Trauma & Art

 Τόποι IV

 «Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης δεν συνίσταται στο να βλέπεις νέους τόπους αλλά να βλέπεις με νέα μάτια». Μαρσέλ Προυστ

Στη σημερινή ανάρτηση εκτός από σχέδια θα συμπεριλάβω και μια σύντομη αναφορά σε ένα βιβλίο που διάβασα αυτές τις μέρες.

Το Τηλεφώνημα που δεν έγινε του Απόστολου Δοξιάδη είναι αυτοβιογραφικό με στοιχεία μυθοπλασίας και επιχειρεί με επίκεντρο μια ταινία, με τίτλο Το τηλεφώνημα, που ο έφηβος Δοξιάδης έφτιαξε όταν ήταν δεκατεσσάρων χρονών, να διερευνήσει  μεταξύ άλλων το νόημα που είχε δώσει σε αυτό το έργο ο έφηβος εαυτός του και πως το νοηματοδοτεί ο ενήλικας μετά από πάρα πολλές δεκαετίες, Σε αυτήν την ασπρόμαυρη δεκάλεπτη ταινία ένας άστεγος αλήτης βρίσκει ένα κέρμα και τρέχει σε ένα θάλαμο να τηλεφωνήσει, μα μένει μετέωρος και άπραγος. Δεν τηλεφωνεί. Είναι ένα ανοικτό τέλος; Το νόημα αυτού του ερωτηματικού καλείται ο ενήλικας πλέον Δοξιάδης να επανανοηματοδοτήσει στην έκτη δεκαετία της ζωής του.

Ο νεαρός Απόστολος είχε γράψει το σενάριο και είχε σκηνοθετήσει την ταινία την χρονιά που ήταν οικότροφος σε ένα σχολείο στην Ουάσιγκτον, όπου ένιωθε ξένος και μόνος, βρίσκοντας διαφυγή στον κινηματογράφο και στη λογοτεχνία. Η ταινία είχε τότε κερδίσει το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης για ταινίες μικρού μήκους που έκαναν μαθητές και μια συνέντευξη στην Ουάσινγκτον Ποστ. Μια αδιάφορη κηδεία ενός σκηνοθέτη που εγκατέλειψε την τέχνη μετά την πρώτη του ταινία πυροδοτεί το ταξίδι αυτογνωσίας του Δοξιάδη εφόσον και ο ίδιος για πολλά χρόνια είχε εγκαταλείψει τον εαυτό-καλλιτέχνη.

Η ταινία στην ιστορία που μας αφηγείται ο συγγραφέας είναι το αντικείμενο ή το σημείο από το οποίο ξεπηδούν περιμετρικοί κύκλοι από ερωτήματα, συναισθήματα, αμφιβολίες και νοήματα, φέρνοντας στο τέλος βαθύτερη επίγνωση. Ο τρόπος που ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία είναι μάλλον συνειρμικός κι αυτό επιτρέπει την διερεύνηση του ψυχισμού του καθώς ξεφλουδίζει τις διάφορες στρώσεις από γεγονότα, ψυχολογικές άμυνες και αντιστάσεις, τον φόβο του θανάτου, τραύματα και αλήθειες. Ο Δοξιάδης προσπαθεί να θυμηθεί τον 14χρονο εαυτό του, τον καλλιτέχνη εαυτό πριν την αλλοτρίωση ή την αποξένωση από εκείνον που έφεραν τα γεγονότα εκείνης της δύσκολης χρονιάς, προσπαθώντας να ξανακερδίσει σημαντικά κομμάτια του εαυτού που πάγωσαν ή κρύφτηκαν σε δυσπρόσιτες γωνιές. Συναισθήματα, ακούσματα, όνειρα, κουβέντες της συζύγου του και φίλων, βιβλία, όλα γίνονται μέρος μιας επίπονης ψυχολογικής διεργασίας. Αναζητά «στιγμές μαντλέιν»**, ακούσιες μνήμες, οι οποίες συνήθως έρχονται ακάλεστες, όπως ήδη γνωρίζει ο συγγραφέας.

