Trauma & Art

Καρτ ποστάλ

ΜΕΡΟΣ 2

«Ο κόσμος θα εξακολουθή πάντοτε να βαδίζη εμπρός, πότε κούτσα – κούτσα, πότε σήκω – πέσε με σκιρτήματα μονοπόδαρα, με σκοντάμματα, ή με βήματα καρκίνου. Και αλλοίμονον εις τους όσοι εγήρασαν κι εκουράσθησαν και δεν δύνανται να παρακολουθήσουν.»  Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

«Αν οι γυναίκες δεν γίνονται αντιληπτές ως ανήκουσες πλήρως στις δομές της εξουσίας, σίγουρα αυτό που πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε είναι την εξουσία και όχι τις γυναίκες.» Mary Beard

«Δεν έκαναν παρά μόνο ένα πράγμα, τραγούδησαν  με την καρδιά τους για εμάς. Γι’ αυτό είναι αμαρτία να σκοτώνεις ένα κοτσύφι.»  Harper Lee

Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει οκτώ νέα σχέδια ζωγραφικής με μελάνι και κολάζ, τα οποία αποτελούν μέρος της σειράς σχεδίων που ανέβασα στην προηγούμενη ανάρτηση.

Κάποια από τα σημερινά σχέδια  αφορούν και τον σημαντικό Έλληνα γλύπτη, Γιαννούλη Χαλεπά και κάποια έργα του.  Η έμπνευση ή η ανάγκη δημιουργίας μιας εικόνας ή σύνολο εικόνων συνήθως συνοδεύεται από μια μικρή έρευνα και έκθεση σε σχετικό υλικό που με ενδιαφέρει.  Η διαδικτυακή έρευνα σχετικά με τον καλλιτέχνη οδήγησε στην αγορά και ανάγνωση του graphic novel των Θανάση Πέτρου και Δημήτρη Βανέλλη με τον τίτλο Γιαν Χαλεπάς.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Το βιβλίο των Πέτρου και Βανέλλη είναι το δεύτερο  εικονογραφημένο μυθιστόρημα που αγόρασα πρόσφατα. Το πρώτο ήταν το κλασσικό έργο Όταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια  / To Kill a Mockingbird του Harper Lee που εκδόθηκε αρχικά το 1960, όμορφα εικονογραφημένο από τον Fred Fordham και μεταφρασμένο από τον Τάσο Νικογιάννη.  Αυτό το κλασσικό πλέον έργο τo 1961 κέρδισε το βραβείο Pulitzer και το 1962 έγινε ταινία με σκηνοθέτη τον  Robert Mulligan και πρωταγωνιστή τον Gregory  Peck.  Το αγόρασα κυρίως για το γιο μου, μιας κι εγώ έχω ήδη μια ωραία παλιά έκδοση του βιβλίου του εκδοτικού οίκου Heinemann: New Windmills.

To βιβλίο έχει μεταφραστεί σε περίπου 40 γλώσσες και έχει πουλήσει πολλά εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Διαδραματίζεται σε μια φανταστική πόλη της Αλαμπάμα, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης.  Ένα έξυπνο και αντισυμβατικό κορίτσι που είναι από έξι έως εννέα χρονών κατά τη διάρκεια του μυθιστορήματος μεγαλώνει με τον αδερφό της και τον χήρο πατέρα τους, τον ‘Αττικους, έναν εξέχοντα δικηγόρο, ο οποίος ενθαρρύνει τα παιδιά του να είναι συμπονετικά και δίκαια. Όταν ένας από τους μαύρους κατοίκους της πόλης, ο Τομ, κατηγορείται ψευδώς ότι βίασε μια λευκή γυναίκα, ο πατέρας τους τον υπερασπίζεται παρά τις απειλές από την κοινότητα. Κάποια στιγμή αντιμετωπίζει έναν όχλο που σκοπεύει να λιντσάρει τον πελάτη του, αλλά αρνείται να τον εγκαταλείψει. Παρά τις προσπάθειές του στο τέλος, ο Τομ καταδικάζεται και στη συνέχεια σκοτώνεται ενώ προσπαθεί να ξεφύγει. Ο θάνατός του συγκρίνεται με «την παράλογη σφαγή των ωδικών πτηνών», παραλληλίζοντας τη ρήση του Αττικού για τα κοτσύφια: «Δεν έκαναν παρά μόνο ένα πράγμα, τραγούδησαν  με την καρδιά τους για εμάς. Γι’ αυτό είναι αμαρτία να σκοτώνεις ένα κοτσύφι».

