ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η μετάφραση είναι διαθέσιμη
Το θεραπευτικό μοντέλο Internal Family Systems (Εσωτερικά Οικογενειακά Συστήματα) κι ένα ποίημα του Γουώλτ Γουίτμαν
«Όχι μόνο είμαστε πολύ περισσότερο στον πυρήνα μας από ότι θα μπορούσαμε να φανταστούμε, αλλά και αυτές οι πτυχές μας που πιστεύαμε ότι αποδεικνύουν την αναξιότητα μας είναι στην πραγματικότητα διαμάντια. Είμαστε εγγενώς καλοί, μέσα και πιο μέσα…… Ωστόσο, επειδή όλοι έχουμε «μαριναριστεί» στις αρνητικές προκαταλήψεις της δυτικής κουλτούρας για τον ανθρώπινο ψυχικό κόσμο, είναι δύσκολο για οποιονδήποτε από εμάς να εξερευνήσει με ανοιχτό και περίεργο μυαλό αρχάριου». Richard C. Schwartz
«Το μοντέλο IFS μπορεί να θεωρηθεί ως η θεωρία της προσκόλλησης, στον εσωτερικό κόσμο μας, με την έννοια ότι ο Εαυτός του ατόμου γίνεται η καλή / θετική φιγούρα προσκόλλησης στα ανασφαλή κομμάτια του εαυτού ή στα αποφευκτικά μέρη του. Αρχικά, με έκπληξη ανακάλυψα ότι όταν μπορούσα να βοηθήσω τους πελάτες να αποκτήσουν πρόσβαση στον Εαυτό τους, άρχιζαν αυθόρμητα να σχετίζονται με τα μέρη τους με τον στοργικό τρόπο που προέβλεπαν τα σχολικά βιβλία σχετικά με τη θεωρία της προσκόλλησης. Αυτό ίσχυε ακόμη και για άτομα που δεν είχαν ποτέ λάβει καλή γονεική φροντίδα. Όχι μόνο άκουγαν τα νεαρά εξόριστα κομμάτια τους με στοργική προσοχή και τα κρατούσαν υπομονετικά ενώ έκλαιγαν, αλλά πειθαρχούσαν σταθερά αλλά με αγάπη τα κομμάτια που είχαν τους ρόλους των εσωτερικών κριτών ή της διάσπασης προσοχής. Ο Εαυτός απλά ξέρει πώς να είναι ένας καλός εσωτερικός ηγέτης». Richard C. Schwartz
«Οι πρώτες πασχαλιές έγιναν μέρος αυτού του παιδιού, Και το γρασίδι, και οι άσπρες και κόκκινες πρωινές δόξες, και το άσπρο και κόκκινο τριφύλλι, και το τραγούδι της φοίβης [πουλί]...» Walt Whitman
Η σημερινή ανάρτηση αναφέρεται στο μοντέλο Internal Family Systems (IFS) / Εσωτερικών Οικογενειακών Συστημάτω που αναπτύχθηκε από τον Richard C. Schwartz, PhD, το οποίο είναι θεραπευτικό μοντέλο και θεωρία του ανθρώπινου νου που βασίζεται σε ερευνητικά στοιχεία. Το IIFS έχει επηρεαστεί από πολλές σχολές ψυχολογίας, κυρίως την ψυχοδυναμική και συστημική προσέγγιση. Ο Schwartz ξεκίνησε την καριέρα του ως συστημικός οικογενειακός θεραπευτής και ακαδημαϊκός. Έχει δημοσιεύσει αρκετά βιβλία και πολλά άρθρα. Έχω αναφερθεί σε αυτό το υλικό στο παρελθόν, και επίσης, έχω γράψει για βιβλία σχετικά με το IFS. Σήμερα θα παρουσιάσω εν συντομία το μοντέλο και θα αναφερθώ στο βιβλίο του Schwartz που μόλις τελείωσα: You Are The One You’ve Be Waiting For και αυτό που διαβάζω αυτήν τη στιγμή: An Introduction to Internal Family Systems / Μια Εισαγωγή στα Εσωτερικά Οικογενειακά Συστήματα. Ξεκίνησα με το πρώτο βιβλίο επειδή ήμουν εξοικειωμένη με το μοντέλο, αλλά για αυτούς που δεν το γνωρίζουν, ξεκινώντας με το δεύτερο θα ήταν μια καλύτερη επιλογή γιατί μας παρουσιάζει τα βασικά του μοντέλου. Κανένα βιβλίο δεν είναι εγχειρίδιο θεραπείας, και ως εκ τούτου, και τα δύο βιβλία είναι κατάλληλα για το ευρύ κοινό.
