματικότητα.” Thich Nhat Hanh

«Ζούμε σε κατάσταση λησμοσύνης». Thich Nhat Hanh

Η σημερινή μακροσκελής ανάρτηση επικεντρώνεται σε πρακτικές διαλογισμού και ενσυνειδητότητας. Κατά κάποιο τρόπο είναι συνέχεια των δύο προηγούμενων αναρτήσεων με θέμα τη συμπόνια, επειδή η συμπόνια είναι αναπόσπαστο μέρος πολλών πρακτικών διαλογισμού. Περιλαμβάνει επίσης μερικά νέα σχέδια με μελάνι, καθώς και μια παλαιότερη ζωγραφική. Πρέπει να πω ότι δεν είμαι δασκάλα διαλογισμού ή ειδική σε αυτά τα θέματα κι ότι αυτή η ανάρτηση είναι το αποτέλεσμα της ενασχόλησής μου με αυτές τις πρακτικές σε καθημερινή βάση τα τελευταία εννέα χρόνια και την γνώση και κατανόηση που απέκτησα στη διάρκεια αυτής της διαδρομής. Επίσης, θα αναφερθώ μόνο σε μερικούς από τους ανθρώπους, των οποίων η δουλειά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είτε ξεκαθάρισε δικά μου ερωτήματα είτε στήριξε αυτό το ταξίδι. Τέλος, έχω συμπεριλάβει ευρήματα ερευνών και ανθρώπους από διαφορετικές ειδικότητες και με διαφορετικό υπόβαθρο και οπτική γωνία. Ένας λόγος για αυτό είναι ότι πιστεύω ότι ο διαλογισμός και ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας, ειδικότερα, μπορεί να είναι ωφέλιμοι και να ασκούνται από οποιονδήποτε, ανεξάρτητα από τη θρησκεία του ή την έλλειψή αυτής, πολιτικές απόψεις ή τρόπο ζωής, εφόσον έλκεται από αυτές τις τεχνολογίες και είναι ανοιχτός στη μάθηση και στην αλλαγή. Ο Sam Harris, PhD [φιλόσοφος, νευροεπιστήμονας και συγγραφέας] ισχυρίζεται ότι από κοσμική άποψη ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του διαλογισμού ενσυνειδητότητας είναι ότι δεν απαιτεί από εμάς να υιοθετήσουμε πολιτιστικές επιδράσεις ή αναιτιολόγητες πεποιθήσεις και απλώς απαιτεί την εστίαση της προσοχής μας στη ροή της εμπειρίας μας κάθε στιγμή.

Η πρώτη μου συνάντηση με τις πρακτικές ενσυνειδητότητας και τον διαλογισμό συνέβη μέσα από την ανάγνωση βιβλίων ενώ σπούδαζα ψυχολογία. Πειραματίστηκα με αυτές τις διαδικασίες, αλλά δεν εξελίχθηκε σε μια σταθερή πρακτική εκείνη την εποχή. Στη συνέχεια, το 2009 και το 2010, κι ενώ πήγαινα σε μια ομάδα γιόγκας, άρχισα να κάνω διαλογισμό πιο τακτικά στο σπίτι. Ωστόσο, όταν μίλησα για αυτήν την εμπειρία υπήρξε κάποια αντίσταση στο περιβάλλον μου. Και κάποιο βράδυ κάποιο άτομο με το οποίο πήγαινα στην ομάδα γιόγκας μου έφερε ένα φυλλάδιο, που υποτίθεται ότι είχε εκδοθεί από τις τοπικές θρησκευτικές αρχές, ενάντια στην πρακτική του διαλογισμού. Το προσπέρασα με χιούμορ και δεν το πήρα στα σοβαρά, υπερεκτιμώντας τα επίπεδα ελευθερίας και δημοκρατίας του περιβάλλοντος. Λίγο-πολύ είχα βιώσει παρόμοιες αντιδράσεις σχετικά με την απόφασή μου να σπουδάσω ψυχολογία, και έτσι απλώς το αγνόησα. Τελικά, διέκοψα τα μαθήματα γιόγκας κι επέστρεψα στον διαλογισμό μόνο το 2014 ενώ έκανα διαδικτυακά μαθήματα γύρω από το τραύμα, όπου άκουσα για κάποιο εργαλείο ενσυνειδητότητας κατά τη διάρκεια μιας από τις ενότητες του Dr Dan Siegel [βιογραφικές πληροφορίες: [bio information: https://drdansiegel.com/biography/].  Ασχολήθηκα με την πρακτική δύο φορές την ημέρα για αρκετά χρόνια. Δεν θα αναφερθώ σε αυτή σήμερα γιατί έχω γράψει για αυτήν σε παλαιότερες αναρτήσεις. Ευτυχώς, έκτοτε συντηρώ μια καθημερινή πρακτική διαλογισμού και τώρα μπορώ να πω ότι ο διαλογισμός ήταν μια σημαντική μαθησιακή εμπειρία και με τον καιρό κάτι τόσο φυσικό όσο το φαγητό, το περπάτημα ή το μπάνιο. Την εμπειρία την έχω βιώσει ως μια βαθιά και αργή επιστροφή  / παλιννόστηση.

Ο διαλογισμός είναι ένα εργαλείο, ένα είδος εκπαίδευσης δεξιοτήτων για να καλλιεργήσουμε ή να ενισχύσουμε ορισμένες ικανότητες και να αυξήσουμε την επίγνωσή μας για την ανθρώπινη φύση μας και την πραγματικότητα  ευρύτερα. Μπορεί να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε περισσότερη σαφήνεια, βαθύτερη γνώση και περισσότερο έλεγχο της εμπειρίας και των επιλογών μας. Μπορεί να αυξήσει την αυτογνωσία μας, να απαλύνει την αίσθηση του Εγώ μας και να διευκολύνει την αίσθηση της συνδεσιμότητας και της ικανότητάς μας για συμπόνια. Μας επιτρέπει να επεκτείνουμε την αντίληψη μας σχετικά με την ευρύτερη εικόνα τόσο στα δικά μας μικρό-πλαίσια όσο και στο ευρύτερο μακρο-κοινωνικό επίπεδο. Μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και να απελευθερώσει τη δημιουργικότητα μας. Μπορεί να επουλώσει. Ωστόσο, παρόλο που είναι ένα ισχυρό εργαλείο, δεν είναι πανάκεια και μπορεί να μην είναι για όλους ή μάλλον οι ευεργετικές του ιδιότητες εξαρτώνται από το πού βρίσκονται οι άνθρωποι στη ζωή τους, τι υλικό ανασύρεται στην ακινησία / ηρεμία κι αν έχουν σχετική υποστήριξη ή καθοδήγηση. Όταν ησυχάζουμε και στρέφουμε την προσοχή μας προς τα μέσα, τα πάντα κι οτιδήποτε μπορούν να ανασυρθούν, από τους πραγματικούς «εκτροχιασμούς τρένων» στη ζωή μας μέχρι αυτούς που έχουμε παρακολουθήσει σε ταινίες. Έτσι, μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί κάποιο επίπεδο θεραπείας ή επούλωσης πριν κάποιος /α ξεκινήσει κάποια πρακτική διαλογισμού.

Υπάρχει μια ποικιλία διαλογισμών. Υπάρχουν πρακτικές που εστιάζουν στη διεύρυνση της επίγνωσής μας, στην ηρεμία του νου μας και στη βίωση περισσότερης εσωτερικής γαλήνης, στην αύξηση της συναισθηματικής ισορροπίας και ανθεκτικότητας, στο άνοιγμα της καρδιάς μας, κ.λπ. Μερικά παραδείγματα είναι ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας της αναπνοής, ο διαλογισμός αγάπης και καλοσύνης, ο διαλογισμός οραματισμού, οι καθοδηγούμενοι διαλογισμοί, η συμπόνια για τους άλλους και οι διαλογισμοί αυτό-συμπόνιας, και ούτω καθεξής. Στο βιβλίο του Neurodharma,  ο Dr Rick Hanson [βιογραφικές πληροφορίες: https://www.rickhanson.net/get-started/] συζητά τρεις βασικούς τύπους διαλογισμού — την εστιασμένη προσοχή και την εστίαση της προσοχής στην προσοχή, την ανοιχτή επίγνωση / ενσυνειδητότητα και την απλή ενσυνειδητότητα  που σχηματίζουν μια φυσική ακολουθία. Διακρίνει επίσης αρκετές ιδιότητες που μπορούμε να αναπτύξουμε μέσω του διαλογισμού, όπως είναι η σταθερότητα, μέσω της εστίασης σε μια λέξη ή αντικείμενο, για παράδειγμα, η αγάπη μέσω της εστίασης σε ένα συναίσθημα ή στην ευγνωμοσύνη και στην αγάπη, η πληρότητα μέσω της εστίασης στην επάρκεια και την ευγνωμοσύνη, η αίσθηση ολοκλήρωσης μέσω της εστίασης σε όλο το σώμα καθώς αναπνέουμε, το τώρα / παρόν με το να εστιάσουμε την προσοχή μας στην παρούσα στιγμή, η ολότητα με το να εστιάσουμε την προσοχή μας στην αλληλεπίδραση μας με τα πάντα γύρω μας. Ισχυρίζεται ότι μέσα από επαναλαμβανόμενες εμπειρίες υφαίνουμε αυτές τις ιδιότητες στο νευρικό μας σύστημα.