Μέσα από ασκήσεις μνημονικής, συνειρμική γραφή και ερωτήματα που θέτει προσπαθεί να ανασύρει μνήμες, να συνδέσει το παρελθόν με το παρόν και κατά κάποιο τρόπο να ενσωματώσει (integrate) τον αποκομμένο εφηβικό εαυτό.  Θυμάται βιβλία και ταινίες και καλλιτεχνικά ρεύματα που επηρέασαν τον έφηβο, όπως λόγου χάρη, το βιβλίο του Ντύλαν Τόμας, Το πορτραίτο ενός σκύλου. Γράφει: «Αλλά δεν αρκούσε αυτό ως εξήγηση για την προτίμηση μου στον τίτλο του Ντύλαν Τόμας. Γιατί, ενώ το βιβλίο προφανώς μιλάει για ανθρώπους όχι για σκυλιά, η μεταφορά που χρησιμοποιεί άγγιξε την καρδιά μου, τόσο που, ακόμα και τώρα καθώς θυμάμαι τον τίτλο, το «young dog» μου προκαλεί ένα ρίγος, προφανώς με τις ρίζες του σε κείνα τα χρόνια. Γιατί όμως να νιώθει ένα δεκατετράχρονο αγόρι ταύτιση με έναν νεαρό σκύλο»;

Καθώς αναζητά τις αιτίες που τον οδήγησαν στην δημιουργία της ταινίας και το πραγματικό της νόημα, τηλεφωνεί και σε έναν παλιό συμμαθητή του από το οικοτροφείο,  ο οποίος τον βοηθά να καταλάβει ότι ο ήρωας της ταινίας, ο αλήτης, ίσως να αντανακλούσε τον έφηβο καλλιτέχνη εαυτό του και ότι το πρόσωπο στο οποίο δεν μίλησε και από το οποίο δεν μπόρεσε τελικά να ζητήσει βοήθεια ήταν ο χειραγωγικός και απρόσιτος πατέρας. Ίσως ο ήρωας του Δοξιάδη να καθρεφτίζει τον καθένα από εμάς που δεν καταφέρνει να μιλήσει και να ζητήσει βοήθεια. Στη διάρκεια αυτού του εσωτερικού και εξωτερικού ταξιδιού ο συγγραφέας θα θυμηθεί λεπτομέρειες  γύρω από την εμφάνιση του φόβου του καρκίνου και τις ψυχαναγκαστικές αντιδράσεις του νεαρού εαυτού του καθώς θα θυμηθεί την ευθανασία του σκύλου του και το βιβλίο που του χάρισε ο πατέρας του εκείνη τη χρονιά.  Θα ανακαλύψει πως ο έντονος φόβος του θανάτου, προκάλυμμα βαθύτερων πόνων,  είναι σφιχτά δεμένος με τον πατέρα και τη σύγκρουση μαζί του.

Το σχετικά σύντομο βιβλίο μοιάζει με έναν μακρύ και επίμοχθο διάλογο με κομμάτια του εαυτού του, και αγγίζει θέματα σχετικά με την τέχνη, την δημιουργική πηγή του εαυτού μας, το πώς κόβεται ή χάνεται το νήμα στην παιδική ή εφηβική ηλικία, το πώς και πότε αποξενωνόμαστε από κομμάτια του εαυτού μας, του κοινωνικού φθόνου, τις προσωπικές άμυνες και αντιδράσεις του συγγραφέα, και τέλος την λύση του αδιεξόδου μέσω της αναζήτησης του μη αλλοτριωμένου εαυτού.

Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο:

«Και εκεί, στο ανθισμένο πάρκο, θα βρούμε τον αλήτη μας να κοιμάται σε ένα πάγκο. Θα τον ξυπνήσουμε και θα τον σηκώσουμε και θα τον πάρουμε από το χέρι, από το ένα εσύ και από το άλλο εγώ, και θα τον πάμε για μια ακόμη φορά στον γυάλινο θάλαμο. Μη σε νοιάζει, το κέρμα το έχω εγώ, το έχω κρατήσει στην τσέπη μου από τότε, γιατί έχουν μεγάλη αξία τα δέκα σεντς. Θα τα δώσω στον αλήτη, και τότε, σου υπόσχομαι, θα μπορέσει επιτέλους να τηλεφωνήσει. Και να μιλήσει».

