«Το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι αυτό που εμπλέκεται στην αναγνώριση του πρόσωπο της μητέρας από το βρέφος, και στην αντίληψη της διέγερσης που προκαλούν οι εκφράσεις του προσώπου της μητέρας, και επίσης είναι ψυχοβιολογικά εναρμονισμένο με το δεξιό ημισφαίριο της μητέρας, το οποίο εμπλέκεται στην έκφραση και στην επεξεργασία των συναισθημάτων και στην μη λεκτική επικοινωνία»                       (Allan Schore, Retrieved 22 ^/ 09 / 2015 from http://somaticpsychotherapy.com.au/index.php?option=com_content&task=view&id=58&Itemid=45)

‘Fire together, wire together, survive together’ Allan Schore

Πάντοτε με ενδιέφερε η θεωρία του δεσμού και της πρώιμης ανάπτυξης (attachment theory) και πώς η αφετηρία μας έχει επιπτώσεις στην μετέπειτα εμπειρία μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Κατά τη διάρκεια των σπουδών ψυχολογίας τα μαθήματα και τα κεφάλαια που αφορούσαν στον Bowlby, στην Ainsworth, στην Main, κλπ, ήταν τα αγαπημένα. Ωστόσο, πιο πρόσφατα, κατά τη διάρκεια μιας σειράς μαθημάτων διαπροσωπικής νευροβιολογίας (interpersonal neurobiology), ήρθα σε επαφή με το  έργο του Allan Schore, ο οποίος αναφέρεται ως ο ‘Αμερικανός πατέρας της θεωρίας του δεσμού’ ή ο ‘Bowlby της Αμερικής’ (American Father of Attachment Theory or American Bowlby), και θεωρείται πρωτοπόρος στην ενσωμάτωση των κοινωνικών, βιολογικών, ψυχολογικών και ψυχαναλυτικών θεωριών. O Schore υποστηρίζει ότι το πρώτο κοινωνικό περιβάλλον, με τη μεσολάβηση του πρωτογενούς φροντιστή (της μητέρας συνήθως), επηρεάζει την εξέλιξη των δομών του εγκεφάλου του βρέφους. Εξηγεί πώς η ωρίμανση του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου επηρεάζεται από την δυαδική αλληλεπίδραση της σχέσης μητέρας-βρέφους, η οποία είναι κρίσιμη για τη μελλοντική ικανότητα αντιμετώπισης του άγχους και της αυτό-ρύθμισης των συναισθημάτων. Το έργο του στηρίζεται σε μια ευρύτατη διεπιστημονική προσέγγιση και η θεωρία του (theory of affect) ενσωματώνει την ψυχολογία στην νευροβιολογία.

Η διάλεξη του Allan Schore – Τα πιο σημαντικά χρόνια της ζωής μας: η αφετηρία μας – (Retrieved 21/ 09/ 2015, από http://www.acesconnection.com/g/northern-michigan-aces-action/clip/allan-schore-in-oslo-the-most-important-years-of-our-life-our-beginning-96-min) – είναι ενδιαφέρουσα – πλούσια σε πληροφορίες και παραδείγματα – και ίσως αξίζει να την παρακολουθήσει κανείς.

‘The beginning sets the stage for later experience’ (Allan Schore)