Η προσέγγιση IFS βασίζεται στη θέση ότι ο ανθρώπινος νους είναι εκ φύσεως πολλαπλός, ότι ο καθένας έχει εσωτερικά μέρη ή «εσωτερικές οικογένειες», σχεδόν σαν μια οικογένεια, που περιέχουν πολύτιμες ιδιότητες. Στο βιβλίο του, Εισαγωγή στα Εσωτερικά Οικογενειακά Συστήματα, ο Schwartz γράφει: «Κάποιοι ενδοψυχικοί ερευνητές παρατήρησαν αυτό που αποκαλώ την κανονική πολλαπλότητα του νου πολύ πριν από μένα. Ο Roberto Assagioli, ένας Ιταλός ψυχίατρος, αξίζει τα εύσημα ως ο πρώτος στη Δύση που αναγνώρισε αυτό το φαινόμενο και ανέπτυξε μια προσέγγιση βασισμένη στην εργασία με υπο-προσωπικότητες, την οποία ονόμασε Ψυχοσύνθεση. Διαπίστωσε επίσης ότι όταν τα μέρη των ανθρώπων αισθάνονται ασφαλή και ήρεμα, «βιώνουν αυθόρμητα τις ιδιότητες της αυτοπεποίθησης, της ανοιχτότητας και της συμπόνιας που ο Dr Schwartz αποκάλεσε τον Εαυτό. Διαπίστωσε ότι όταν βρίσκονταν σε αυτή την κατάσταση του Εαυτού, οι πελάτες ήξεραν μόνοι τους πώς να επουλώσουν τα μέρη τους» (από την ιστοσελίδα του Ινστιτούτου IFS). Αυτή η κατάσταση του Εαυτού μπορεί να μας βοηθήσει να ισορροπήσουμε τα διάφορα μέρη του εαυτού μας, επιτρέποντάς μας να αναπτυχθούμε και να γίνουμε πιο ολοκληρωμένοι.
Υπάρχει μια σύντομη παρουσίαση του μοντέλου στον ιστότοπο του Internal Family Systems (IFS) Institute, από όπου θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος που ενδιαφέρεται να εξερευνήσει αυτήν την προσέγγιση. Οι βασικές αρχές του μοντέλου, όπως παρουσιάζονται εκεί, είναι ότι η φύση του ανθρώπινου νου είναι να είναι υποδιαιρεμένος σε έναν απροσδιόριστο αριθμό υπό-προσωπικοτήτων ή μερών. Κάθε άτομο έχει πολλά εσωτερικά μέρη, τα οποία αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένος ο εσωτερικός μας ψυχισμός, καθώς και τον τρόπο που λειτουργεί. Κατά κάποιο τρόπο αυτό το τοπίο αντανακλά τη δυναμική των ανθρώπων σε μια οικογένεια, τις σχέσεις μεταξύ κάθε ατόμου και του συστήματος της οικογένειας στο σύνολό της. Οι προθέσεις κάθε μέρους του νου μας είναι πάντα θετικές για το άτομο και δεν υπάρχουν κακά μέρη, ακόμα κι αν συχνά ή κάποιες φορές λόγω πρώιμων τραυμάτων, της κοινωνικοποίησης και της φυσικής μας καλωδίωσης, αναλαμβάνουν μη θετικούς ή ακραίους ρόλους. Καθώς μεγαλώνουμε και αναπτυσσόμαστε τα μέρη μας αναπτύσσονται και σχηματίζουν ένα σύνθετο σύστημα αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους. Αυτός είναι ο λόγος που η θεωρία συστημάτων μπορεί να εφαρμοστεί στο εσωτερικό σύστημα του νου μας. Επομένως, όταν το σύστημα αναδιοργανωθεί, τα μέρη μπορούν να αλλάξουν. Οι αλλαγές στο εσωτερικό σύστημα του νου μας αναπόφευκτα επιφέρουν αλλαγές στα εξωτερικά συστήματα των σχέσεων μας και αντίστροφα.