Ο διαλογισμός είναι μια πρακτική ή τεχνολογία, μέσω της οποίας μπορεί κανείς να αναπτύξει διαφορετικές ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της ενσυνειδητότητας. Η ενσυνειδητότητα μπορεί να ασκηθεί επίσημα κατά τη διάρκεια του διαλογισμού και ανεπίσημα, ανά πάσα στιγμή στη διάρκεια της ημέρας. Στον διαλογισμό ενσυνειδητότητας, δίνουμε προσοχή στις σκέψεις, τις αισθήσεις, τα συναισθήματά μας και ότι άλλο προκύψει. Δεν κρίνουμε ούτε εμπλεκόμαστε μαζί τους, απλώς  παρατηρούμε.  Στο πιο πρόσφατο βιβλίο της η Marsha Linehan, PhD, γράφει: «Η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας είναι η επαναλαμβανόμενη προσπάθεια επαναφοράς του νου στην επίγνωση της παρούσας στιγμής. περιλαμβάνει την επαναλαμβανόμενη προσπάθεια να εγκαταλείψουμε τις κρίσεις και να αφήσουμε την συνήθη προσκόλληση μας σε τρέχουσες σκέψεις, συναισθήματα, αισθήσεις, δραστηριότητες, γεγονότα ή καταστάσεις». Ο Δρ Jon Kabat Zinn [βιογραφικές πληροφορίες: https://www.mindfulnesscds.com/pages/about-the-author], υποστηρίζει ότι η ενσυνειδητότητα είναι «ένα ολόκληρο ρεπερτόριο επίσημων διαλογιστικών πρακτικών που στοχεύουν στην καλλιέργεια της μη επικριτικής επίγνωσης από στιγμή σε στιγμή. Και το μη επικριτικό, παρεμπιπτόντως, δεν σημαίνει ότι δεν θα έχετε συμπάθειες ή αντιπάθειες ή ότι θα είστε εντελώς ουδέτεροι για τα πάντα. Μη επικριτικοί στην πραγματικότητα σημαίνει ότι θα συνειδητοποιήσετε πόσο επικριτικοί είστε και στη συνέχεια δεν θα το κρίνετε και θα δείτε αν μπορείτε να αφήσετε, για λίγες τουλάχιστον στιγμές, την περιοριστική κατάσταση που φιλτράρει τα πάντα μέσω των συμπαθειών και των αντιπαθειών ή των επιθυμιών ή της αποστροφής μας. Οπότε αυτό είναι ήδη μια αρκετά απαιτητική άσκηση, μια μεγάλη προσπάθεια να καλλιεργήσουμε αυτού του είδους προσοχής και αυτού του είδους  επίγνωσης…. ». Το έργο του Zinn έχει συμβάλει σε μια αυξανόμενη μετάβαση της ενσυνειδητότητας σε βασικούς θεσμούς της κοινωνίας μας, όπως η ιατρική, η υγειονομική περίθαλψη, τα νοσοκομεία, τα σχολεία, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι εταιρείες, οι φυλακές, το νομικό επάγγελμα και ο επαγγελματικός αθλητισμός. Το 1979 παρουσίασε το Πρόγραμμα Μείωσης του Στρες με βάση την Ενσυνειδητότητα και άνοιξε την Κλινική Μείωσης του Στρες.

Η ενσυνειδητότητα γενικότερα είναι η πράξη του να δίνουμε προσοχή, να παρατηρούμε και να είμαστε πλήρως παρόντες σε οτιδήποτε σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή κάνουμε με όλες τις αισθήσεις μας. Υπό αυτή την έννοια, μπορούμε να την ασκούμε καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας μας. Κυρίως προχωράμε στη ζωή μας με το μυαλό μας να περιπλανιέται από την πραγματική δραστηριότητα με την οποία ασχολούμαστε σε άλλες σκέψεις, φόβους ή επιθυμίες, ιστορίες, το παρελθόν ή το μέλλον, το επόμενο γεύμα μας, και ούτω καθεξής. Μια μελέτη ανάμεσα σε πολλές από τον Matthew Killingsworth και τον Daniel Gilbert του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι περνούν περίπου το 47% των ωρών που είναι ξύπνιοι σκεπτόμενοι κάτι διαφορετικό από αυτό που κάνουν. Ο Sam Harris γράφει: «Όπως σύντομα ανακαλύπτει ο κάθε ένας που κάνει διαλογισμό, η απόσπαση της προσοχής είναι η φυσιολογική κατάσταση του νου μας» και ότι ο εχθρός της επίγνωσης ή οποιασδήποτε διαλογιστικής πρακτικής είναι «η βαθιά εξαρτημένη συνήθεια να αποσπάται η προσοχή μας από σκέψεις. Το πρόβλημα δεν είναι οι σκέψεις καθεαυτό αλλά το ότι σκεφτόμαστε χωρίς να γνωρίζουμε ότι σκεφτόμαστε. Στην πραγματικότητα, οι σκέψεις όλων των ειδών μπορούν να είναι τέλεια αντικείμενα προσοχής / ενσυνειδητότητας».

Στο βιβλίο που ανέφερα παραπάνω ο Rick Hanson γράφει ότι η συγκέντρωση, η οποία είναι ένας από τους τρεις πυλώνες της πρακτικής [αρετή, σοφία και συγκέντρωση], σταθεροποιεί την προσοχή και την φέρνει σε μια εστίαση που μοιάζει με λέιζερ που προωθεί την απελευθερωτική διορατικότητα.  Ωστόσο, αυτό δεν είναι απαραιτήτως εύκολο γιατί υπάρχει μια φυσική παραλλαγή στην ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία. Γράφει: «Στο ένα άκρο αυτού του εύρους, υπάρχουν εστιασμένες και προσεκτικές «χελώνες» και στο άλλο άκρο αφηρημένοι και ζωηροί  «λαγοί», με πολλούς άλλους ενδιάμεσα. Καθώς οι πρόγονοί μας άνθρωποι και ανθρωποειδή ζούσαν σε μικρές ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών για αρκετά εκατομμύρια χρόνια, αυτές οι ομάδες χρειάζονταν ένα πλήρες φάσμα ιδιοσυγκρασιών για να αντιμετωπίσουν τις μεταβαλλόμενες συνθήκες και να ανταγωνιστούν άλλες ομάδες για τροφή και καταφύγιο…. Οι διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες είναι φυσιολογικές και όχι διαταραχές — αλλά μπορεί να είναι δύσκολο να είσαι ένα ζωηρό παιδί που εκπαιδεύεται σε ένα πρόγραμμα σπουδών σχεδιασμένο για χελώνες ή να είσαι διαλογιστής που προσπαθεί να χρησιμοποιήσει μεθόδους που αναπτύχθηκαν από «χελώνες» σε μοναστηριακά πλαίσια για να αναπτύξουν την ιδιοσυγκρασία της «χελώνας». Με άλλα λόγια ένα μέγεθος ποτέ δεν ταιριάζει σε όλους.