** Η ακούσια αυτοβιογραφική  μνήμη,  γνωστή και ως στιγμή μαντλέιν, εμφανίζεται όταν κάποιο ερέθισμα στην καθημερινή ζωή προκαλεί αναμνήσεις του παρελθόντος χωρίς συνειδητή προσπάθεια, ενώ η εκούσια μνήμη χαρακτηρίζεται από μια συνειδητή προσπάθεια ανάκλησης του παρελθόντος. Ο Μαρσέλ Προυστ ήταν ο πρώτος που επινόησε τον όρο ακούσια μνήμη, στο μυθιστόρημά του In Search of Lost Time or Remembrance of Things Past. Ο Προυστ θεώρησε ότι η ακούσια μνήμη περιέχει την «ουσία του παρελθόντος»  που έλειπε από την εκούσια μνήμη. Ονομάζεται μαντλέν στιγμή γιατί όταν ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος του τρώει μια μαντλέν (κεικ) εμποτισμένη με τσάι, αυτόματα ανασύρεται μια ξεχασμένη παιδική ανάμνηση κατανάλωσης μαντλέν εμποτισμένης με τσάι με τη θεία του. Στη συνέχεια, σιγά-σιγά ανακαλεί το σπίτι της παιδικής ηλικίας και την πόλη. Αυτό εξελίσσεται σε θέμα σε όλο το βιβλίο, καθώς μέσω των αισθήσεων ανασύρονται μνήμες από το παρελθόν [πηγή Wikipedia].

Αν κάποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει περισσότερα για τη μνήμη, μπορεί να μεταβεί στην ανάρτηση Knowing how memory works is empowering  // Η γνώση της λειτουργίας της μνήμης μας ενδυναμώνει [6-9-2014]. Δεν είναι διαθέσιμο στα ελληνικά.

Τόποι ΙΙ                                                                                      Η μετάφραση είναι διαθέσιμη

«Δε θυμάμαι το πρώτο αντίκρισμά της. Χωρίς άλλο θα κατέβαινα από μια κορφή, φέρνοντας αγκαλιές λουλούδια. Παιδί ακόμα,  εσκεπτόμουν το ρυθμό του φλοίσβου της. Ξαπλωμένος στην αμμουδιά, εταξίδευα με τα καράβια που περνούσαν. Ένας κόσμος γεννιόταν γύρω μου. Οι αύρες μού άγγιζαν τα μαλλιά. ΄Αστραφτε η μέρα στο πρόσωπό μου και στα χαλίκια. Όλα μου ήταν ευπρόσδεκτα: ο ήλιος, τα λευκά σύννεφα, η μακρινή βοή της. Αλλά η θάλασσα επειδή ήξερε, είχε αρχίσει το τραγούδι της, το τραγούδι της που δεσμεύει και παρηγορεί». Κώστας Καρυωτάκης

Σήμερα δημοσιεύω μερικά ακόμη σχέδια με μελάνι από τόπους στην Ελλάδα που πιθανότατα δεν θα έχω την ευκαιρία να επισκεφτώ ξανά. Εν τω μεταξύ, διαβάζω το βιβλίο του Lawrence Durrell, The Greek Islands / Τα Ελληνικά Νησιά, που εκδόθηκε το 1978.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η πρώτη φορά που διάβασα κάποιο βιβλίο της οικογένειας Durrell  / Ντάρελ ήταν όταν ήμουν μαθήτρια, το 1976. Ένας καθηγητής Αγγλικών είχε προτείνει τα βιβλία Bitter Lemons / Πικρολέμονα του Lawrence Durrell και The Colossus of Maroussi / Ο Κολοσσός του Μαρουσίου του Henry Miller. Ο  Ντάρελ ήταν εκπατρισμένος Βρετανός γεννημένος στην Ινδία, ο οποίος είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Ελλάδα πριν εγκατασταθεί στη Γαλλία. Το βιβλίο του Bitter Lemons, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1957, είναι ένα οδοιπορικό που γράφτηκε στα «χρόνια έκτακτης ανάγκης» στην Κύπρο, όταν ο Ντάρελ είχε εγκατασταθεί στο χωριό Bellapaix, όπου είχε αγοράσει κι ανακαίνιζε ένα σπίτι. Δεκαετίες αργότερα, ως ενήλικη κι επισκεπτόμενη την Κύπρο, διάβασα ξανά το βιβλίο.