Μια άλλη βασική υπόθεση είναι ότι ο καθένας έχει έναν Εαυτό, με κεφαλαίο Ε, όπως ο Schwartz αποκαλεί εκείνη η ουσία της οντότητας μας που δεν μπορεί να καταστραφεί. Αυτή η άφθαρτη ουσία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας δεν είναι μια νέα ή πρωτότυπη υπόθεση του μοντέλου του IFS, οι άνθρωποι έχουν ορίσει και ονομάσει αυτήν την ουσία, ικανότητα ή πτυχή της οντότητας μας διαφορετικά σε χρόνο και τόπο ή πολιτισμό. Ο Schwartz γράφει ότι αυτό που αυτός ορίζει ως Εαυτό είναι: «Η έδρα της συνείδησης…… Ο Εαυτός περικλείει ιδιότητες όπως συμπόνια, αυτοπεποίθηση, περιέργεια και προοπτική — ιδιότητες καλής ηγεσίας. Ο καθένας έχει έναν τέτοιο Εαυτό, αλλά μπορεί να κρυφτεί / θαφτεί από τα μέρη». Γράφει ότι άλλοι αναφέρονται σε αυτό ως «το νου πέραν του Εγώ ή τον μη προγραμματισμένο νου ..…. Οι άνθρωποι γνωρίζουν εδώ και αιώνες για αυτήν την ειρηνική κατάσταση της ύπαρξης μας που αποκαλώ Εαυτό».
Οι βασικοί στόχοι της προσέγγισης ή της θεραπείας IFS δεν είναι να εξαλείψει μέρη, των οποίων οι αντιδράσεις θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ζωή μας και τις σχέσης μας, αλλά αντίθετα να βοηθήσει αυτά τα κομμάτια του εαυτού να διαφοροποιηθούν και να βρουν τους σημαντικούς μη ακραίους ρόλους τους, κι επίσης να ηγηθεί ο Εαυτός στο εσωτερικό σύστημα του ατόμου, με άλλα λόγια να μπορεί κανείς να ζει και να παίρνει αποφάσεις από αυτόν τον τόπο Αυτό-ηγεσίας, όσο πιο συχνά γίνεται. Η προσέγγιση IFS ισχυρίζεται ότι όταν ο Εαυτός διαφοροποιείται, είναι ήρεμος, συγκεντρωμένος, ικανός, γεμάτος αυτοπεποίθηση, συμπονετικός, περίεργος και θαρραλέος και μπορεί να καθ/οδηγήσει το εσωτερικό σύστημα.
Όλοι έχουμε μέρη, και παρόλο που οι εμπειρίες μας επηρεάζουν τα μέρη, τα μέρη δεν δημιουργούνται από τις εμπειρίες. Ο Schwartz γράφει: «Υπάρχουν πάντα, είτε ως δυνητικά είτε ως πραγματικότητα. Περιγράφοντας τα μέρη, τα οποία ο Schwartz πλέον κατανοεί, μέσα από εργασία δεκαετιών, ως υπό-προσωπικότητες, οι οποίες είναι πτυχές της προσωπικότητάς μας που αλληλεπιδρούν εσωτερικά με τον τρόπο που αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι στις σχέσεις τους έξω στον κόσμο. Βιώνουμε τα μέρη μας ως σκέψεις, συναισθήματα, αισθήσεις, εικόνες και πολλά άλλα. Όλα τα μέρη μας επιθυμούν κάτι θετικό για το άτομο και χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές [υγιείς ή πιο προβληματικές] για να αποκτήσουν επιρροή στο εσωτερικό σύστημα.
Τα μέρη μας αναπτύσσουν ένα περίπλοκο σύστημα αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους και συχνά δημιουργούνται πολώσεις καθώς τα μέρη προσπαθούν να αποκτήσουν επιρροή μέσα στο σύστημα, και που μπορεί να βιώσουμε ως αντικρουόμενες επιθυμίες ή φιλοδοξίες, κλπ.. Όταν τα μέρη γίνονται ακραία, αυτό σημαίνει ότι κουβαλούν «βάρη», όπως ακραίες πεποιθήσεις ή συναισθήματα. Η θεραπεία ή η διαδικασία ανάπτυξης απαιτεί να «αποφορτίσουμε» τα μέρη και να τους επιτρέψουμε να επιστρέψουν στη φυσική τους ισορροπία. Το πλαίσιο των IFS αναγνωρίζει ότι δεν υπάρχουν «κακά» μέρη, απλώς μέρη που μπορεί να έχουν παγώσει στον χρόνο του τραυματισμού μας ή να έχουν υιοθετήσει δυσλειτουργικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Επίσης, χωρίς υποστήριξη ή μέσα να επουλωθούμε, τα επιβαρυμένα μέρη και οι άμυνες μας μπορούν να «σμίξουν» ή να πάρουν τη θέση του Εαυτού. Εντοπίζοντας ποια από τα εσωτερικά μας μέρη εκπληρώνουν υγιείς ρόλους και ποια έχουν αναλάβει αμυντικούς και ακραίους ρόλους μπορούμε να αναπτυχθούμε και να θεραπευθούμε που επιτρέπει περισσότερη αυτό-καθοδήγηση και ανεξαρτησία, και λιγότερη επιρροή και πίεση από τους άλλους.