Στην προαναφερθείσα διάλεξη ο Allan Schore εξηγεί πώς έχει πλέον υπάρξει μια αλλαγή στην αντίληψη της παιδικής ηλικίας, από τη γνωστική στην συναισθηματική ανάπτυξη, και υποστηρίζει επίσης ότι από την αρχή το βρέφος βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον του. Εξηγεί πώς η διαπροσωπική νευροβιολογία μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς η πρώιμη συναισθηματική εμπειρία και οι πρώτοι δεσμοί επηρεάζουν την μετέπειτα ζωή μας. Προσθέτει ότι τώρα υπάρχει συναίνεση σχετικά με την επίδραση της πρώιμης ανάπτυξης στην ζωή μας. Ο Allan Schore αναλύει τη σημασία της δυαδικής αλληλεπίδρασης μεταξύ του πρωτογενούς φροντιστή (μητέρας) και του παιδιού. Αναφέρεται σε αυτή την αλληλεπίδραση ανάμεσα στη μητέρα και το μωρό, ως ‘η από κοινού ρύθμιση του νευρικού συστήματος τους – της φυσιολογίας τους και του εγκεφάλου τους’. Επιπλέον, μιλάει για το δεξί εγκέφαλο μας και την εμπλοκή του στην ικανότητά μας να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας και να συνδεόμαστε με τους άλλους. Αναφέρει, επίσης, ότι η πρόωρη εμπειρία είναι αποθηκευμένη στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, όχι ως ρητή δηλωτική μνήμη, αλλά ως άδηλη μνήμη, η οποία κατέχει δεσπόζουσα θέση κατά τα τρία πρώτα έτη. Ο Schore προσθέτει ότι η ωρίμανση του αριστερού ημισφαιρίου αρχίζει από το δεύτερο έτος και μετά, που σημαίνει ότι όλες οι (απορρυθμιστικές) εμπειρίες (attachment experiences) αποθηκεύονται στο δεξιό ημισφαίριο. Ακόμη, εξηγεί ότι η δημιουργία νοήματος meaning making δεν γίνεται μόνο μέσω του αριστερού εγκεφάλου, όπως πιστευόταν παλαιότερα. Επιπλέον, ο Allan Schore μιλά για τις πολιτικές επιπτώσεις και σημασία αυτής της γνώσης. Υποστηρίζει ότι «τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των ανθρώπων είναι ζωτικής σημασίας, διότι εμπεριέχουν την αναπαράσταση των μελλοντικών δυνατοτήτων μας». Ισχυρίζεται ότι είναι γενικά αποδεκτό πλέον ότι οι πρώτες 1000 ημέρες, συμπεριλαμβανομένης της ζωή στη μήτρα της μητέρας, είναι εξαιρετικά σημαντικές (είναι μια περίοδος μέγιστης τρωτότητας και πλαστικότητας), και ότι ο πολιτισμός μέσα στον οποίο μεγαλώνει το βρέφος μπορεί είτε να διευκολύνει είτε να παρεμποδίζει την  ανάπτυξη του. Αναφέρει ότι η παράδοση των βρεφών σε σταθμούς ημερήσιας φροντίδας στις έξι εβδομάδες μόλις, διότι δεν υπάρχει επαρκής άδεια μητρότητας, δεν διευκολύνει την υγιή ανάπτυξη του βρέφους. Όσον αφορά στις πολιτικές συνέπειες αυτών των ανακαλύψεων ο Allan Schore αναφέρει ένα απόσπασμα από μια αναφορά της UNICEF σχετικά με την παιδική ευημερία στις πλούσιες χώρες – «Επενδύοντας στην ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί το θεμέλιο για την βελτίωση στο χώρο της υγείας, της οικονομίας και κοινωνίας. Η μη σωστή φροντίδα  κατά τα πρώτα χρόνια συνδέεται με βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη, υψηλότερα ποσοστά μη μεταδοτικών ασθενειών και χαμηλότερους μισθούς, και επηρεάζει αρνητικά το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ενός έθνους» (‘Child well-being in rich countries’, UNICEF report). Τέλος, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «Έμφαση στην ανάπτυξη του παιδιού, θα εστίαζε την προσοχή εκεί που πρέπει, στον τελικό δικαιούχο, στο παιδί – στις δυνατότητες του για ανάπτυξη» (Science, July 20, 2014, Editorial, A focus on Child Development, K.L. Silver & P.A. Singer – Canada).