Ο Ντάρελ ισχυρίζεται ότι το Bitter Lemons / Πικρολέμονα: «[Αυτό] δεν είναι ένα πολιτικό βιβλίο, αλλά απλώς μια κάπως ιμπρεσιονιστική μελέτη των διαθέσεων και της ατμόσφαιρας στην Κύπρο κατά τα ταραγμένα χρόνια 1953-6», Αυτός ο ισχυρισμός έχει επικριθεί ότι περιέχει πολυεπίπεδες αντιφάσεις. Πρώτον, πώς μπορεί ένα έργο που ισχυρίζεται ότι είναι «μελέτη των διαθέσεων και της ατμόσφαιρας της Κύπρου κατά τα ταραγμένα χρόνια 1953-6» να μην είναι πολιτικό βιβλίο, κι επίσης, ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου αναφέρεται άμεσα στην πολιτική κατάσταση στην Κύπρο εκείνα τα χρόνια . Και ίσως θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε τα λάθη του βιβλίου και να το διαβάσουμε ως περιηγητική αφήγηση, αν το βιβλίο δεν γινόταν μια σημαντική λογοτεχνική εκδοχή των γεγονότων στην Κύπρο σε όλο τον κόσμο. Υπήρξαν απαντήσεις στο βιβλίο, τόσο από Ελληνοκύπριους όσο και από Βρετανούς. Η αφήγηση του Ντάρελ για εκείνα τα χρόνια έχει επικριθεί ως μονόπλευρη, κάτι που ίσως ήταν αναμενόμενο αφού ο ίδιος εργαζόταν και ως υπάλληλος στο Γραφείο Πληροφοριών του Δημοσίου, τα τελευταία χρόνια της βρετανικής αποικιοκρατίας στην Κύπρο.

Αλλά ας επιστρέψουμε στο βιβλίο του Lawrence Durrell που διαβάζω αυτό τον καιρό, The Greek Islands / Τα Ελληνικά Νησιά. Δεν είναι τουριστικός οδηγός. Ξεκινώντας μια περιήγηση των νησιών θα ήταν απαραίτητο κανείς να πάρει μαζί του πιο τυπικούς τουριστικούς οδηγούς, όπου εν συντομία εμπεριέχονται οι σημαντικές τοποθεσίες και η πολυεπίπεδη ιστορία των νησιών της Ελλάδας. Σε σχέση με αυτήν την πολύπλοκη και πολυεπίπεδη ιστορία της Ελλάδας, ο Ντάρελ γράφει: «Μια ματιά στη συνοπτική ιστορία του τόπου (Κέρκυρα) δεν θα μειώσει την αίσθηση ότι κάποιος βρίσκεται έξω από τα νερά του, πνιγμένος από πάρα πολλά δεδομένα. Αλλά όσο περνά ο καιρός, καθώς τα ηλιόλουστα ελληνικά πρωινά διαδέχονται το ένα το άλλο, θα βρεις τα πάντα να βυθίζονται στον πάτο του λιμανιού του μυαλού , εκεί για να παίρνουν σχήματα και διαθέσεις που είναι καθαρά ελληνικές και δεν έχουν πλαίσιο ή αναφορά στην ιστορία πουθενά αλλού. Είναι σημαντικό να μην σε νοιάζει πάρα πολύ».