Το μοντέλο IFS υποστηρίζει ότι το κάθε άτομο έχει τουλάχιστον μερικά τραυματισμένα μέρη, όπως φόβο, θυμό ή ντροπή, καθώς και μέρη που προσπαθούν να μας ελέγξουν και να μας προστατέψουν από αυτά τα τραυματισμένα μέρη. Ο στόχος της προσέγγισης είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν και να συμφιλιώσουν αυτά τα μέρη, έτσι ώστε ο βασικός Εαυτός του ατόμου να γίνει ο ηγέτης του εσωτερικού του κόσμου. Για δεκαετίες ο Schwartz έχει εντοπίσει κοινά μοτίβα κι έχει ταξινομήσει τρεις βασικές, κοινές σε όλους, ομάδες μερών, τις οποίες αποκαλεί: τα εξόριστα και νέο-εξόριστα μέρη, τους μάνατζερ / διαχειριστές και τους πυροσβέστες. Αυτοί οι όροι περιγράφουν τους ρόλους αυτών των τριών γενικών ομάδων μερών του νου μας και διευκολύνουν την κατανόηση.
Για παράδειγμα, όταν συμβαίνουν αρνητικά ή τραυματικά γεγονότα, συχνά δεν είμαστε σε θέση να επεξεργαστούμε ή να ανεχτούμε τα συναισθήματα ή τις αισθήσεις που σχετίζονται με αυτά. Αυτά τα καταπιεσμένα ή εξορισμένα λοιπόν συναισθήματα αναφέρονται ως εξόριστοι. Οι μάνατζερ / διαχειριστές εργάζονται πολύ σκληρά για να κρατήσουν αυτά τα εξόριστα μέρη της εμπειρίας μας μακριά από την επίγνωση μας, ώστε να μην χρειάζεται αφενός να αισθανόμαστε πόνο, θλίψη, οργή, ντροπή, φόβο, κλπ, και για να διευκολυνθεί η καθημερινότητά μας. Ωστόσο, αυτό έχει συχνά ένα κόστος μακροπρόθεσμα. Έτσι, οι εξόριστοι είναι συχνά τα νεότερα μέρη που έχουν βιώσει τραύμα, παραμέληση ή εκφοβισμό και συνήθως απομονώνονται ή θάβονται για να προστατευτεί το άτομο από το να αισθανθεί τον πόνο ή το φόβο αυτών των μερών. Αυτές τις πτυχές του εαυτού μας μπορεί να τις νιώθουμε ευάλωτες και μπορεί να γίνουν ακραίες ή απελπισμένες σε μια προσπάθεια να λάβουν φροντίδα και να πουν την ιστορία τους. Η αποφόρτιση και η μεταμόρφωση των εξόριστων πτυχών του εαυτού μας επιτρέπει στους προστατευτικούς διαχειριστές μας να χαλαρώσουν και αποτρέπουν την κινητοποίηση των πυροσβεστών.
Στο βιβλίο του, You Are the One You’ve Beening For, το οποίο επικεντρώνεται στις σχέσεις ζευγαριών, ο Richard Schwartz γράφει ότι οι νέο εξόριστοι μπορεί να είναι τα μέρη που εξορίστηκαν από τη σχέση του ζευγαριού για διάφορους λόγους, και επιπλέον, μπορεί να έχουν βιώσει κάτι ανάλογο στα πρώτα τους χρόνια. Για παράδειγμα, τα μέρη του εαυτού μας που μπορεί να μην ήθελαν τη σχέση εξαρχής, ή όταν αναπόφευκτα – εσκεμμένα ή όχι – ο ένας σύντροφος βλάψει τα εξόριστα ή ευάλωτα μέρη του άλλου, τότε χρησιμοποιούμε διάφορες άμυνες και στρατηγικές, που έχουν ως αποτέλεσμα να καταλήξουμε με νέο εξόριστα, κομμάτια του εαυτού μας, που αγανακτούν που αποκλείονται από τη σχέση και που κάποια στιγμή θα αντιδράσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ο Schwartz γράφει ότι όταν και οι δύο σύντροφοι μάθουν να είναι ο κύριος φροντιστής των δικών τους μερών, δεν χρειάζεται πλέον να δημιουργούν νέο εξόριστες πτυχές στο άλλο άτομο. Για παράδειγμα, ένας σύζυγος μπορεί να αρχίσει να χάνει τη «μητρική μεταβίβαση» που τον εμπόδιζε να δει πραγματικά τη σύντροφό του, κι επίσης, να αφαιρέσει το βάρος της φροντίδας των ευάλωτων μερών του από τη σύντροφό του.