Όπως ανέφερα όταν ζωγραφίζω, και επειδή περνώ αρκετές ώρες σκυμμένη πάνω από ένα σχέδιο, επιλέγω κάποιες φορές να συνδυάσω τη διαδικασία με κάτι άλλο, όπως ακρόαση κάποιου λογοτεχνικού κειμένου ή ενός podcast, κι ενίοτε μαγειρική. Αν έχω βάλει κάτι στην κατσαρόλα ή στο φούρνο ζωγραφίζω στο τραπέζι της κουζίνας. Κάποιες λοιπόν από τις σημερινές ζωγραφιές δημιουργήθηκαν με ηχητική υπόκρουση την ανάγνωση διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.  Τον Παπαδιαμάντη, όπως οι περισσότεροι τον «συνάντησα» στα σχολικά βιβλία γύρω στα 15. Τότε περίπου πρωτοδιάβασα και το σημαντικό και οικείο σε πολλούς μυθιστόρημα του Η Φόνισσα. Είχα όμως πάρα πολλά χρόνια να διαβάσω κάτι δικό του, και για να είμαι ειλικρινής, με ξάφνιασε θετικά ο επίκαιρος και διαχρονικός χαρακτήρας των κειμένων, η τρυφερότητα και το χιούμορ, καθώς και η βαθιά γνώση του συγγραφέα της ανθρώπινης φύσης. Το κάθε κείμενο ήταν και μια  μικρή ανθρωπολογική μελέτη των ηθών,  συνηθειών και συνθηκών της εποχής. Επίσης, βρήκα ότι η ανάγνωση των διηγημάτων από άλλους διευκόλυνε την κατανόηση της γλώσσας του Παπαδιαμάντη και καθιστούσε την ομορφιά της πιο ορατή.

Σε ένα κείμενο του, στο βιβλίο του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου για τον Παπαδιαμάντη (1979), ο Κωστής Παλαμάς έγραψε:

«Κρύβω μέσα μου κάτι που με κάνει να γυρίζω πίσω σε κάποια νέα χρόνια μακρινά, που τα γυρεύει το εγώ μου κάποτε και πότε με λαχτάρα, ίσα-ίσα γιατί μου είναι μακρινά πλέον και μου δείχνονται σαν ξένα. Κάποιος είπεν: ο άνθρωπος είναι πάντα αυτό, που ήτανε παιδί. Δεν ξέρω. Μα ξέρω πως πάντα μένει μέσα και στον πλέον αλλαγμένον άνθρωπον,  από την ηλικίαν, από τα πάθη,  από τη σκέψη, κάτι από το παιδί. Το παιδικό του το κάτι, το λαχταριστό και το άφραστο, αυτό το ποίημα του περασμένου, του χαμένου η μουσική, μου ξαναδείχνεται και στέκει εμπρός, κάπως λιγότερο αέρινο, κάπως περισσότερο σωματωμένο, μέσα στο Διήγημα του Παπαδιαμάντη.»

Επίσης, βρήκα και ένα άρθρο με τον τίτλο, Σήμερα δεν είναι η Ημέρα της Γυναίκας, του συγγραφέα  Πέτρου Τατσόπουλου σχετικά με το βιβλίο της Mary Beard Women and Power  /  Γυναίκες και Εξουσία, στο οποίο είχα αναφερθεί σε μια ανάρτηση μου στις 27/12/2021. Το βιβλίο λοιπόν έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά για όσους ενδιαφέρονται και μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (17/06/2024).