Σε μια συνέντευξη που διάβασα πριν από λίγο καιρό, η Sharon Salzberg, δασκάλα διαλογισμού και συγγραφέας, μίλησε για το πώς η ενσυνειδητότητα είναι ένα είδος εκπαίδευσης δεξιοτήτων, ένα εργαλείο που μας βοηθά να καλλιεργήσουμε μια μεγαλύτερη ικανότητα να επικεντρωνόμαστε [στο κέντρο] των σκέψεων, των συναισθημάτων, των εντυπώσεων, των γεγονότων και του άγχους μας. Το θέμα δεν είναι να αγνοήσετε τα πάντα ή να αρνηθείτε την παρουσία μιας άβολης εμπειρίας, αλλά να αποκτήσετε λίγο χώρο κι απόσταση από αυτήν. Η απόσταση είναι στην πραγματικότητα ένα από τα πράγματα που αποκτούμε με την πάροδο του χρόνου μέσω πρακτικών διαλογισμού – περισσότερη ελευθερία και χώρο για να υπάρξουμε μέσα στον εαυτό μας, περισσότερη απόσταση από γεγονότα, μια πιο βαθιά οπτική της πραγματικότητας μέσα κι έξω. Η Salzberg αναφέρεται επίσης στην ανάπαυση ως μέρος της αίσθησης κεντραρίσματος  / γείωσης. Με το διαλογισμό δεν προσπαθούμε να αλλάξουμε την εμπειρία μας ή να απαγορεύσουμε τις δυσάρεστες σκέψεις ή συναισθήματα. Καθόμαστε μαζί τους χωρίς κρίση και χωρίς να κολλάμε πάνω τους. Επιτρέπουμε στην κάθε εμπειρία να περάσει μέσα από την επίγνωση μας και αυτό δημιουργεί μια αίσθηση ανάπαυσης, μέσα σε όλη την εμπειρία μας, γιατί το να έχουμε ενσυνειδητότητα σημαίνει ότι καλλιεργούμε την ικανότητα να είμαστε παρόντες σε ότι κι αν προκύπτει, ευχάριστο, ουδέτερο κι επώδυνο.

Στο βιβλίο της Start Where You Are η Pema Chödrön, βουδίστρια καλόγρια, δασκάλα διαλογισμού και συγγραφέας, γράφει: «Πάντα να διαλογίζεσαι πάνω σε ότι σου προκαλεί δυσαρέσκεια», που σημαίνει ότι «θα μπορούσαμε να σχετιζόμαστε με συμπόνια με αυτό που προτιμούμε να απωθήσουμε και θα μπορούσαμε να μάθουμε να χαρίζουμε και να μοιραζόμαστε αυτό που αγαπάμε….. Αρχίζουμε να αφήνουμε τα αντίθετα να συνυπάρχουν, χωρίς να προσπαθούμε να απαλλαγούμε από τίποτα, αλλά απλώς εκπαιδεύουμε και ανοίγουμε τα μάτια, τα αυτιά, τα ρουθούνια, τους γευστικούς κάλυκες, τις καρδιές και το μυαλό μας όλο και πιο πολύ, καλλιεργώντας τη συνήθεια να ανοιγόμαστε σε ότι συμβαίνει, συμπεριλαμβανομένου του κλεισίματος / μουδιάσματος μας». Για να επεξηγήσει αυτό το σημείο ο Chodron αναφέρεται σε παλιές ιστορίες και μεταφορές που περιλαμβάνουν κάποιο μάθημα ή διδασκαλία, και τρεις από αυτές τις ιστορίες βρήκαν το δρόμο τους στο τρίτο σχέδιο. Η μια ιστορία αφορά μια άδεια βάρκα που πέφτει πάνω σε μια βάρκα που ανήκει σε έναν άνδρα, ο οποίος πλέει ευχαριστημένος σε ένα ποτάμι το σούρουπο. Η δεύτερη μεταφορά αφορά ένα παγώνι και η τρίτη έχει να κάνει με τον Milarepa, ο οποίος κάποια μέρα όταν επέστρεψε στη σπηλιά του τη βρήκε γεμάτη «δαιμόνια». Παρόλο που είχε την αίσθηση ότι ήταν απλώς προβολή του νου του, όλα τα ανεπιθύμητα μέρη του εαυτού του, το απωθημένο υλικό και οι φόβοι του, αρχικά προσπάθησε να αντισταθεί και να τα καταπολεμήσει, αλλά εξαφανίστηκαν μόνο αφού αποδέχτηκε ότι ήταν εκεί, αφού αποδέχτηκε την εμπειρία του.

Έτσι λοιπόν, όσο είμαστε ζωντανοί επώδυνα συναισθήματα και σκέψεις, σωματικές αισθήσεις και δυσφορία θα προκύπτουν, αλλά με την πάροδο του χρόνου χτίζουμε αυτή την ικανότητα να μην θάβουμε τις εμπειρίες ή να αποσπάμε τον εαυτό μας ή να κατακλυζόμαστε από συναισθήματα, αλλά να παραμένουμε παρόντες με ότι συμβαίνει. Και όταν όντως αισθανόμαστε συγκλονισμένοι ή φοβισμένοι ή βαθύ πόνο, έχουμε την επιλογή να παραμείνουμε και να παρατηρήσουμε την εμπειρία μας, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη διορατικότητα ή απαλλαγή από την ένταση ή τον πόνο. Έχουμε επίσης την επιλογή να σηκωθούμε και να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να επιστρέψουμε στην πρακτική αργότερα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για άτομα που αντιμετωπίζουν μετά-τραυματικά συμπτώματα ή έχουν πολλά τραύματα που δεν έχουν εξεταστεί και δεν έχουν υποστεί επεξεργασία. Αλλά ανεξάρτητα από το αν κουβαλάμε πολλά μη επεξεργασμένα τραύματα ή όχι, η διαδικασία του απλώς να καθόμαστε ακίνητοι στον διαλογισμό θα φέρει για όλους στην επιφάνεια πολλά πράγματα που θα προτιμούσαμε να μην δούμε, καθώς και πρώιμα εσωτερικευμένα μηνύματα και κοινωνικές προσταγές, ακόμη και προ-λεκτικές αναμνήσεις. Απαιτείται αποφασιστικότητα και θάρρος για να αντιμετωπίσει κανείς όλα όσα προκύπτουν. Ο Stephen Batchelor γράφει: «Το ακλόνητο φως της ενσυνείδητης επίγνωσης αποκαλύπτει το βαθμό στον οποίο παρασυρόμαστε από το ρεύμα του πρώιμου προγραμματισμού μας και της συνήθειας. Τη στιγμή που αποφασίζουμε να σταματήσουμε και να δούμε τι συμβαίνει (σαν ένας κολυμβητής που αλλάζει ξαφνικά πορεία για να κολυμπήσει ενάντια στο ρεύμα), βρισκόμαστε χτυπημένοι από ισχυρά ρεύματα που δεν είχαμε καν υποψιαστεί – ακριβώς επειδή μέχρι εκείνη τη στιγμή ζούσαμε σε μεγάλο βαθμό κατ’ εντολή τους» .

Οι πληγές και τα τραύματα μας είναι ενσωματωμένα στη σωματική μνήμη και για να αποκαλυφθεί αυτό το υλικό χρειάζεται προσπάθεια και θάρρος. Η ενσυνείδητη επίγνωση δεν είναι απαραίτητα επαρκής από μόνη της για την αντιμετώπιση μετά-τραυματικών συμπτωμάτων ή άλλων καταστάσεων. Επιπλέον, ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας μπορεί αρχικά να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή να προκαλέσει επανατραυματισμό. Ένα χρήσιμο βιβλίο για να διαβάσετε σχετικά με τη σχέση μεταξύ τραύματος και διαλογισμού ενσυνειδητότητας είναι το βιβλίο του David Treleaven: Trauma Sensitive Mindfulness: Practices for Safe and Transformative Healing, στο οποίο συζητά πώς ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας όταν ασκείται χωρίς επίγνωση της θεωρίας του τραύματος μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του τραυματικού στρες. Στο βιβλίο παρέχει μια ανασκόπηση των ιστοριών της ενσυνειδητότητας και του τραύματος και του τρόπου με τον οποίο η νευροεπιστήμη διαμορφώνει την κατανόησή μας και για τα δύο, κι επίσης επεξηγεί τους τρόπους με τους οποίους η ενσυνειδητότητα μπορεί να βοηθήσει, αλλά και να εμποδίσει την επούλωση. Στη συνέχεια, παρουσιάζει πέντε αρχές για την ενσυνειδητότητα βασισμένη στη γνώση σχετικά με το τραύμα, οι οποίες εστιάζουν στο ρόλο της προσοχής, της τραυματικής διέγερσης, της θεραπευτικής σχέσης, της διάσπασης και του κοινωνικού πλαισίου.