Ο Schwartz γράφει ότι οι άνδρες, για παράδειγμα, έχουν συχνά κοινωνικοποιηθεί να κρατούν μακριά [εξόριστα] τα τρωτά σημεία και τους φόβους τους μέσω των προστατευτικών μερών τους που τείνουν να είναι ανταγωνιστικά, επιθετικά και αποφασισμένα να μην επιτρέψουν ποτέ να πληγωθούν ή να ταπεινωθούν, κάτι που μπορεί ίσως να τους εξυπηρετεί σε επαγγελματικά πλαίσια. αλλά όχι στις σχέσεις. Ο Schwartz γράφει: «Μια παραδοσιακή, πατριαρχική μορφή ανατροφής παιδιών, κυρίαρχη στον πολιτισμό μας για πολλές δεκαετίες, ήταν σαφής ως προς τις επιπτώσεις της στην εσωτερική ζωή των αγοριών και των κοριτσιών. Σε αυτό το μοτίβο, τα αγόρια γαλουχήθηκαν από την κηδεμόνα τους (συνήθως τη μητέρα τους) μέχρι μια ορισμένη νεαρή ηλικία -ίσως τεσσάρων ή πέντε- όταν, από φόβο μήπως γίνουν θηλυπρεπή, τα απόκοβαν απότομα από τη μητέρα και συχνά ντροπιάζονταν βάναυσα από τον πατέρα τους ή από τους συνομηλίκους τους. για εκφράσεις αδυναμίας ή οποιωνδήποτε συναισθημάτων εκτός από την επιθετικότητα και το θυμό – οτιδήποτε δηλαδή θεωρείται θηλυκό. Αυτό το μοτίβο άφησε πολλούς από τους άνδρες που έχω δει ως πελάτες με εξαιρετικά στερημένα και φοβισμένα εξορισμένα μέρη του εαυτού που ήταν τόσο καλά κλειδωμένα που τις περισσότερες φορές οι άνδρες δεν είχαν πρόσβαση σε αυτά τα ευάλωτα συναισθήματα. Ο όρος αλεξιθυμία έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τέτοιους άντρες επειδή είναι τόσο αποκομμένοι από αυτά τα συναισθήματα που δεν έχουν καν λόγια να τα περιγράψουν.» Αναφέρεται και στον Terrence Real, συγγραφέα ενός βιβλίου για τον τραυματισμό των ανδρών με τίτλο I Don ‘t Want to Talk About It, για το οποίο έχω γράψει σε προηγούμενη ανάρτηση.
Ο Schwartz συζητά επίσης το πώς τα παραδοσιακά μεγαλωμένα κορίτσια κοινωνικοποιήθηκαν να γίνουν φροντιστές. Γράφει: «Δεν εγκαταλείφθηκαν τόσο απότομα όσο οι άντρες από την πρώιμη πηγή φροντίδας τους ούτε τα ντρόπιαζαν που ήταν τρυφερά έτσι παρέμειναν περισσότερο συνδεδεμένα με την ευαλωτότητα τους και με τις σχέσεις……. Από την άλλη πλευρά, η εστίαση στη φροντίδα των άλλων τους άφησε ελάχιστη ικανότητα να φροντίσουν τα ευάλωτα μέρη τους. Ενώ οι άντρες προσπάθησαν να εγκαταλείψουν αυτά τα εξορισμένα μέρη του εαυτού τους, οι γυναίκες έμαθαν να βρίσκουν παρηγοριά στις σχέσεις. Τα μέρη των κοριτσιών, ωστόσο, που ήταν λαμπερά και διεκδικητικά, ζωηρά και ικανά, εξορίστηκαν, και τα κορίτσια κυριαρχήθηκαν από αυτοκριτικούς προστάτες……» Η αυτό-κριτική φωνή που έχουμε όλοι είναι ένα παράδειγμα ενός κοινού τύπου προστάτη . Ο ρόλος της μπορεί ως κάποιο σημείο να είναι θετικός, αλλά συχνά μας εμποδίζει να παίρνουμε ρίσκα μειώνοντας την αυτοπεποίθησή μας, και η έντασή αυτού του προστατευτικού μηχανισμού θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, όπως την ανατροφή μας, το περιβάλλον μας και τους ρόλους των φύλων.