Ο Πέτρος Τατσόπουλος λέει για το βιβλίο: «Μέσα σε λίγες δεκάδες σελίδες και με χιούμορ που κυμαίνεται από ανάλαφρο και μελαγχολικό έως δηκτικό και βιτριολικό, η Μπίαρντ καλύπτει τη σεβαστή απόσταση από τα ομηρικά έπη και την ελισαβετιανή περίοδο έως τα μισογυνικά τρολαρίσματα στο Διαδίκτυο και τις αυστηρές ενδυματολογικές επιλογές της ‘Ανγκελα Μέρκελ ή της Χίλαρι Κλίντον.»  Στη συνέχεια γράφει:  «Από τις απαρχές του δυτικού πολιτισμού η δημόσια «σιωπή» των γυναικών θεωρείται ως η μόνη «αξιοπρεπής» στάση. «Μητέρα, στην κάμαρά σου πήγαινε και τις δουλειές σου κοίτα, τον αργαλειό, τη ρόκα… τα πολλά λόγια δεν ταιριάζουνε παρά στους άντρες μόνο, κι απ’ όλους πιο σε μένα· γιατί εγώ τούτο το σπίτι κυβερνάω». Το απόσπασμα, σε «ελαφρώς παραλλαγμένη» μετάφραση των Καζαντζάκη – Κακριδή, είναι από την πρώτη ραψωδία της Οδύσσειας του Ομήρου. Αυτός που μιλάει με σκαιό τρόπο είναι ο αμούστακος Τηλέμαχος και αυτή που τον ακούει – και τον (υπ)ακούει – είναι η μητέρα του Πηνελόπη.»  Και παρακάτω συνεχίζει:  «Επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια η «φωνή» των γυναικών, όταν δεν τροφοδοτεί ιστορίες φρίκης, απαξιώνεται και λοιδορείται. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τον 2^ο αιώνα μετά Χριστόν, αναρωτιέται τι θα συνέβαινε αν όλοι οι άρρενες αποκτούσαν ξαφνικά γυναικεία φωνή: «Δεν θα ήταν τρομερό, πιο ανυπόφορο και από πανούκλα κάτι τέτοιο;»

Όπως ανέφερα παραπάνω είχα γράψει για το βιβλίο της Beard στην ανάρτηση μου στις 27/12/2021, με τίτλο Μύθοι και η φωνή της (συνέχεια της ανάρτησης της 18/12/2021) που εστιάζει μεταξύ άλλων και στο πώς φιμώθηκαν οι γυναίκες, πώς η δημόσια ομιλία έγινε κτήμα των ανδρών, και πως οι μύθοι μας παρέχουν τρόπους να δούμε και να κατανοήσουμε τον κόσμο,  καθώς και στο ότι υπάρχουν οι ατομικές και οι πιο συλλογικές ή καθολικές κατανοήσεις των μύθων, οι οποίοι είναι πάντοτε ενσωματωμένοι σε συγκεκριμένους πολιτισμούς, παραδόσεις και εποχές και μπορεί να είναι καταστροφικοί και περιοριστικοί, ειδικά για ορισμένες ομάδες ανθρώπων, αλλά και απελευθερωτικοί. Αναφερόμενη, για παράδειγμα,  στην Οδύσσεια του Ομήρου, η Mary Beard γράφει ότι θα ήταν πολιτιστικό έγκλημα αν την διαβάζαμε μόνο για να ερευνήσουμε τις πηγές του δυτικού μισογυνισμού. είναι ένα ποίημα που διερευνά, μεταξύ πολλών άλλων, τη φύση του πολιτισμού και της «βαρβαρότητας», την επιστροφή στο σπίτι, την πίστη και την εμπειρία του ανήκειν.

Μερικά αποσπάσματα από αυτήν την ανάρτηση:

«Στο βιβλίο της Women & Power (Γυναίκες κι Εξουσία), η Beard αναφέρει την κλασσική ομηρική σκηνή (που περιγράφεται παρακάτω) της φίμωσης μιας γυναίκας και διερευνά ορισμένους από τους τρόπους με τους οποίους οι γυναικείες φωνές φιμώνονται ή καταπιέζονται στη σύγχρονη κουλτούρα και πολιτική μας. Υποστηρίζει ότι πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από την «απλή διάγνωση του μισογυνισμού», επειδή είναι μόνο ένας τρόπος κατανόησης ή περιγραφής αυτής της πραγματικότητας.»

«Υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί και δομές που διευκολύνουν την αποδυνάμωση, τη φίμωση και συχνά την αποκοπή των γυναικών από τα κέντρα εξουσίας. Αυτό έχει επιτευχθεί μέσα από πολλούς δρόμους από την αρχαιότητα. Η φίμωση και η καταπίεση των γυναικών είναι συνυφασμένες με διαφορετικά επίπεδα τραύματος και βίας, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μέσω της κουλτούρας και των αφηγήσεων. Η Mary Beard γράφει: «Όσον αφορά τη φίμωση των γυναικών, η δυτική κουλτούρα έχει χιλιάδες χρόνια πρακτικής…. Αυτός είναι ένας τομέας όπου ο κόσμος των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων μπορεί να μας βοηθήσει να ρίξουμε φως στον σύγχρονο κόσμο μας».