Ο Rick Hanson επίσης γράφει ότι όταν ανοιγόμαστε στην αμεσότητα της εμπειρίας αυτής της στιγμής, μερικές φορές μπορεί να προκύψουν οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα, και ότι καθώς η διαλογιστική μας πρακτική βαθαίνει και τα όρια μας μαλακώνουν, μπορεί αρχικά να νιώθουμε αποπροσανατολισμένοι. Γράφει: «Όσο πιο έντονη κι εκτεταμένη είναι η περιοχή που εξερευνάτε, τόσο πιο σημαντικό είναι να είστε γειωμένοι και ενδυναμωμένοι εσωτερικά. Μπορείτε να επιβραδύνετε, να υποχωρήσετε και να εστιάσετε σε οτιδήποτε αισθανόσαστε ότι είναι σταθερό, ανακουφιστικό και θρεπτικό….. Η ενσυνειδητότητα, ο διαλογισμός και οι άλλες πρακτικές δεν είναι κατάλληλες για όλους, δεν αποτελούν θεραπεία για οποιαδήποτε διαταραχή και δεν υποκαθιστούν την επαγγελματική φροντίδα. Υπάρχει μια διαδικασία εδώ, και μπορείτε να αφιερώσετε όσο χρόνο θέλετε. Αφήστε την διαδικασία να λειτουργήσει πάνω σας με φυσικούς τρόπους… αφήστε την να λειτουργήσει και να σας ανυψώσει και να σας μεταφέρει. Η αφύπνιση προχωρά με τους δικούς της ρυθμούς: άλλοτε αποτελεί αργή ανάπτυξη, άλλοτε είναι σαν ένα οροπέδιο, άλλοτε μοιάζει με ολίσθηση σε κατηφόρα,  κι άλλοτε σαν μια σημαντική ανακάλυψη. Και όλο αυτό το διάστημα – είτε αποκαλύπτεται σταδιακά είτε ξαφνικά – υπάρχει η βαθιά αληθινή φύση του καθενός μας: συνειδητοποιημένη, σοφή, τρυφερή κι αγνή. Αυτό είναι το αληθινό σου σπίτι και μπορείς να το εμπιστευτείς».

Έτσι, αργά κι επίπονα καλλιεργούμε ή αυξάνουμε την ικανότητά μας να νιώθουμε αυτό που νιώθουμε χωρίς να πτοούμαστε ή να κρίνουμε πάρα πολύ, κι επίσης, να ξέρουμε πότε να εγκαταλείψουμε την πρακτική και να φροντίσουμε τον εαυτό μας ή απλά να κάνουμε ένα διάλειμμα. Η Salzberg αποκαλεί την ενσυνειδητότητα ένα μέρος στη μέση, όπου από τη μια πλευρά, καλλιεργούμε την ικανότητά μας να είμαστε παρόντες και να μην αντιπαλεύουμε ή καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας, αλλά από την άλλη δεν θέλουμε να μας καταβάλλουν. Με την πάροδο του χρόνου, η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας ή/και άλλων πρακτικών διαλογισμού μας επιτρέπει μια πιο ισορροπημένη σχέση με τα συναισθήματά μας, περισσότερο χρόνο για παύση πριν να αντιδράσουμε. Επίσης, καταπιέζουμε και θάβουμε λιγότερο υλικό, το οποίο μας προστατεύει από εκρηκτικές αντιδράσεις και πράξεις. Έτσι, αυτός ο χώρος στη μέση, είναι το μέρος όπου μπορούμε να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει μέσα μας, αλλά με μια πιο ευρύχωρη αίσθηση, και σε αυτόν τον χώρο υπάρχει μεγαλύτερο εύρος επιλογής, βούλησης και ικανότητας να θέσουμε όρια.

Ευρήματα ερευνών

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ σε μερικά από τα πολλά ερευνητικά ευρήματα που δείχνουν τα οφέλη του διαλογισμού και του διαλογισμού ενσυνείδητης επίγνωσης. Ο Rick Hanson εξηγεί ότι η πρακτική του διαλογισμού μπορεί να αλλάξει περιοχές του εγκεφάλου μας που εμπλέκονται στην εστίαση της προσοχής μας, την επίγνωση του σώματος, τη συναισθηματική ρύθμιση και την αίσθηση του εαυτού μας. Η δε διαρκής μακροχρόνια πρακτική μπορεί να αλλάξει σημαντικά τον εγκέφαλο, κι αυτές οι αλλαγές στον εγκέφαλο ενθαρρύνουν αλλαγές στο νου, αυξάνοντας την ανθεκτικότητα και την ευημερία μας. Στο βιβλίο του, One Blade of Grass, ο Henry Shukman, Άγγλος συγγραφέας. ποιητής και δάσκαλος διαλογισμού, αναφέρεται επίσης στα πιθανά οφέλη του διαλογισμού. Γράφει «Η νευροεπιστημονική έρευνα συνεχίζει να αποδίδει νέα στοιχεία για τις θετικές επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου, υποδηλώνοντας ότι μπορεί πράγματι να μας οδηγήσει πέρα από το άγχος και την συνεχή απορρόφηση με τον εαυτό μας προς την ηρεμία, τη δημιουργικότητα και τη συμπόνια, όπως ισχυρίζονται οι οπαδοί των πρακτικών αυτών εδώ και χιλιετίες. ….. Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα μαγνητικές τομογραφίες και εγκεφαλογραφήματα, εξετάσεις αίματος και ηλεκτροκαρδιογραφήματα, και δεκαετίες μιας ταχέως αναπτυσσόμενης νευρολογικής έρευνας έχουν θέσει πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι: ο διαλογισμός μπορεί να μας κάνει πιο ήρεμους, πιο συγκεντρωμένους, πιο χαρούμενους και καλοσυνάτους. Απλώς το να κάθεσαι ακίνητος για σαράντα λεπτά κάθε μέρα — βοηθάει. Και υπάρχει η επιστήμη για να το αποδείξει».

Συγκεκριμένα, σε σχέση με τις θετικές επιδράσεις της ενσυνειδητότητας και του διαλογισμού στον εγκέφαλο, ο Rick Hanson γράφει ότι μόνο μετά από τρεις ημέρες εξάσκησης, οι προμετωπιαίες περιοχές ασκούν περισσότερο έλεγχο στον οπίσθιο περιφερικό φλοιό, πράγμα που πρακτικά σημαίνει λιγότερη από τη συνήθη περιπλάνηση του νου και λιγότερη ενασχόληση με τον εαυτό μας.  Τα άτομα σε προγράμματα που διαρκούν μερικούς μήνες, όπως Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) / Μείωση του Άγχους μέσω της Ενσυνειδητότητας, αναπτύσσουν μεγαλύτερο έλεγχο της αμυγδαλής τους, η οποία αντιδρά σαν καμπανάκι συναγερμού σε οτιδήποτε είναι επώδυνο ή απειλητικό και πυροδοτεί τη νευρική/ορμονική αντίδραση στο στρες. Επίσης αναπτύσσουν περισσότερο ιστό στον ιππόκαμπό, ο οποίος μας βοηθά να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες μας. Η δραστηριότητα στον ιππόκαμπο μπορεί να ηρεμήσει την αμυγδαλή και να μειώσει την έκκριση της ορμόνης του στρες, την κορτιζόλη.

Οι διαλογιστές ενσυνειδητότητας με καθημερινή εξάσκηση χρόνων έχουν παχύτερα στρώματα νευρικού ιστού στον προμετωπιαίο φλοιό τους, ο οποίος υποστηρίζει τις εκτελεστικές τους λειτουργίες, όπως είναι ο προγραμματισμός και ο αυτοέλεγχος. Έχουν επίσης περισσότερο ιστό στον νησιωτικό φλοιό τους, που εμπλέκεται στην αυτογνωσία και την ενσυναίσθηση για τα συναισθήματα των άλλων. Ενισχύεται επίσης ο πρόσθιος (μετωπιαίος) φλοιός του προσθίου προσαγωγίου, ο οποίος μας βοηθά στην συγκέντρωση και συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων μας. Κι επίσης αυξάνεται ο ιστός του μεσολοβίου τους, που συνδέει το δεξί και το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, υποδηλώνοντας μεγαλύτερη ενοποίηση λέξεων και εικόνων, λογικής και διαίσθησης.