Τα προστατευτικά μέρη ή οι προστάτες:
Ο Schwartz ανακάλυψε ότι όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους δούλεψε, συμπεριλαμβανομένου του δικού του εσωτερικού τοπίου, είχαν μέρη που ο ρόλος τους ήταν να προστατεύουν. Αποκάλεσε αυτούς τους προστάτες μάνατζερ / διαχειριστές. Οι μάνατζερ / διαχειριστές είναι εκείνα τα μέρη του εαυτού μας που διαχειρίζονται την καθημερινότητά μας και προσπαθούν να μας προστατέψουν με οποιοδήποτε κόστος. Οι διαχειριστές επιδιώκουν τον έλεγχο του εσωτερικού κόσμου μας και του εξωτερικού περιβάλλοντος μας. Προσπαθούν να μας κρατούν υπό έλεγχο στις καθημερινές μας δραστηριότητες και αλληλεπιδράσεις για να μας προστατεύουν από το να νιώθουμε πόνο, απογοήτευση, φόβο, κ.λπ. Όλοι το κάνουμε αυτό με διάφορους τρόπους και μέσω ενός συνδυασμού μερών και στρατηγικών, λόγου χάρη, μέσω της υπερβολικής προσπάθειας ή εργασίας, της ανάγκης ελέγχου των άλλων , της υπέρ φροντίδας και ευχαρίστησης των άλλων, του εκφοβισμού, και ούτω καθεξής. Ο Schwartz γράφει: «Οι προστατευτικοί διαχειριστές μας είναι οργανωμένοι έτσι ώστε να κάνουν τον εξωτερικό κόσμο λιγότερο απειλητικό και να μας κρατούν μακριά από τον εσωτερικό μας κόσμο. Μέσα μας κρύβονται τα συναισθήματα από τα οποία προσπαθούν να μείνουν μακριά. Σε σχέση με την προσωπική του θεραπευτική διαδικασία γράφει: «Ήμουν ένας αποκρουστικά αντιδραστικός πελάτης. Ευτυχώς, ήταν υπομονετική με τους εσωτερικούς μου κηδεμόνες, δίνοντάς τους τη διαβεβαίωση και τον έλεγχο που χρειάζονταν. Τελικά πέρασε όλες τις δοκιμές τους, και έκαναν πίσω και άνοιξαν την πύλη. Την άφησα να με συνοδεύσει σε ένα οδυνηρό ταξίδι στη χώρα των εξόριστων μου».
Οι πυροσβέστες είναι μια ομάδα των μερών του νου που παρεμβαίνουν όταν ενεργοποιούνται οι εξόριστοι [που είναι αναπόφευκτο καθώς βιώνουμε τις καθημερινότητα μας], σε μια προσπάθεια να ελέγξουν και να σκορπίσουν τυχόν έντονα συναισθήματα και μνήμες. Ο Schwartz γράφει ότι οι πυροσβέστες έχουν τους ίδιους στόχους με τους διαχειριστές, αλλά διαφορετικές στρατηγικές. Οι πυροσβέστες εμφανίζονται όταν οι διαχειριστές δεν είναι σε θέση να συγκρατήσουν τα συναισθήματα των εξόριστων πτυχών του εαυτού μας, λόγου χάρη, όταν το συναισθηματικό ή ψυχολογικό περιεχόμενο των εξόριστων μερών βρίσκεται έξω από το όριο ανεκτικότητας [window of tolerance] για το άτομο. Οι πυροσβέστες θα αναλάβουν είτε να μουδιάσουν είτε να παρακάμψουν την εμπειρία. Μπορούν να είναι μια ολόκληρη σειρά συμπεριφορών και αντιδράσεων όπως εθισμοί σε ουσίες και αλκοόλ, συμπεριφορές αυτό-υπονόμευσης ή αυτοτραυματισμού, υπερβολική ή χαμηλή κατανάλωση φαγητού, εργασιομανία, υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης, ξεσπάσματα οργής, πανικός, σωματικά συμπτώματα και προβλήματα υγείας, κ.λ.π.