«Η Beard αναφέρει και πολλά παραδείγματα σε όλη την αρχαία λογοτεχνία σχετικά με την αυθεντία της βαθιάς ανδρικής φωνής σε αντίθεση με την πιο ψιλή θηλυκή. Γράφει: «Όπως το έθεσε ρητά μια αρχαία επιστημονική πραγματεία, μια βαθιά φωνή έδειχνε αντρικό θάρρος, μια ψηλή φωνή γυναικεία δειλία. Άλλοι κλασικοί συγγραφείς επέμεναν ότι ο τόνος και η χροιά του γυναικείου λόγου πάντα απειλούσε να ανατρέψει όχι μόνο τη φωνή του άνδρα ρήτορα αλλά και την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα, την υγεία, ολόκληρου του κράτους». Συναντάμε ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα στο μυθιστόρημα του Henry James (1886), The Bostonians ,…»

«Μια πιο πρόσφατη μορφή βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι η διαδικτυακή παρενόχληση και κακοποίηση. Σχετικά με αυτό γράφει ότι «Αρχικά δεν έχει μεγάλη σημασία τι γραμμή ακολουθείς ως γυναίκα, αν τολμήσεις να μπεις σε παραδοσιακό ανδρικό έδαφος, η κακοποίηση έρχεται ούτως ή άλλως. Δεν είναι αυτό που λες, που το υποκινεί, είναι απλώς το γεγονός ότι το λες. Και αυτό ταιριάζει με το είδος των απειλών. »

« Ένα μεγάλο μέρος της βίας και της παρενόχλησης που έχουν υποστεί οι γυναίκες κι άλλες ομάδες ανθρώπων έγκειται στις δομές εξουσίας. Η Beard γράφει: «Αυτό σημαίνει να κατανοείς την εξουσία διαφορετικά. Σημαίνει την αποσύνδεσή της από το δημόσιο κύρος. Σημαίνει να σκεφτόμαστε συλλογικά, για την εξουσία των οπαδών και όχι μόνο των ηγετών. Σημαίνει, πάνω απ’ όλα, να ορίζουμε την εξουσία ως ένα χαρακτηριστικό ή ακόμα κι ως ρήμα («να ασκώ εξουσία»), όχι ως κατοχή. Αυτό που έχω κατά νου είναι η ικανότητα να είμαστε αποτελεσματικοί, να φέρνουμε αλλαγή, και να έχουμε το δικαίωμα να μας παίρνουν στα σοβαρά, τόσο συλλογικά όσο και μεμονωμένα. Είναι εξουσία με την έννοια που πολλές γυναίκες αισθάνονται ότι δεν έχουν – και ότι θέλουν».

«Η εξουσία δεν χρειάζεται να είναι κυριαρχία και έλεγχος των άλλων. Χωρίς εξουσία δεν μπορούμε να θέσουμε υγιή όρια και η ικανότητά μας να κινούμαστε στον κόσμο με ασφάλεια και ελευθερία τίθεται σε κίνδυνο σε μεγάλο βαθμό. Το ίδιο ισχύει και για την ικανότητά μας να συμμετέχουμε στη ζωή ως ίσα και σεβαστά άτομα και να δημιουργούμε και να υλοποιούμε τα όνειρα και να εκπληρώνουμε τις δυνατότητές μας.»

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση: http://www.trauma-art-alexandritonya.com/?p=8593&lang=el

Η μετάφραση έχει ολοκληρωθεί (21/05/2024)

Ζωή και τέχνη

Ένα παράθυρο. Πόσο μου αρέσει ένα παράθυρο. Ένα πουλί, που σφυρίζει. Μια μέλισσα. Είναι πάντα διαφορετικό. Ολόκληρη η ζωή. Ολόκληρη η ζωή ήδη πλαισιωμένη. Ακριβώς εκεί.» Maud Lewis