** Το φόντο του κολάζ είναι αφίσα με σχέδιο του ζωγράφου της Αναγέννησης Raphael (1483-1520)

Ο Νικόλαος Γύζης και η Μαίρη Κάσατ έχουν απεικονίσει θαυμάσια στιγμές ασφαλούς προσκόλλησης/ δεσμού ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί στις ελαιογραφίες τους. Μπορείτε να δείτε τα δυο έργα που ενδεικτικά αναφέρω, αλλά και άλλα με το ίδιο θέμα στους παρακάτω ιστότοπους

Κου-κου (1982) Λάδι σε μουσαμά του Έλληνα ζωγράφου, Νικόλαου Γύζη (1842-1901), Εθνική Πινακοθήκη https://www.newikis.com/en/commons/File:Gysis_Nikolaos_Koukou.jpg

Και

Μητέρα που λούζει το παιδί της (1880) Λάδι σε μουσαμά της Αμερικανίδας ζωγράφου, Μαίρη Κάσατ (1844-1928) http://www.marycassatt.org/home-5-12-1-0.html

Σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης βρήκα ένα δικό μου παιδικό βιβλίο της έκτης τάξης- Together in Social Studies by Arthur J. Baillie, Grade 6, Part One, 1973 edition. Στην σελίδα 70 υπήρχε ένα ξεχασμένο χαρτάκι με το θέμα κάποιας εργασίας ή έκθεσης

Τι εννοούσε ο Μαχάτμα Γκάντι  με την φράση Η σιωπή γίνεται δειλία όταν η περίπτωση απαιτεί να πούμε όλη την αλήθεια και να πράξουμε αναλόγως;

Η σημερινή ανάρτηση λοιπόν είναι το αποτέλεσμα αυτής της εύρεσης.

‘Ακόμη κι αν θυμάσαι μια σπίθα της φλόγας, είναι αρκετό. Ακόμη κι αν θυμόσουν ένα πρόσωπο, θα αρκούσε’(Elie Wiesel)

Η επούλωση και αποκατάσταση της αξιοπρέπειας αυτών που έχουν πληγωθεί και θυματοποιηθεί μπορεί να αρχίσει όταν σπάσει η σιωπή. Με το να σπάσει κανείς τη σιωπή για αδικίες που έχει υπομείνει ο ίδιος ή οι άλλοι συμβάλλει στο να μην υποφέρουν τις ίδιες αναξιοπρέπειες και αδικίες άλλοι άνθρωποι. O Elie Wiesel – ο διεθνούς φήμης συγγραφέας και ακτιβιστής για την ειρήνη – γράφει ‘διηγούμαστε την ιστορία του εφιάλτη και της σκοτεινιάς μας προκειμένου να μην εισέλθουν σε αυτόν τον εφιάλτη άλλοι άνθρωποι’ (Νύχτα, 1960). Πολλοί επιζώντες τραυμάτων ουσιαστικά είναι επιζώντες παραβίασης εγγενών ανθρώπινων δικαιωμάτων στον ένα ή στον άλλο βαθμό. Το σπάσιμο της σιωπής δεν είναι λοιπόν μόνο μέρος ενός αγώνα για προσωπική επούλωση και αποκατάσταση, αλλά αυτόματα γίνεται μέρος κι ενός μεγαλύτερου αγώνα κατά μικρών ή μεγαλύτερων παραβιάσεων επειδή τελικά ‘καθένας έχει το δικαίωµα να ζει σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί µια κοινωνική και διεθνής τάξη, µέσα στην οποία τα δικαιώµατα και οι ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη να µπορούν να πραγµατώνονται σε όλη τους την έκταση’ (11 Σεπτεμβρίου, 2015, http://gr.humanrights.com/what-are-human-rights.html)

Τι είναι ανθρώπινα δικαιώματα;

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί. Προτιμώ αυτόν που διάβασα στην παραπάνω ιστοσελίδα 