Και μετά υπάρχουν και οι διαλογιστές με ίσως περισσότερες από είκοσι χιλιάδες ώρες. Αυτοί επιδεικνύουν μια αξιοσημείωτη ηρεμία πριν λάβουν έναν πόνο που ξέρουν ότι έρχεται, και ασυνήθιστα γρήγορη ανάρρωση μετά. Διαθέτουν επίσης αυξημένη δυνατότητα μάθησης. Συνολικά, υπάρχει μια σταδιακή μετάβαση από τη σκόπιμη αυτορρύθμιση προς μια ολοένα και πιο φυσική αίσθηση παρουσίας και άνεσης τόσο κατά τη διάρκεια του διαλογισμού όσο και της καθημερινής ζωής τους. Επίσης, ο διαλογισμός που εστιάζει στη συμπόνια διεγείρει συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου που εμπλέκονται με την αίσθηση της σύνδεσης με τους άλλους και με θετικά συναισθήματα. Η νευροχημική ωκυτοκίνη απελευθερώνεται από τον υποθάλαμο όταν νιώθουμε αγάπη ή κοντά στους άλλους, κάτι που μπορεί να ηρεμήσει την αμυγδαλή μας κι επίσης η ροή ωκυτοκίνης μπορεί να μειώσει την αίσθηση του άγχους, γεγονός που επιτρέπει μεγαλύτερη σταθερότητα προσοχής. Οι μακροχρόνια ασκούμενοι στον διαλογισμό αγάπης και καλοσύνης (loving kindness meditation) αναπτύσσουν νευρικό ιστό σε βασικά μέρη του ιππόκαμπου που υποστηρίζουν τα συναισθήματα ενσυναίσθησης προς τους άλλους.

Όσον αφορά τα οφέλη του διαλογισμού ή των πρακτικών ενσυνειδητότητας ο Henry Shukman σημειώνει επίσης ότι «πρωτοφανείς αριθμοί από ανθρώπους στρέφονται στην πρακτική του διαλογισμού, ο οποίος όχι μόνο μπορεί να μας οδηγήσει σε πιο καλοσυνάτους, σοφότερους τρόπους ζωής, αλλά τυχαίνει να είναι λίγο πολύ και δωρεάν. όπως ο αέρας που αναπνέουμε». Γράφει ότι η δυτική επιστήμη εργάζεται πάνω στο πώς να εξάγει τα πιο χρήσιμα κομμάτια των στοχαστικών παραδόσεων και των μεταμορφωτικών ανακαλύψεων τους σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, και στη συνέχεια να προσαρμόσει αυτή τη γνώση στις σύγχρονες ανάγκες.  Σε σχέση με τις γνώση / σοφία από αυτές τις παλιές στοχαστικές παραδόσεις στο βιβλίο του Waking Up ο Sam Harris γράφει ότι «Αφήνοντας κατά μέρος τη μεταφυσική, τη μυθολογία και το σεχταριστικό δόγμα, αυτό που ανακάλυψαν οι στοχαστές καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας είναι ότι υπάρχει μια εναλλακτική λύση στο να είμαστε μαγεμένοι συνεχώς με τη συζήτηση που κάνουμε με τον εαυτό μας. υπάρχει μια εναλλακτική στην απλή / αυτόματη ταύτιση με την επόμενη σκέψη που εμφανίζεται στη συνείδηση μας. Και η αναλαμπή αυτής της εναλλακτικής λύσης διαλύει τη συμβατική ψευδαίσθηση του τι σημαίνει εαυτός…… Ο διαλογισμός είναι μια τεχνική αφύπνισης. Ο στόχος είναι να βγούμε από την ύπνωση της διαλογικής σκέψης και να σταματήσουμε να προσκολλόμαστε αντανακλαστικά σε ότι είναι ευχάριστο και να απομακρυνόμαστε από το δυσάρεστο, έτσι ώστε να μπορούμε να απολαμβάνουμε ένα νου ανενόχλητο από ανησυχία, απλώς ανοιχτό σαν τον ουρανό με αβίαστη συνειδητοποίηση / επίγνωση τη ροής της εμπειρία μας στο παρόν».

Σημειώνει ότι υπάρχει τώρα μια μεγάλη βιβλιογραφία για τα ψυχολογικά οφέλη του διαλογισμού και ισχυρίζεται ότι παρόλο που η γνώση / οι εμπειρίες που μπορούμε να αποκτήσουμε κατά τη διάρκεια του διαλογισμού δεν μας λένε τίποτα για την προέλευση του σύμπαντος,  επιβεβαιώνουν όμως ορισμένες καλά εδραιωμένες αλήθειες για τον ανθρώπινο νου. Όπως το γεγονός ότι η συμβατική αίσθηση του εαυτού μας είναι ένα είδος ψευδαίσθησης, ότι τα συναισθήματα, όπως η συμπόνια και η υπομονή, είναι διδασκόμενες δεξιότητες και ότι ο τρόπος που σκεφτόμαστε επηρεάζει άμεσα το πώς βιώνουμε τον κόσμο. Γράφει: «Είναι πολύ πιθανό να χάσει κανείς την αίσθηση ότι είναι ξεχωριστός εαυτός και να βιώσει ένα είδος απεριόριστης, ανοιχτής  επίγνωσης — να αισθανθεί, με άλλα λόγια, ένα με όλο τον κόσμο. Αυτό λέει πολλά για τις δυνατότητες της ανθρώπινης συνείδησης, αλλά δεν λέει τίποτα για το σύμπαν γενικότερα».  Προσθέτει ότι το φαινόμενο της αγάπης που υπερβαίνει τον εαυτό, είναι τόσο καλά επιβεβαιωμένο και επιτυγχάνεται τόσο εύκολα από όσους αφοσιώνονται σε συγκεκριμένες πρακτικές  που υπάρχει πολύ μικρή διαμάχη πλέον σχετικά με το ότι υπάρχει. Αναφέρεται στον Γάλλο μοναχό Matthieu Ricard, ο οποίος περιγράφει αυτή την ευτυχία ως «μια βαθιά αίσθηση άνθισης που προκύπτει από έναν εξαιρετικά υγιή νου…». Ο Harris γράφει, αναγνωρίζοντας μέσω του διαλογισμού ότι έχουμε ήδη ένα τέτοιο νου, μπορεί να μας βοηθήσει να σταματήσουμε να κάνουμε πράγματα που προκαλούν περιττή σύγχυση και ταλαιπωρία για τον εαυτό μας και τους άλλους, και να έχουμε ένα ολοένα και πιο υγιή νου.

Θα ολοκληρώσω αυτήν την ανάρτηση με κάποιες σκέψεις μου για τη σχέση μεταξύ διαλογισμού ενσυνειδητότητας και πολιτικής. Δεν υπάρχει πάρα πολλή σχετική βιβλιογραφία και έρευνα για το θέμα, αλλά νομίζω ότι μπορούμε να υποθέσουμε ότι η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας σε ολόκληρο τον πλανήτη μπορεί να επιφέρει κάποιες θετικές αλλαγές για την ανθρωπότητα σε πολλούς τομείς. Μια πρόσφατη δοκιμιακή εργασία που κοίταζα πρότεινε αυτό που θα περίμενα, ότι δηλαδή η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας οδηγεί σε σημαντικά οφέλη σχετικά με την δυνατότητα μας να δούμε τα διάφορα ζητήματα πιο καθαρά και με τη δυνατότητα μας για περισσότερη θετική κοινωνική συμπεριφορά, ενισχύει την περιβαλλοντική συνείδηση και εντείνονται οι φίλο-περιβαλλοντικές στάσεις και συμπεριφορές. Καθώς  αυξάνεται η ενσυνειδητότητα,  οι προκαταλήψεις σχετικά με την ηλικία και με τη «φυλή», καθώς και οι προκαταλήψεις για «τους εκτός της ομάδας μας» μειώνονται. Ίσως η ενσυνειδητότητα, η προσωπική θεραπεία και η αυτογνωσία να μην επιφέρουν δραματικές παγκόσμιες πολιτικές αλλαγές, αλλά αυτές οι εμπειρίες θα μπορούσαν να ωθήσουν όλο και περισσότερους ανθρώπους να ξανασκεφτούν την ανισότητα, τη φτώχεια, την καταπίεση, τη βία και τα περιβαλλοντικά ζητήματα και να εκφραστούν πιο ελεύθερα, να ψηφίσουν διαφορετικά και να πράξουν διαφορετικά. Η εστίαση στην προσωπική αλλαγή και ανάπτυξη δεν αποκλείει την κριτική αμφισβήτηση των τρεχουσών κοινωνικοοικονομικών και πολιτισμικών συνθηκών. Επιπλέον, ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας μπορεί να συμβάλει στην απόρριψη άχρηστων τρόπων διαπαιδαγώγησης και προκαταλήψεων, να μας αφυπνίσει σε αλήθειες για την ανθρώπινη φύση και την πραγματικότητά και σε μια αυξημένη σύνδεση με τον εαυτό μας και την εγγενή αξία μας. Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει  ότι όσο λιγότερο αποσπασμένοι και κοιμισμένοι είμαστε και όσο πιο παρούσες και αφυπνισμένες είναι μάζες ανθρώπων τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες για έναν πιο ασφαλή και ευγενικό κόσμο. Όσο πιο πολύ προσωπική βούληση και κατανόηση έχουν οι άνθρωποι για την αλληλεξάρτησή μας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα προσωπικής ευημερίας, φιλοκοινωνικών συμπεριφορών και σοφότερων επιλογών και πολιτικών ενεργειών.