Η σημερινή ανάρτηση περιλαμβάνει τρία μεγαλύτερα σχέδια-κολάζ, που έφτιαξα πρόσφατα, εμπνευσμένα από αρχέτυπα σε ταινίες, ιστορίες και στην τέχνη, καθώς και αρχαιοελληνικά μοντέλα του νου. Διάβασα επίσης μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του Benjamin Haller για την κάπως περίπλοκη και με διφορούμενο τέλος, ταινία Inception του Chris Nolan, για την οποία γράφω στη σημερινή ανάρτηση. Βρήκα το κομμάτι του Haller ενδιαφέρον και ίσως αξίζει να το διαβάσει κανείς, ανεξάρτητα από το αν έχει δει την ταινία ή όχι. Κάνω επίσης μια σύντομη αναφορά σε μια άλλη ταινία που παρακολούθησα πρόσφατα, τη Maudie, εμπνευσμένη από την λαϊκή ζωγράφο Maud Lewis. Τα θέματα και οι χαρακτήρες των ταινιών έχουν βρει το δρόμο τους στις ζωγραφιές μου. Η γραφή, η ζωγραφική, τα βιβλία και οι ταινίες, και η σύντομη έρευνα που έκανα σχετικά με τα  αρχέτυπα του Γιουνγκ / Jung και την αρχαιοελληνική χρήση της αρχιτεκτονικής ως μεταφορά για την ανθρώπινη συνείδηση ​​και το νου, ουσιαστικά ήταν μια αλληλένδετη διαδικασία ζωής-τέχνης.

Στην ταινία Inception, ο Chris Nolan, ο σκηνοθέτης, διερευνά το πως άνθρωποι μοιράζονται ένα χώρο ονείρου, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στο ασυνείδητο μυαλό κάποιου άλλου, καθώς και πώς αυτή η δυνατότητα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και να γίνει κακοποιητική. Η πλειοψηφία της πλοκής της ταινίας διαδραματίζεται σε αυτούς τους αλληλένδετους κόσμους ονείρων. Ο Cobb ο πρωταγωνιστής και η ομάδα του φαινομενικά κλέβουν πληροφορίες από τα όνειρα των ανθρώπων, κάτι που απαιτεί την εύρεση ενός χρηματοκιβωτίου μέσα στο όνειρο που προστατεύει πολύτιμες πληροφορίες. Ο όρος Inception στην ταινία σημαίνει / περιλαμβάνει μια διαδικασία φύτευσης ιδεών στο μυαλό ενός ατόμου χωρίς αυτό να έχει επίγνωση.

Στην εργασία του, The Labyrinth of Memory: Iphigeneia, Simonides, and Classical Models of Architecture as Mind in Chris Nolan’s film, Inception // Ο Λαβύρινθος της Μνήμης:  Ιφιγένεια, Σιμωνίδης, και Κλασσικά Μοντέλα Αρχιτεκτoνικής ως Νους στην Ταινία του Chris Nolan, Inception, ο Benjamin Haller αναλύει πώς η ταινία του Nolan χρησιμοποιεί την αρχιτεκτονική ως γλώσσα για να σχολιάσει τη σχέση του πρωταγωνιστήn Dom Cobb, με την πεθαμένη σύζυγό του, Mal. Υποστηρίζει ότι η ταινία βασίζεται σε τρία κλασικά μοντέλα που χρησιμοποιούν την αρχιτεκτονική ως μεταφορά του νου: ο τάφος της Μυρήνης στην Ιλιάδα του Ομήρου, το όνειρο κατάρρευσης του Οίκου του Αγαμέμνονα της Ιφιγένειας στο έργο του Ευριπίδη, η Ιφιγένεια εν Ταύροις, και η Μέθοδος του Λόκι του Σιμωνίδη**. Επίσης ισχυρίζεται ότι η ταινία του Nolan, παρόμοια με την ελληνορωμαϊκή παράδοση, χρησιμοποιεί την αρχιτεκτονική ως μεταφορά για την ανθρώπινη συνείδηση ​​με τρόπο που θυμίζει το έργο του Carl Jung, ο οποίος βασίστηκε στην ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία για την κατασκευή των ψυχολογικών θεωριών του, το anima, τη σκιά, και τα αρχέτυπα των Μινώταυρου-μητέρας.

** Ο Σιμωνίδης ο Κείος ήταν ο εφευρέτης της Μεθόδου του Λόκι ή αλλιώς, μνημονικό θέατρο, παλάτι της μνήμης ή παλάτι του νου, που επιτρέπει σε κάποιον να απομνημονεύει τεράστιες ποσότητες πληροφοριών οραματιζόμενος έναν μεγάλο φυσικό χώρο όπως ένα παλάτι ή ένα μεγάλο σπίτι με το οποίο είναι εξαιρετικά εξοικειωμένος απλά τοποθετώντας τις πληροφορίες που επιθυμεί να απομνημονεύσει σε διάφορες τοποθεσίες μέσα στον χώρο. Στη συνέχεια, ανατρέχοντας νοερά στα βήματά του μέσα στο χώρο, μπορεί κανείς να ανακαλέσει κάθε γεγονός ή πληροφορία από το σημείο ή το αντικείμενο όπου είχε αρχικά τοποθετηθεί.