Επίσης, τα όρια μεταξύ ιστορικών γεγονότων και μυθολογίας και η πολυπλοκότητα της σχέσης τους μπορεί να μην είναι πάντα ξεκάθαρη. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, όπως οι ιστορίες σχετικά με τη μυθική γοργόνα, τη Μέδουσα: «…. ένα τεράστιο παλίμψηστο μύθων και παραμυθιών στους οποίους είχαν προσκολληθεί πραγματικοί άνθρωποι, στο οποίο είχαν εμπλακεί πραγματικές φιγούρες. Οι άνθρωποι έγιναν βασιλιάδες και μετά θεοί ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής τους (ο Καίσαρας, ο Μέγας Αλέξανδρος, για παράδειγμα). Όταν ο Παυσανίας ήρθε στο προσκήνιο  – ήδη ήταν τρομερά αργά  (τον δεύτερο αιώνα μ.Χ.) – του έδειξαν τον τάφο της κεφαλής της Μέδουσας στο Άργος και τον διαβεβαίωσαν ότι ήταν μια πραγματική βασίλισσα διάσημη για την ομορφιά της. Είχε εναντιωθεί στον Περσέα και… της έκοψε το κεφάλι για να το δείξει στα στρατεύματα. Στην εκδοχή του Απολλόδωρου, ωστόσο, αναστάτωσε την εύθικτη Αθηνά, η οποία οργάνωσε την εκδικητική δολοφονία της από κακία – κι επίσης επειδή ήθελε το ισχυρό, ανατριχιαστικό κεφάλι για τους δικούς της σκοπούς. Ο Περσέας (η Αθηνά ήταν σχεδόν το ίδιο τρυφερή απέναντί ​​του όσο και προς τον Οδυσσέα) επίσης έγδαρε τη Μέδουσα και μπόλιασε το φρικτό λείψανο της τρελής μάσκας στην ασπίδα της Αθηνάς. Αυτή είναι μια διαφορετική ιστορία. Υπάρχουν ακόμη πολλά άλλα επεισόδια ανάμεσα στις διαφορετικές βιογραφίες της Γοργόνας μας…..”

Το βιβλίο του Ντάρελ  είναι πολύ πιο προσωπικό. Είναι περισσότερο ένα λογοτεχνικό κείμενο παρά ένας τουριστικός οδηγός. Ευχαριστεί τις αισθήσεις και περιέχει χιούμορ. Αντικατοπτρίζει επίσης τις αναμνήσεις του συγγραφέα από την Ελλάδα μιας συγκεκριμένης εποχής, τις προσωπικές του προτιμήσεις για μέρη και νησιά, την οπτική του για τη ζωή και τις πολιτικές απόψεις και προκαταλήψεις του, και πιθανώς κάποιες προσχεδιασμένες νοητικές κατασκευές αυτού του τόπου και των ανθρώπων του, και ίσως αποτελεί και μια περιγραφή μιας πραγματικότητας που χρωματίζεται από την αποικιοκρατία . Το βιβλίο εκδόθηκε το 1978 και περιλαμβάνει περιγραφές των ταξιδιών του Ντάρελ στην Ελλάδα σε διάφορες περιόδους, όπως για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς έφευγε προς την Αίγυπτο. Ο Ντάρελ γράφει: «… η επιλογή μου ήταν να είμαι όσο το δυνατόν πιο περιεκτικός, αλλά ταυτόχρονα κι εντελώς προσωπικός. Ο σύγχρονος τουρίστας διαθέτει πλούσιους οδηγούς και έργα αναφοράς, ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Η ιδέα δεν ήταν να ανταγωνιστώ σε αυτόν τον τομέα, αλλά απλώς να προσπαθήσω να απαντήσω δύο ερωτήσεις. Τι θα σας χαροποιούσε να ξέρατε όταν ήσασταν επί τόπου; Τι θα σας λυπούσε αν χάνατε την ευκαιρία να δείτε όσο ήσασταν εκεί; Ένας οδηγός, ναι, αλλά πολύ προσωπικός».

Τέλος, είμαι βέβαιη ότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο και από τα χρόνια που ο Ντάρελ έζησε και εξερεύνησε την Ελλάδα, και όμως, υπάρχουν πολλά από αυτά που έχει καταγράψει σε αυτό το βιβλίο, που μάλλον είναι ακόμη εδώ για να τα βρει και να τα βιώσει κανείς.

Στην αρχή του βιβλίου ο Ντάρελ γράφει για το φως της Ελλάδας, κάτι για το οποίο έχουν γράψει καλλιτέχνες και ποιητές, και που καλά γνωρίζει όποιος έχει βρεθεί σε αυτόν τον τόπο.