Posted on by

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί      26/11/2022

Συμπόνια, μερικά ακόμη σχέδια, μερικά σχετικά αποφθέγματα και οι ρόλοι που παίζουμε….

«Η συμπόνια αρχίζει να έρχεται σε εμάς γιατί έχουμε τη φιλοδοξία να την εξασκήσουμε και να έρθουμε σε μεγαλύτερη επαφή με τον δικό μας πόνο και τη δική μας χαρά. Με άλλα λόγια, είμαστε πρόθυμοι να γίνουμε αληθινοί». From Start Where You Are,  Pema Chödrön

«Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται τη δύναμη της καλοσύνης. Νομίζουν ότι η αγάπη ή η συμπόνια ή η καλοσύνη σε κάνουν αδύναμο και κάπως ανόητο και ότι οι άνθρωποι θα σε εκμεταλλευτούν. δεν θα υπερασπιστείς άλλους ανθρώπους». Sharon Salzberg

«Μπορούμε να μάθουμε την τέχνη της άγριας / φλογερής συμπόνιας – επαναπροσδιορίζοντας τη δύναμη, αποδομώντας την απομόνωση και ανανεώνοντας την αίσθηση της κοινότητας, ασκώντας την απαγκίστρωση μας από την άκαμπτη σκέψη του – εμείς εναντίον αυτών – καλλιεργώντας ταυτόχρονα δύναμη και διαύγεια ως απάντηση σε δύσκολες καταστάσεις». Sharon Salzberg

«Η ζωή κάποιου έχει αξία εφόσον αποδίδει αξία στη ζωή των άλλων, μέσω της αγάπης, της φιλίας, της αγανάκτησης και της συμπόνιας». Σιμόν ντε Μποβουάρ

«Μπορούμε να αγκαλιάσουμε την καλοσύνη και τη συμπόνια, το δίκιο και τη δικαιοσύνη, την ειλικρίνεια και την ακεραιότητα, όχι ως επιβεβλημένες υποχρεώσεις στις οποίες πρέπει να συμμορφωνόμαστε, αλλά ως ιδιότητες που εμπλουτίζουν τη ζωή μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους». Alice Roberts and Andrew Copson

«Χόρεψε, όταν έχεις ραγίσει. Χόρεψε, όταν έχεις σκίσει τον επίδεσμο. Χορέψτε στη μέση της μάχης. Χόρεψε μέσα στο αίμα σου. Χόρεψε όταν είσαι απόλυτα ελεύθερος». Ποίημα του Rumi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σήμερα σχεδίαζα να γράψω κάτι για τον διαλογισμό [βασικά αυτό ήθελα να το κάνω εδώ και αρκετό καιρό], αλλά κατέληξα να γράψω λίγα περισσότερα για τη συμπόνια. Ένιωσα ότι χρειαζόταν να αναφερθώ σε μερικά ακόμα σημεία επειδή υπάρχουν τόσες πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες για να την προσεγγίσει κανείς.  Έχω συμπεριλάβει επίσης μερικά ακόμη σχέδια, μια άσκηση / διαλογισμό σχετικό με την συμπόνια και μια εισαγωγή σε ένα podcast σχετικά με τους ρόλους που παίζουμε στη ζωή, αυτούς που επιλέγουμε και αυτούς που μας επιβάλλουν οι άλλοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

α) Τέλειωσα την προηγούμενη ανάρτηση με έναν διαλογισμό αυτό-συμπόνιας από τη Dr Christine Neff, της οποίας το έργο επικεντρώνεται στη συμπόνια που στρέφεται προς τα μέσα. Αυτό το είδος συμπόνιας απαιτεί να είμαστε ευγενικοί και αποδεκτικοί παρά σκληροί και επικριτικοί με τον εαυτό μας, ειδικά όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως μας αρέσει, όταν πονάμε ή όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Η αυτό-συμπόνια βασικά απαιτεί να συμπεριφερόμαστε / ενεργούμε με τον ίδιο τρόπο προς τον εαυτό μας όταν υποφέρουμε ή περνάμε δύσκολες στιγμές όπως θα κάναμε με έναν φίλο. Η Neff γράφει: «Αυτή είναι η ανθρώπινη κατάσταση, μια πραγματικότητα που μοιραζόμαστε όλοι μας. Όσο περισσότερο ανοίγετε την καρδιά σας σε αυτήν την πραγματικότητα αντί να παλεύετε συνεχώς εναντίον της, τόσο περισσότερο θα μπορείτε να νιώθετε συμπόνια για τον εαυτό σας και όλους τους συνανθρώπους σας στην εμπειρία της ζωής».

Η Neff ισχυρίζεται ότι η συμπόνια για τον εαυτό μας δεν διαφέρει από την συμπόνια για τους άλλους. Γράφει «…για να έχεις συμπόνια για τους άλλους πρέπει να παρατηρήσεις ότι υποφέρουν. Αν αγνοήσετε τον / την άστεγο/η στο δρόμο, δεν μπορείτε να νιώσετε συμπόνια για το πόσο δύσκολη είναι η εμπειρία του/της. Δεύτερον, η συμπόνια περιλαμβάνει την δυνατότητα να αισθάνεστε συγκινημένοι από τον πόνο των άλλων, έτσι ώστε η καρδιά σας να ανταποκρίνεται στον πόνο τους. Όταν συμβαίνει αυτό, νιώθετε ζεστασιά, ενδιαφέρον και επιθυμία να βοηθήσετε το άτομο που υποφέρει με κάποιο τρόπο. Το να νιώθεις συμπόνια σημαίνει επίσης ότι προσφέρεις κατανόηση και καλοσύνη στους άλλους όταν αποτυγχάνουν ή κάνουν λάθη, αντί να τους κρίνεις σκληρά. Τέλος, όταν νιώθετε συμπόνια για τον άλλον (και όχι απλώς οίκτο), σημαίνει ότι συνειδητοποιείτε ότι η δυστυχία, η αποτυχία και η ατέλεια είναι μέρος της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Βρίσκομαι εδώ (κι όχι στη θέση τους) λόγω τύχης». Η Pema Chödrön ομοίως προτείνει ότι «Είναι η άνευ όρων συμπόνια για τον εαυτό μας που οδηγεί φυσικά στην άνευ όρων συμπόνια για τους άλλους. Εάν είμαστε πρόθυμοι να σταθούμε με πλήρη αποδοχή στη θέση μας και να μην εγκαταλείψουμε ποτέ τον εαυτό μας, τότε θα μπορέσουμε να μπούμε στη θέση των άλλων και να μην τα παρατήσουμε ποτέ. Η αληθινή συμπόνια δεν προέρχεται από την επιθυμία μας να βοηθήσουμε αυτούς που είναι λιγότερο τυχεροί από εμάς, αλλά από την συνειδητοποίηση της συγγένειάς μας με όλα τα όντα».