Τα δικαιώματα που έχεις επειδή είσαι άνθρωπος

Μερικοί σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Το 539 πχ τα στρατεύματα του Πέρση βασιλιά Κύρου του Μεγάλου ελευθέρωσαν τους σκλάβους της Βαβυλωνίας. Ο Κύρος εδραίωσε την φυλετική ισότητα και διακήρυξε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν τη θρησκεία τους. Ο Κύλινδρος του Κύρου σε σφηνοειδή γραφή θεωρείται ο πρώτος χάρτης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο. Μάλιστα τα πρώτα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1948) μοιάζουν με τις αποφάσεις του Κύρου. Η επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, υπό την προεδρία της χήρας του προέδρου των ΗΠΑ, Ελεονόρ Ρούζβελτ, η οποία ήταν υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, ξεκίνησε την προπαρασκευή του εγγράφου που θα γινόταν η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Διακήρυξη υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ το 1948 και πολλά από αυτά τα δικαιώματα αποτελούν σήμερα συνταγματικούς νόμους των δημοκρατικών χωρών. Η Διακήρυξη δηλώνει κατηγορηματικά τα εγγενή δικαιώματα όλων των ανθρωπίνων όντων: «Η παραβίαση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου. .Όλα τα ανθρώπινα πλάσματα έχουν γεννηθεί ελεύθερα και ίσα στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα»)

Μια σύντομη αναφορά σε κάποια μόνο (όχι όλα) από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα

Όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν ελεύθεροι και ίσοι όσον αφορά την αξιοπρέπεια και τα δικαιώµατά τους. Είναι προικισµένοι µε λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συµπεριφέρονται µεταξύ τους µε πνεύµα αδελφοσύνης

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που προβλέπει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, όπως, ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση

Όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόµο και έχουν δικαίωµα σε ίση προστασία του νόµου χωρίς καµία απολύτως διάκριση. Όλοι έχουν δικαίωµα σε ίση προστασία από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε υποκίνηση μιας τέτοιας διάκρισης.

Κάθε άτοµο έχει δικαίωµα στη ζωή, στην ελευθερία και στην προσωπική του ασφάλεια

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια, ούτε σε ποινή ή σε σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική µεταχείριση

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψής του. Καθένας έχει το δικαίωµα να προστατευτεί από τον νόμο από επεµβάσεις και προσβολές αυτού του είδους

Ο καθένας έχει το δικαίωµα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να επιλέγει τον τόπο της διαµονής του στο εσωτερικό ενός κράτους

Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν

Καθένας έχει το δικαίωµα σε µια ιθαγένεια

Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του ούτε το δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια

Κάθε άτοµο, έχει το δικαίωµα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας· στο δικαίωµα αυτό περιλαµβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς την θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, µόνος ή µαζί µε άλλους, δηµόσια ή ιδιωτικά…….

Καθένας έχει το δικαίωµα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης που σηµαίνει το δικαίωµα να µην υφίστανται δυσµενείς συνέπειες για τις γνώµες του και το δικαίωµα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, µε οποιοδήποτε µέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσµο

Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασµού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών. .…….. Οι γονείς έχουν, κατά προτεραιότητα, το δικαίωµα να επιλέγουν το είδος της παιδείας που θα δοθεί στα παιδιά τους

Ο καθένας έχει το δικαίωµα να συµµετέχει ελεύθερα στην πολιτιστική ζωή της κοινότητας, να απολαμβάνει τις καλές τέχνες και να µετέχει στην επιστηµονική πρόοδο και τα οφέλη της

Ο καθένας έχει το δικαίωµα να προστατεύονται τα ηθικά και υλικά συµφέροντά του που απορρέουν από κάθε είδους επιστηµονική, λογοτεχνική ή καλλιτεχνική δημιουργία του

Καθένας έχει δικαίωµα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίζει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευηµερία συμπεριλαμβανομένης της τροφής, του ρουχισµού, της κατοικίας, της ιατρικής περίθαλψης, και των απαραίτητων κοινωνικών υπηρεσιών. Έχει ακόµα δικαίωµα για ασφάλιση σε περίπτωση ανεργίας, αρρώστιας, αναπηρίας, χηρείας, ασφάλιση στη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται της δυνατότητας αυτοσυντήρησης, εξαιτίας περιστάσεων που δεν υπόκεινται στη θέλησή του

Οι μητέρες και τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και περίθαλψη. Όλα τα παιδιά ανεξάρτητα αν είναι νόµιµα ή εξώγαµα, απολαµβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία

Η πηγή για το παραπάνω κείμενο είναι η ιστοσελίδα http://gr.humanrights.com/what-are-human-rights.html