«Δαγκώνοντας σαν νόμισμα τη θάλασσα την ίδια που /  Σου ’δωκε τη λάμψη αυτή το φως αυτό το νόημα που γυρεύεις». Οδυσσέας Ελύτης

Ο Ντάρελ σημείωσε ότι το ερώτημα: «Με ποιον τρόπο διαφέρει η Ελλάδα από την Ιταλία και την Ισπανία;» θα απαντηθεί από μόνο του.  Το φως! Ακούει κανείς τη λέξη παντού, «To Phos / Φως» και μπορεί να αναγνωρίσει τη γενεαλογία του – μεταξύ άλλων παραγώγων είναι η αγγλική μας λέξη «phosphorescent / ‘φωσφορίζων», η οποία συγκαλεί αμέσως τη χορευτική ποιότητα του μαγνησίου του φωτός του ήλιου που φλέγεται σε έναν λευκό τοίχο. στα βάθη του φωτός υπάρχει μαυρίλα, αλλά είναι μια μαυρίλα που σφύζει από βιολετί – ένας μαγνητικός άτονος υπεριώδης παλμός. Αυτό προσδίδει ένα είδος λαμπερού δέρματος λευκού φωτός σε υλικά αντικείμενα, που συνδέει το κοντινό και το μακρινό και λούζει απλά αντικείμενα με ένα είδος ουράνιας λάμψης με απόχρωση πυγολαμπίδας. Είναι ο γυμνός βολβός του ματιού του Θεού, ας πούμε και τυφλώνει κάποιον. Ακόμα και εδώ στην Κέρκυρα, της οποίας το πλούσιο, πυκνό δάσος και η ελεγειακή πρασινάδα έρχονται σε αντίθεση τόσο περίεργα με τη βάναυση άγονη φύση του Αιγαίου…………  ακόμα και εδώ δεν υπάρχει αμφιβολία για το φως. ……. Δεν είναι φυσικά ο πρώτος επισκέπτης που ηλεκτρίστηκε από το ελληνικό φως, που μέθυσε από τη λευκή χορευτική κατάδυση του ήλιου σε μια θάλασσα που ο γαλάζιος ουρανός  χύνεται μέσα της. Περπατάει στη μικρή πόλη της Κέρκυρας εκείνο το πρώτο πρωινό με την αίσθηση ότι το νησί είναι ένα είδος φλεγόμενου γυαλιού».

«Η πρώτη εντύπωση για τη χώρα, από όποια κατεύθυνση κι αν εισέλθει κανείς, είναι λιτή. Απορρίπτει όλες τις ονειροπολήσεις, ακόμα και τις ιστορικές. Είναι ξερή, άγονη, δραματική και παράξενη, σαν ένα τρομερά αποστεωμένο πρόσωπο. αλλά βρίσκεται λουσμένο σε ένα φως όπως το μάτι δεν το έχει δει ποτέ, και με το οποίο χαίρεται σαν να συνειδητοποιεί τώρα για πρώτη φορά το δώρο της όρασης. Αυτό το φως είναι απερίγραπτα ζωηρό αλλά και μαλακό. Αναδεικνύει τις πιο μικρές λεπτομέρειες με μια διαύγεια, μια απαλή διαύγεια που κάνει την καρδιά να χτυπά πιο έντονα και τυλίγει την κοντινότερη θέα σε ένα μεταμορφωτικό πέπλο…»

Ο Ντάρελ θεωρούνταν φιλέλληνας και γνώριζε τη μυθολογία, την ιστορία και την ελληνική γλώσσα.. Στο βιβλίο κάνει αρκετές αναφορές στη γλώσσα.

«Τη γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική / το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…» Οδυσσέας Ελύτης

Σχετικά με την ελληνική γλώσσα αναφέρει: «Η γλώσσα είναι επίσης τραγανή και μελωδική, γεμάτη οδοντικά που μοιάζουν με βότσαλα, που της δίνουν μια χαλαρή αίσθηση. Μέσα στο θόρυβο  και στον κρότο της επιβίβασης [όταν φτάνει ένας ταξιδιώτης] ακούει λέξεις που σχεδόν καταλαβαίνει. Ένας ναύτης φωνάζει σε έναν άλλο «Ντομάνι, ντομάνι. αύριο!» Είναι σαν η πέτρα της Ροζέτας να μας παραδίδει τα μυστικά της. Γιατί το «avrio» πρέπει να σημαίνει «αύριο»! Όμορφη λέξη!»