Η Neff διακρίνει τρία στοιχεία αυτό-συμπόνιας. Το πρώτο περιλαμβάνει το να είναι κανείς ευγενικός με τον εαυτό του και να αναγνωρίζει ότι το να είναι ατελής, να αποτυγχάνει και να αντιμετωπίζει δυσκολίες στη ζωή είναι αναπόφευκτο. Όταν αντιστεκόμαστε σε αυτήν την αλήθεια, η δυστυχία μας αυξάνεται. Το δεύτερο είναι να έχουμε επίγνωση της κοινής μας ανθρωπιάς. Αυτό συνεπάγεται την αναγνώριση της πραγματικότητας ότι όλοι οι άνθρωποι υποφέρουν και παίρνουν μη σοφές αποφάσεις κατά καιρούς. Η Neff γράφει: «Ο ίδιος ο ορισμός του να είσαι «άνθρωπος» σημαίνει ότι είσαι θνητός, ευάλωτος και ατελής». Το τρίτο στοιχείο περιλαμβάνει την ενσυνειδητότητα, την οποία η Neff περιγράφει ως μια μη επικριτική, δεκτική κατάσταση του νου, στην οποία κάποιος παρατηρεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα όπως είναι, χωρίς να προσπαθεί να τα καταστείλει ή να τα αρνηθεί. Δεν είναι δυνατόν να είμαστε σε άρνηση ή να παραμερίζουμε τα συναισθήματα ή τον πόνο μας και να είμαστε συμπονετικοί. Η συμπόνια απαιτεί να είμαστε παρόντες στα συναισθήματα και τον πόνο τον δικό μας και των άλλων.

Η Neff κάνει διάκριση μεταξύ της άγριας  / φλογερής συμπόνιας ​​και της τρυφερής συμπόνιας. Σε ορισμένες περιπτώσεις η τρυφερότητα και η αποδοχή δεν ενδείκνυνται και το σωστό είναι να ενεργούμε πιο δυναμικά, να βάζουμε όρια ή να υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας. Ισχυρίζεται ότι αυτό μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες στον εργασιακό χώρο και στις σχέσεις να πετύχουν και να θέσουν όρια, και επίσης να σπάσουν τη σιωπή σχετικά με την κακοποίηση, την παρενόχληση και τις διακρίσεις. Η Neff γράφει: «Η τρυφερή αυτό-συμπόνια περιλαμβάνει το να «είμαστε» με τον εαυτό μας με έναν αποδεκτό τρόπο: να παρηγορούμε τον εαυτό μας, να τον καθησυχάζουμε ….». Από την άλλη πλευρά, η πιο φλογερή ή δυναμική μορφή αυτό-συμπόνιας περιλαμβάνει την προστασία, την παροχή και την υπεράσπιση του εαυτού μας, το να λέμε όχι και να βάζουμε όρια. Λέει: «Αν η τρυφερή αυτό-συμπόνια είναι μεταφορικά σαν ένας γονιός που καταπραΰνει το παιδί του / της που κλαίει, η άγρια ​​αυτό-συμπόνια είναι σαν τη μαμά Αρκούδα που προστατεύει άγρια ​​τα μικρά της όταν απειλείται, ή πιάνει ψάρια για να τα ταΐσει ή τα μεταφέρει σε μια νέα περιοχή με καλύτερες πηγές τροφής.”

Οι γυναίκες σε βάθος χρόνου έχουν αποθαρρυνθεί από το να αναπτύξουν την ικανότητα να είναι άγριες / δυναμικές, κι ως εκ τούτου, πρέπει να την ανακτήσουν για να προστατεύσουν τον εαυτό τους και να δημιουργήσουν μια πιο υγιή κοινωνία. Γενικά, οι περισσότερες κουλτούρες και η κοινωνία γενικότερα δεν έχουν εστιάσει μέχρι στιγμής στην αυτό-συμπόνια και δεν είναι κάτι που ενθαρρύνεται. Αλλά η εξάσκηση και η πρόσβαση στη φροντίδα του εαυτού, τη χαρά και τη συμπόνια για τον εαυτό είναι τελικά πράξεις αντίστασης κι επιβίωσης. Η συμπόνια για τον εαυτό μας, όπως η φροντίδα του εαυτού και η χαρά, πρέπει να ανακτηθούν και να εξασκηθούν αν όχι για τη γενικότερη ευημερία τουλάχιστον για την προσωπική  μας επιβίωση και ευεξία. Τις τελευταίες ημέρες παρακολούθησα ομιλίες από τη σύνοδο με θέμα τη χαρά (JOY summit), όπου οι ομιλητές ανέφεραν ότι είναι στρατηγική να καλλιεργείς τη χαρά και ότι είναι επαναστατικό και μέτρο ελευθερίας. Παρομοίως, η φροντίδα του εαυτού και η συμπόνια για τον εαυτό μας, ειδικά για τις γυναίκες, μπορεί να είναι πράξεις αντίστασης και τρόπος να τιμήσουμε το δικαίωμα μας να είμαστε εδώ, μια διαδικασία που θα συμβάλλει στο να γίνουμε αληθινές και να βγούμε από μια κατάσταση ύπαρξης κούκλας (a doll state like existence). Η πατριαρχία δεν ενθαρρύνει αυτές τις ικανότητες γενικά, ειδικά στα κορίτσια, όπου συχνά η πεποίθηση ήταν ότι τα κορίτσια είναι προορισμένα να φροντίζουν όλους τους άλλους, είναι αυτά που θα κάνουν τη συναισθηματική εργασία (the emotional labor) του οικογενειακού συστήματος, για παράδειγμα, αυτά που θα απορροφούν τις πληγές της ομάδας, τα «δοχεία ενσυναίσθησης» της δυσφορίας ή της δυσλειτουργίας των άλλων.

Ο Δρ Dan Siegel συζητά τη συμπόνια στο βιβλίο του AWARE. Εν συντομία, ξεκινά αναφέροντας ότι η έρευνα για την εκπαίδευση του νου δείχνει ότι οι τρεις παράγοντες: η εστιασμένη προσοχή, η ανοιχτή επίγνωση και η εκπαίδευση στη συμπόνιας, ή αυτό που αποκαλεί ευγενική πρόθεση, είναι μερικά από τα βασικά συστατικά του τρόπου με τον οποίο μπορούμε να δημιουργήσουμε ευημερία και ευτυχία στη ζωή μας. Η ευγενική πρόθεση είναι η ικανότητα να έχεις μια κατάσταση του νου με θετική εκτίμηση, συμπόνια και αγάπη μέσα σου (αυτό που μερικές φορές αποκαλείται αυτό-συμπόνια) και συμπόνια προς τους άλλους, που ο ίδιος προτιμά να αποκαλεί συμπόνια μεταξύ μας (inter compassion). Ο Dan Siegel γράφει: «Αυτή η έρευνα προτείνει  ότι τα δύο είδη συμπόνιας αλληλοσυμπληρώνονται και υποστηρίζουν την κίνηση προς την ευημερία στο σώμα μας μαζί με τον εγκέφαλό του σώματος μας, στις σχέσεις μας με τον εαυτό μας και τους άλλους και στη διανοητική μας ζωή όσον αφορά την προσοχή, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και την μνήμη μας». Αναφέρει επίσης κάτι που γνωρίζουμε οι περισσότεροι και αυτό είναι ότι στις διάφορες θρησκευτικές και παραδόσεις σοφίας σε όλο τον κόσμο η συμπόνια θεωρείται μια από τις υψηλότερες αξίες που ενισχύει την ευημερία τόσο του ατόμου όσο και της κοινότητας.

Επίσης στην προηγούμενη ανάρτηση αναφέρθηκα στη διαφορά μεταξύ ενσυναίσθησης και συμπόνιας. Ο Dan Siegel γράφει ότι η αντίληψη του πόνου ενός άλλου ατόμου απαιτεί μια διαδικασία που ονομάζεται ενσυναίσθηση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει τουλάχιστον πέντε πτυχές: να νιώθεις τα συναισθήματα του άλλου, να βλέπεις μέσα από τα μάτια του άλλου, να νοιαζόμαστε για την ευημερία του  άλλου, γνωστική κατανόηση κι ενσυναίσθητη χαρά (χαρά για την ευτυχία ή την επιτυχία του άλλου). Προτείνει ότι η ενσυναίσθηση μπορεί να θεωρηθεί ως η πύλη προς την συμπόνια και ότι η συμπόνια μπορεί να μην είναι δυνατή χωρίς ενσυναίσθηση, η οποία μας επιτρέπει να συντονιστούμε με την εσωτερική ζωή, τα συναισθήματα και την υποκειμενική εμπειρία των άλλων. Αναφέρεται επίσης στην κοινωνική νευροεπιστήμονα  Tania Singer, η οποία ανακάλυψε ότι η υπερβολική ταύτιση με τη συναισθηματική κατάσταση ενός άλλου ατόμου μπορεί να οδηγήσει σε δυσφορία και κόπωση (empathic distress).  Ωστόσο, προτείνεται ότι όταν ο συναισθηματικός συντονισμός συνδυάζεται με συμπόνια, το άτομο μπορεί να διατηρήσει πιο εύκολα μια αίσθηση ισορροπίας και γαλήνης.