Ορισμένες τεχνικές ή εργαλεία για τη διευκόλυνση της διαδικασίας, που αναφέρονται στον ιστότοπο του Richard Schwartz, περιλαμβάνουν τη χρήση εσωτερικών διαλόγων, τη χρήση της ορολογίας IFS, τον εντοπισμό του μέρους στο σώμα, την εξερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των μερών, το γράψιμο σε ημερολόγιο ή η δημιουργία τέχνης, τεχνικές όπως η μεταφορά μερών στο παρόν, αφού μερικά από αυτά μπορεί να έχουν παγώσει στο παρελθόν, γυρνώντας πίσω στο χρόνο και θεραπεύοντας το μέρος ή «αποφορτίζοντας το», διάλογο με τον Εαυτό για να καταλάβουμε πώς να μην συγχωνεύεται με διάφορα μέρη. Όταν εργαζόμαστε με νεαρά μέρη της ψυχής μας, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τεχνικές παιχνιδιοθεραπείας ή τέχνη. Ένας τρόπος για να γνωρίσουμε τα μέρη μας θα ήταν να αναζητήσουμε τυχόν πόλωση μέσα μας ή μεταξύ των μελών της οικογένειας μας ή των σχέσεων μας, επειδή ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τα δικά μας μέρη συχνά είναι παράλληλος με τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τα αντίστοιχα μέρη των άλλων. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε μέρη του εαυτού μας είτε σε θεραπευτικά πλαίσια ή είτε μόνοι μας, ανάλογα με τους διάφορους τρόπους με τους οποίους βιώνουμε τα μέρη μας, είτε πρόκειται για εικόνες, σκέψεις, συναισθήματα, αισθήσεις ή συνδυασμό αυτών, κ.λ.π.
Η προσέγγιση θεραπείας IFS μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για εργασία με οικογένειες, ομάδες και ζευγάρια. Το βιβλίο που αναφέρθηκε παραπάνω, You Are the One You‘ve Been Waiting For / Είσαι αυτός/ ή που περίμενες, εστιάζει στα ζευγάρια. Άλλα βιβλία του Schwartz και άλλων επικεντρώνονται σε διαφορετικούς τομείς όπως το PTSD [μετά-τραυματικό στρες], η την κατάθλιψη ή το άγχος, και ούτω καθεξής. Στον ιστότοπο και στα δυο βιβλία που αναφέρονται εδώ συζητούνται οι περιορισμοί για την εκτέλεση αυτής της εργασίας, καθώς και συνήθη λάθη που μπορεί να κάνουν οι θεραπευτές ή προβλήματα που μπορεί να προκύψουν όπως η αντιμετώπιση ακραίων μερών, όπως είναι τα αυτοκαταστροφικά ή αυτοκτονικά μέρη ή άλλα ακραία μέρη πυροσβεστών, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν ως καταστροφικές συμπεριφορές εναντίον του εαυτού και των άλλων.
Πριν ασχοληθεί λοιπόν κανείς με αυτήν την διαδικασία, θα ήταν συνετό να συνειδητοποιήσει τους φόβους των διαχειριστών, τα ερεθίσματα που ενεργοποιούν συγκεκριμένους πυροσβέστες ή άμυνες κι επίσης να εκτιμήσει τον ρόλο και τις προσπάθειές όλων αυτών των προστατευτικών πτυχών του εαυτού. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τους πυροσβέστες ή τις πιο έντονες ή καταστροφικές άμυνες μας. Τέλος, περιορισμοί στην εκτέλεση αυτού του είδους της εργασίας μπορεί επίσης να προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον ή τις συνθήκες ζωής του ατόμου. Συχνά τα περιβάλλοντα μας διατηρούν τις εσωτερικές μας δομές στη θέση τους ή μπορούν να ενεργοποιούν τα προστατευτικά μας μέρη ή τις άμυνες μας. Η επίγνωση του εσωτερικού μας κόσμου και η επούλωση φέρνουν περισσότερη ελευθερία και ανεξαρτησία. Επίσης, απαιτείται χρόνος κι ένα μίνιμουμ ασφαλή πλαίσιο ή περιβάλλον.
Τα δυνατά σημεία αυτού του μοντέλου ανάπτυξης και επούλωσης που αναφέρονται στον ιστότοπο του Schwartz περιλαμβάνουν το γεγονός ότι το μοντέλο από-παθολογεί τα συμπτώματα, εστιάζει στα δυνατά σημεία και την άθικτη πτυχή του κάθε ατόμου, καθώς και την ικανότητα τμημάτων του εαυτού να αναπτύσσονται και να θεραπεύονται, προάγοντας έτσι την ενοποίηση / ενδυνάμωση. Το μοντέλο παρέχει επίσης μια ισχυρή γλώσσα εύκολα κατανοητή από μη επαγγελματίες, η οποία διευκολύνει την κατανόηση και επεξεργασία της εμπειρίας μας και την αποφόρτιση από τα βάρη του παρελθόντος και τις μη χρήσιμες άμυνες. Παρέχει μια οικολογική κατανόηση ολόκληρου του συστήματος θεραπείας, συμπεριλαμβανομένου του θεραπευτή και των δικών του μερών. Ο θεραπευτής βλέπει τον πελάτη ως «συν-θεραπευτή», εμπιστευόμενος τη σοφία του εσωτερικού συστήματος των ανθρώπων. Το IFS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ποικίλων προβλημάτων ψυχικής υγείας, ειδικά, περίπλοκο μετά-τραυματικό στρες. Έχει διαπιστωθεί ότι η προσέγγιση IFS είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για όσους αντιμετωπίζουν θέματα τραύματος, αλλά και εθισμού, καθώς βοηθά τους ανθρώπους να οργανώσουν τα εσωτερικά τους συστήματα, να βρουν επούλωση από το παρελθόν και να επιτύχουν περισσότερη αυτοηγεσία. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει οποιοδήποτε άτομο που έχει στόχο την προσωπική ανάπτυξη και απλά ως μέσο για να κατανοήσει κανείς τον εαυτό του και να ζήσει μια πιο ολοκληρωμένη και επικεντρωμένη ζωή.