Η ταινία Inception ταυτίζει κάθε έναν από τους κύριους χαρακτήρες της: τον Ντομ, την Μαλ και την Αριάδνη με αρχιτεκτονικές και γνωστικούς τρόπους. Η Μαλ στα όνειρα του Ντομ αναγνωρίζεται ως μια δύναμη στο υποσυνείδητό του που ο σκηνοθέτης συνδέει με άμορφες αρχιτεκτονικές και χώρους όπως το νερό, το οποίο ο Haller προτείνει ότι αντιπροσωπεύει το υποσυνείδητο με όλες τις επικίνδυνες και σωτήριες δυνατότητές του, κι επίσης, στη χριστιανική παράδοση, είναι σύμβολο λύτρωσης. Ο Dom είναι το αντίθετό της Μαλ και ταυτίζεται με γραμμικές αρχιτεκτονικές όπως τα παλάτια και οι ευθύγραμμοι λαβύρινθοι. Η Αριάδνη ταυτίζεται με κυκλικούς λαβύρινθους. Είναι αυτή που μεσολαβεί μεταξύ του Dom και των αναμνήσεων του της νεκρής συζύγου του προκειμένου να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τις ενοχές και τη θλίψη, αλλά και να ολοκληρώσει τη μεγαλύτερη ληστεία του.

Ο Haller υποστηρίζει ότι στην ταινία ο Dom αντιπροσωπεύει τον αναλυτικό συνειδητό νου, η Αριάδνη τον διαισθητικό νου και η Μαλ τα επικίνδυνα βάθη του υποσυνείδητου, κι επίσης ότι ο Nolan αντλεί από τις ιδέες του Γιουνγκ όσον αφορά τη σχέση μεταξύ συνειδητού και υποσυνείδητου τρόπου σκέψης για να κριτικάρει τις νόρμες του φύλου που συχνά συνδέονται με τους άνδρες πρωταγωνιστές σε αστυνομικές ταινίες και ιστορίες. Ο Haller γράφει ότι στην ταινία ο Nolan προσδιορίζει τις αρχιτεκτονικές του ευθύγραμμου παλατιού ή λαβύρινθου, του κυκλικού λαβύρινθου και της άμορφης μεταβλητότητας του νερού ως μεταφορές, αντίστοιχα, για το συνειδητό, το διαισθητικό και το υποσυνείδητο νου.

Η χρήση αυτής της μεταφορικής νοητικής αρχιτεκτονικής από τον Νόλαν είναι σε γενικές γραμμές επηρεασμένη από τον Γιουνγκ, ειδικά σε σχέση με τις δύο γυναίκες πρωταγωνίστριες της ταινίας: η ικανότητα της Αριάδνης να υφαίνει ψυχολογικούς λαβύρινθους για τον Dom θυμίζει το anima του Γιουνγκ και η λειτουργία της Mal ως μέρος του υποσυνείδητου του Dom που υπονομεύει τις συνειδητές του επιχειρήσεις. επίσης μοιάζει με τη σκιά και τα μητρικά αρχέτυπα του Γιουνγκ. …… Καθώς η Αριάδνη εξελίσσεται στον μυθολογικό της ρόλο……… ως υφάντρα λαβυρίνθων για να σώσει την ψυχή του Dom από τη διάλυση, μια εναλλακτική αφήγηση της αυτοκαταστροφής της Mal αναδύεται – μια που διαφέρει σημαντικά από αυτή που αφηγείται ο Dom». Φαίνεται ότι οι εισβολές του Dom στις εσωτερικές αρχιτεκτονικές της συζύγου του, που ενσωματώνονται στο παιδικό σπίτι της στο βασίλειο του υποσυνείδητου, καθώς και η επιμονή του στη γραμμική ορθολογικότητα, έχουν αποδειχθεί καταστροφικές.