Ο Dan Siegel γράφει: «Ο συναισθηματικός συντονισμός (με τον πόνο του άλλου) από μόνος του—η αίσθηση του πόνου του άλλου χωρίς ενσυναίσθηση και συμπόνια και χωρίς την ικανότητα να διαφοροποιείται κανείς επιδέξια από τον πόνο των άλλων—μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση / εξουθένωση.  Αυτό είναι ένα πιθανό μειονέκτημα στο να είσαι συντονισμένος με τους άλλους χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση στην ανθεκτικότητα — χωρίς την ικανότητα να είσαι συνδεδεμένος και διαφοροποιημένος ταυτόχρονα.  Με άλλα λόγια, κινδυνεύουμε να υπερ-ταυτιστούμε και μετά να «κλείσουμε» συναισθηματικά εάν δεν διατηρηθεί η κατάσταση ενοποίησης / integration». Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 ο Carl Rogers επίσης αναγνώρισε την ανάγκη να μην υπέρ-ταυτιζόμαστε. Έγραψε: «Η ενσυναίσθηση περιλαμβάνει να αντιλαμβάνεσαι το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του άλλου με ακρίβεια και με τα συναισθηματικά συστατικά και τις σχετικές νοηματοδοτήσεις  σαν να είσαι εσύ αυτό το άτομο, αλλά χωρίς ποτέ να σου διαφεύγει το «σαν». Αυτό σημαίνει να μπορώ να αισθάνομαι τον πόνο ή την ευχαρίστηση του άλλου ατόμου όπως τα αισθάνεται αυτός / ή και να αντιλαμβάνομαι τις αιτίες του πόνου όπως τις αντιλαμβάνεται ο άλλος άνθρωπος,  χωρίς όμως να χάνω ποτέ την επίγνωση ότι είναι σαν να ήμουν πληγωμένος  ή ευχαριστημένος και ούτω καθεξής. Αν χαθεί αυτή η ποιότητα του «σαν» τότε η κατάσταση είναι κατάσταση ταύτισης».  (Rogers, 1959)

β) Διαλογισμός / πρακτική συμπόνιας για τον εαυτό και τους άλλους από τον ιστότοπο του Chris Germer: https://chrisgermer.com/wp-content/uploads/2020/11/Compassion-for-Self-and-Others-16-min.m4a

γ) Θα ήθελα επίσης να μοιραστώ ένα πρόσφατο podcast του Being Well: https://www.youtube.com/watch?v=M5gtWmukenY, στο οποίο ο Δρ Rick Hanson και ο Forrest Hanson συζητούν τους ρόλους που παίζουμε και τη σημασία του να έχουμε επίγνωση αυτών που μας επιβάλλουν οι άλλοι κι εκείνων που συνειδητά επιλέγουμε οι ίδιοι.

Συζητούν τους ρόλους που αναλαμβάνουμε και πώς αυτοί μας διαμορφώνουν, τους συνειδητούς και συχνά ασυνείδητους λόγους που αναλαμβάνουμε ρόλους και πώς μπορούν ακόμη και τα δυνατά σημεία μας να αποβούν επιβλαβή για μας. Για παράδειγμα, μπορεί να είμαστε καλοί στην οργάνωση ή καλοί ακροατές με ενσυναίσθηση, αλλά μπορεί να καταλήξουμε να υπερβούμε τα όρια αντοχής μας. Ο Rick Henson συνοψίζει τρόπους για να αποδεσμευτεί κανείς από προβληματικούς ρόλους και να χαράξει υγιή όρια. Επίσης αναφέρονται στον Sigmund Freud και μερικές από τις ξεπερασμένες ή προβληματικές θεωρίες του, τον Carl Jung και τον Carl Rogers, την object relations theory και την ψυχανάλυση και ζητήματα που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Εξερευνούν έννοιες ψυχολογίας όπως: αναπαράσταση, διάσπαση ως ψυχολογική άμυνα, τριγωνοποίηση, ακρόαση με βαθιά ενσυναίσθηση και πολλά άλλα.

Εν συντομία, η αναπαράσταση / enactment, είναι η ενεργοποίηση ή η ασυνείδητη αναδημιουργία της δυναμικής των πρώιμων σχέσεων σε τρέχοντα πλαίσια, συμπεριλαμβανομένων των θεραπευτικών πλαισίων λόγω της ανεξέταστης πρώιμης εμπειρίας μας ή των μη επουλωμένων τραυμάτων ή των νευρώσεων μας. Η διάσπαση / splitting είναι ένας αμυντικός μηχανισμός, o oποίος είναι φυσιολογικός στην παιδική ηλικία και είναι η τάση να βλέπει κανείς ένα άτομο ή μια κατάσταση είτε ως εντελώς καλό (εξιδανίκευση) είτε ως εντελώς κακό (υποτίμηση), είτε ως άσπρο είτε ως μαύρο. Ιδανικά, καθώς διανύουμε τα αναπτυξιακά στάδια αποκτούμε την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους ως πολύπλοκα όντα με αντιφάσεις και με θετικές και αρνητικές ιδιότητες. Δυστυχώς, για πολλούς ανθρώπους αυτή η υγιής ανάπτυξη διαταράσσεται λόγω τραύματος και κοινωνικού προγραμματισμού. Είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε πως αυτή η πρώιμη άμυνα αντανακλάται στην πολιτική αρένα και πως οδηγεί σε φονταμενταλισμούς κάθε είδους.

Συζητούν επίσης για την τριγωνοποίηση. Ο Forrest αναφέρεται στη Θεωρία Οικογενειακών Συστημάτων, η οποία περιλαμβάνει ιδέες για το πώς οι οικογένειες και οι οργανωτικές μονάδες λειτουργούν ως περιορισμένα συστήματα με αλληλεπιδράσεις που διέπονται από σύνολα κανόνων. Ο Rick and Forrest παρέχουν επίσης παραδείγματα για το τι μπορεί να συμβεί σε οικογένειες ή σε ομάδες φίλων και άλλα πλαίσια. Η τριγωνοποίηση, για την οποία έχω γράψει σε προηγούμενες αναρτήσεις σε σχέση με τον ναρκισσισμό, λαμβάνει χώρα όταν δύο μέλη του τριγώνου ενώνονται ενάντια του τρίτου. Αυτές οι αλλαγές και οι συμμαχίες αντικατοπτρίζουν τις δυναμικές εξουσίας μέσα στις σχέσεις. Η επίγνωση της διαδικασίας είναι σημαντική για τη γονική μέριμνα αλλά και για τη διατήρηση πιο αμοιβαίων και λιγότερο ανισόρροπων όσον αφορά την εξουσία στις σχέσεις.

Τέλος, αναφέρονται στον Carl Rogers, τον ιδρυτή του ανθρωπιστικού κινήματος στην ψυχολογία και δημιουργό της πελατοκεντρικής θεραπείας. Σε σχέση με την ενσυναισθητική ακρόαση / empathic listening,  Ο Carl Rogers είπε: «Όπως μπορείτε εύκολα να δείτε από όσα έχω πει μέχρι τώρα, μια δημιουργική, ενεργή, ευαίσθητη, ακριβής,  ενσυναίσθητη, μη επικριτική ακρόαση είναι για μένα τρομερά σημαντική σε μια σχέση. Είναι σημαντικό για μένα να την παρέχω. Ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ειδικά σε ορισμένες στιγμές της ζωής μου, να την λάβω. Νιώθω ότι έχω μεγαλώσει μέσα μου όταν την έχω προσφέρει. Είμαι πολύ σίγουρος ότι μεγάλωσα, απελευθερώθηκα και βελτιώθηκα όταν δέχτηκα αυτού του είδους ακρόασης».