«Αν μπορείτε να μάθετε το ελληνικό αλφάβητο, ξεκινήστε συλλαβίζοντας τις πινακίδες των καταστημάτων που είναι από τα πιο γραφικά διακοσμητικά στο γύρω σκηνικό. Είναι ενδιαφέρον πόσες λέξεις είναι αρχαίας προέλευσης (Βιβλιοπωλείο, Αρτοπωλείο – για παράδειγμα). λέξεις που πρέπει να ήταν γνωστές στον Πλάτωνα ή στον Σωκράτη και που πρέπει να ήταν γραμμένες παντού στην αρχαία αγορά της Αθήνας. Αλλά στην προφορική γλώσσα, τη δημοτική, ο άρτος έχει γίνει ψωμί. Είναι περίεργο ότι αν μάθεις νέα ελληνικά με δάσκαλο, αυτός θα ξεκινήσει με την αρχαία αττική γραμματική. Είναι το πρώτο αξιομνημόνευτο μάθημα της διαχρονικότητας της παλιάς ελληνικής γλώσσας. Αντίθετα, δεν θα μπορούσατε να διδάξετε έναν Έλληνα  Αγγλικά  αν τον ξεκινούσατε με τον Chaucer. Η αττική γραμματική είναι αυτή από την οποία ο Σωκράτης πρέπει να έμαθε γράμματα. Υπάρχει, λοιπόν, κάτι άφθαρτο στα Ελληνικά;»

«Μεταξύ των πιο αξιοσέβαστων λέξεων που υπάρχουν ακόμη θα συναντήσετε λέξεις όπως «άνθρωπος» – σημαίνει «αυτός που κοιτάζει προς τα πάνω». Σε κοινή χρήση είναι επίσης η γη, ο ουρανός και η θάλασσα. Στη συνέχεια, κάπως παράδοξα, πολλές από τις πιο κοινές σύγχρονες λέξεις, αν και φαίνεται ότι δεν έχουν αρχαιοελληνικές ρίζες, αποδεικνύεται μετά από εξέταση ότι προέρχονται από απολύτως νόμιμες αρχαίες ελληνικές πηγές. Το νερό, για παράδειγμα,  έχει την ίδια ρίζα με τη Νηρηίδα – ακόμη και η νύμφη του γλυκού νερού με αυτό το όνομα εξακολουθεί να στοιχειώνει τις πηγές σε απομακρυσμένα μέρη. Ρώτα οποιονδήποτε  χωρικό. Το ψωμί επίσης προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη όψων, οτιδήποτε τρώγεται με ψωμί».

Δύο  σχέδια είναι εμπνευσμένα από δύο νησιά των Κυκλάδων, την Πάρο και τη Νάξο.

 

Σε ένα απόσπασμα για τις Κυκλάδες, ο Ντάρελ σημειώνει:

«Οι Κυκλάδες είναι μια γωνιά του χάρτη όπου η λέξη «αποπλάνηση» αρμόζει περισσότερο  από οπουδήποτε αλλού στη γη. Ωστόσο, τόσα πολλά από αυτά (τα νησιά) θα μπορούσαν δίκαια να ονομαστούν απλώς αποστειρωμένοι βράχοι, αλλά στην καρδιά της ελληνικής θάλασσας, όπου οι θεοί τους έχουν σκορπίσει, αυτοί οι ταπεινοί βράχοι λάμπουν σαν πολύτιμοι λίθοι.»…………. Και η παρουσία τόσων διάσημων νησιών τόσο κοντά σου, που περικλείουν απαλά τα όρια του θεατού κόσμου, έχει μια αίσθηση λικνίσματος / εναγκαλισμού – η φαντασία σας αισθάνεται ότι λικνίζεται και λατρεύεται από το παρόν και το παρελθόν. Τα ίδια τα ονόματα των νησιών είναι σαν μελωδία.

Για την Ύδρα γράφει:

«Με τον ήλιο, το νησί ανοίγει σαν ένα σκούρο τριαντάφυλλο και ξεχνάς οποιαδήποτε από αυτές τις μικρές ενοχλήσεις που μπορεί να ταλαιπωρούν έναν ταξιδιώτη σε αυτά τα νερά. Απλά ξαπλωμένος / η στο κατάστρωμα και βλέποντας τα ξάρτια να ταλαντεύονται απαλά στο καθαρό λευκό φως θα σε κάνει να χαρείς που έχεις ζήσει αρκετά για να βιώσεις την εμπειρία της Ύδρας. ”