Η υπόθεση αυτής της ταινίας επιστημονικής φαντασίας είναι ότι ο Dom Cobb (Leonardo Di Caprio) και η σύζυγός του, Mal (Marion Cotillard), είναι αρχιτέκτονες ονείρων, που σχεδιάζουν και χειραγωγούν αρχιτεκτονικούς χώρους στα όνειρα μέσα στο δικό τους νου και των άλλων, αλλά αυτή η δραστηριότητα έχει ως αποτέλεσμα η Μαλ να προτιμήσει τον κόσμο των ονείρων από αυτόν της πραγματικότητας. Το σχέδιο δράσης του Dom προκειμένου να το σταματήσει αυτό καταλήγει στην αυτοκτονία της, όταν η Mal πείθεται όχι μόνο ότι η ονειρεμένη πόλη που έχτισαν μαζί είναι εξωπραγματική, αλλά ότι ο «πραγματικός» κόσμος είναι επίσης ένα όνειρο. Η μνήμη της φυλάσσεται στα βάθη του υποσυνείδητου του Dom, με καταστροφικά αποτελέσματα για τις προσπάθειές του να χρησιμοποιήσει τις δεξιότητές του για να κερδίσει χρήματα κλέβοντας πληροφορίες από το  νου ανυποψίαστων στόχων / θυμάτων. Έτσι, ο Dom απαιτεί τη βοήθεια κάποιου που να μπορεί να διαπραγματευτεί τους διάφορους χώρους του νου με διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο που συνηθίζει ο ίδιος. Ο Haller γράφει: «Ακριβώς όπως στα γραπτά του Γιουνγκ η μυθολογική φιγούρα της Αριάδνης χρησιμεύει ως μεταφορά για τον θεραπευτή (θεραπεύτρια), η νέα βοηθός του Dom, η επονομαζόμενη Αριάδνη, θα εκπληρώσει μια ανάλογη θεραπευτική λειτουργία για αυτόν μέσω της αρχιτεκτονική του νου, σχεδιάζοντας νοητικούς λαβύρινθους ειδικά προσαρμοσμένους ώστε  να αποτρέπουν τις ανεπιθύμητες εισβολές της Μαλ στα παλάτια ονείρων του Dom…»

Επιπλέον ο Haller αναλύει πώς «η αρχιτεκτονική του κόσμου των ονείρων του Νόλαν αποτελεί μέρος  μιας μακράς παράδοσης έμφυλης αρχιτεκτονικής: η «γυναικεία» αρχιτεκτονική ταυτίζεται με καταπιεσμένους, υποσυνείδητους ή ξεχασμένους λόγους και η «ανδρική» αρχιτεκτονική με μια κυρίαρχη φωνή έντονου ορθολογισμού και ρητορικής σκέψης. του οποίου η αδυναμία πρόσβασης σε αυτούς τους καταπιεσμένους λόγους αποδεικνύει τη μοιραία αδυναμία του…» Αναφέρεται στο όνειρο της Ιφιγένειας, που επίσης προσδίδει το φύλο στους αρχιτεκτονικούς χώρους. Το σπίτι χωρίζεται χαρακτηριστικά σε ανδρικούς και γυναικείους χώρους, τον γυναικωνίτη, όπου κοιμάται η Ιφιγένεια. Ο Haller εξηγεί ότι οι στύλοι θεωρούνται αρσενικοί: «οι στύλοι του σπιτιού είναι αρσενικοί απόγονοι (στῦλοι γὰρ οἴκων παῖδές εἰσιν ἄρσενες)» και έχουν φωνή, ενώ τα θηλυκά υποβιβάζονται στον παθητικό γυναικείο ρόλο του θρήνου (κλαίουσα).

Ο Haller επισημαίνει ομοιότητες μεταξύ αυτής της αρχιτεκτονικής και της αρχιτεκτονικής τη; ταινίας. Στην ταινία η αρχιτεκτονική στον εσωτερικό κόσμο της Μαλ περιβάλλεται από μια τάφρο/νερό, που, σημειώνει, θα μπορούσε επίσης να υποδηλώνει ότι η Μαλ προστατεύεται από τον Ντομ, ο οποίος παραβιάζει το σπίτι της παιδικής ηλικίας της για να εμφυτεύσει την ιδέα του απατηλού χαρακτήρα της πόλης τους. Ο Haller προσθέτει ότι η διείσδυση του Dom στον εσωτερικό κόσμο της Mal εκλαμβάνεται ως παραβίαση ενός εσωτερικού χώρου της συνείδησής της. Παρομοίως, το όνειρο της Ιφιγένειας στην αρχή της τραγωδίας επιβεβαιώνει το σπίτι του πατέρα της ως έναν παραβιασμένο εσωτερικό χώρο του νου. Στο όνειρο και αυτός ο χώρος περιβάλλεται από νερό. Η Μαύρη Θάλασσα την χωρίζει μεν από την Ελλάδα αλλά συνάμα την προστατεύει.

Θα ολοκληρώσω αυτό το κομμάτι με λίγα λόγια από την ταινία:

«Ποιο είναι το πιο ανθεκτικό παράσιτο; Μια ιδέα. Μια και μόνο ιδέα του ανθρώπινου νου μπορεί να χτίσει πόλεις. Μια ιδέα μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο και να ξαναγράψει όλους τους κανόνες.» Dom Cobb

“Ο σπόρος που φυτεύουμε στο μυαλό αυτού του ανθρώπου θα γίνει μια ιδέα. Αυτή η ιδέα θα τον καθορίσει. Μπορεί να αλλάξει τα πάντα πάνω του. Τον τρόπο που σκέφτεται, τον τρόπο που ενεργεί. Μπορεί ακόμη και να καθορίσει ολόκληρη την κοσμοθεωρία του .” Dom Cobb

Επιπλέον, θα αναφερθώ εν συντομία σε μια ταινία που παρακολούθησα πρόσφατα, τη Maudie, σε σκηνοθεσία της Aisling Walsh και σενάριο της Sherry Whit, και η οποία βρήκε το δρόμο της στη ζωγραφική μου. Η ταινία δεν είναι πιστή βιογραφία, αλλά μάλλον εμπνέεται από τη ζωή της Maud Lewis, μιας διάσημης Καναδέζας λαϊκής ζωγράφου, η οποία ως παιδί υπέφερε από νεανική ρευματοειδή αρθρίτιδα (1901-1970). Η ταινία επικεντρώνεται περισσότερο στην αισιοδοξία, την αποφασιστικότητα και την επιμονή της Lewis όσον αφορά την τέχνη της εν μέσω έντονου σωματικού πόνου, κακουχιών και περιττής φτώχειας. Οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών είναι εντυπωσιακές. Σε μια κριτική που διάβασα, οι ηθοποιοί Sally Hawkins και Ethan Hawke περιγράφονται ως «ένα όμορφα ταιριαστό ζευγάρι που ανοίγει δύο κλειστούς ανθρώπους, εξαπολύοντας χείμαρρους συναισθημάτων». Η ερμηνεία της Sally Hawkins, ειδικότερα, είναι συγκλονιστική. Είναι σαν να μεταμορφώνεται σωματικά, να συρρικνώνεται και να αλλάζει, καθώς η Maud γερνά και η αρθρίτιδα καταστρέφει το σώμα της.

Και τέλος, θα συμπεριλάβω ένα απόσπασμα για την τέχνη και τη ζωή από το βιβλίο της Rebecca Solnit: The Faraway Nearby / Το Μακρινό Κοντινό

«Η ενσυναίσθηση είναι ένα ταξίδι που διανύεις, αν παρατηρείς, αν νοιάζεσαι, αν θέλεις να το κάνεις. Από κοντά γίνεσαι μάρτυρας του πόνου άμεσα………. Ο πόνος από μακριά φτάνει σε σένα μέσα από την τέχνη, μέσα από εικόνες, ηχογραφήσεις και αφηγήσεις. οι πληροφορίες ταξιδεύουν προς το μέρος σου και τις συναντάς στα μισά του δρόμου, αν τις συναντήσεις………», και αργότερα στο βιβλίο, «… όλος ο κόσμος είναι ένα έργο τέχνης. ότι είμαστε κομμάτια του έργου τέχνης. Η ξαφνική εμφάνιση των προτύπων του κόσμου φέρνει μια αίσθηση συνοχής και πάνω από όλα σύνδεσης. Παλιά, λεγόταν, ύφανση παραμυθιών. ήταν κλωστές που έδεναν τα πράγματα μεταξύ τους και από αυτές πλεκόταν το ύφασμα του κόσμου. Στις πιο δυνατές ιστορίες βλέπουμε τους εαυτούς μας, συνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλον, πλεγμένοι στο μοτίβο, βλέπουμε ότι είμαστε οι ίδιοι ιστορίες, που λέμε ιστορίες και μας λένε. Ιστορίες σαν τη δική σου και χειρότερες από τη δική σου υπάρχουν παντού, και η ταλαιπωρία / ο πόνος σου δεν θα σε χαρακτηρίσει ως ξεχωριστή / ό, αν και η απόκριση σου σε ότι υποφέρεις μπορεί…».