Ολοκληρώνοντας αυτό το κομμάτι, θα ήθελα να αναφέρω ότι, όπως και οι πρακτικές διαλογισμού και άλλα εργαλεία και θεραπευτικές παρεμβάσεις για τις οποίες έχω γράψει, χρειάζεται κανείς να κινείται με προσοχή. Είναι ισχυρά εργαλεία και πρέπει ίσως να έχουμε ένα σύστημα υποστήριξης, να διαβάζουμε και να μαθαίνουμε περαιτέρω προτού ασχοληθούμε με τις πρακτικές, να προχωράμε με μικρά βήματα, καθώς και να αναζητήσουμε υποστήριξη από ενημερωμένους και καλοπροαίρετους επαγγελματίες εάν παραστεί ανάγκη . Τέλος, μπορεί να συνεχίσω την παρουσίαση του IFS και να αναφερθώ σε κάποιες ερωτήσεις ή πρακτικές στην επόμενη ανάρτηση.
Θα τελειώσω το σημερινό κείμενο με το There was a child went forth / Υπήρχε ένα παιδί που προχωρούσε, ένα όμορφο ποίημα του Walt Whitman για το πώς είναι φυσικό για τα παιδιά να ενσωματώνουν εικόνες, ήχους, αντικείμενα, ανθρώπους, συναισθήματα και γενικά όλες τις εμπειρίες, στο δικό τους πλαίσιο αναφοράς, και στη συνέχεια καθώς μεγαλώνουν γίνονται τα ίδια οι εικόνες, οι ήχοι, τα συναισθήματα και τα γεγονότα για την επόμενη γενιά παιδιών. Αυτή τη συλλογή ποιημάτων μου την έκανε δώρο η πρώτη φίλη στο νησί, η Μίνα, πριν από δεκαετίες. Βρήκα τη γλώσσα του Walt Whitman όμορφη, αλλά ίσως η έκταση των ποιημάτων με απέτρεψε από το να τα διαβάσω όλα, και μετά από δεκαετίες μπορώ να ομολογήσω ότι δεν έχω ακόμη τελειώσει την ανάγνωση του βιβλίου, αλλά έχω συχνά επιστρέψει με την πάροδο των χρόνων σε μερικά ποιήματα όπως αυτό που δημοσιεύω σήμερα.
Μια απόπειρα μετάφρασης του ποιήματος:
Ένα παιδί προχωρούσε κάθε μέρα,
Και το πρώτο αντικείμενο που κοίταζε και λάμβανε με απορία ή οίκτο ή αγάπη ή τρόμο, αυτό το αντικείμενο γινόταν,
Και αυτό το αντικείμενο γινόταν μέρος του για την ημέρα ή ένα συγκεκριμένο μέρος της ημέρας. . . . ή για πολλά χρόνια ή για ολόκληρους κύκλους χρόνων.
Οι πρώτες πασχαλιές έγιναν μέρος αυτού του παιδιού,
Και το γρασίδι, και οι άσπρες και κόκκινες πρωινές δόξες, και το λευκό και κόκκινο τριφύλλι, και το τραγούδι της φοίβης,
Και τα αρνιά που γεννήθηκαν τον Μάρτη, και τα αχνά ροζ νεογέννητα της χοιρομάνας, και το πουλάρι της φοράδας, και το μοσχάρι της αγελάδας, και οι θορυβώδης νεοσσοί του αχυρώνα ή του βούρκου της λίμνης.. . και τα ψάρια που αιωρούνται με τόση περιέργεια εκεί βαθιά . . . και το όμορφο περίεργο υγρό. . και τα υδάτινα φυτά με τα χαριτωμένα επίπεδα κεφάλια τους. . όλα έγιναν μέρος του
Και τα βλαστάρια των χωραφιών του Απρίλη και του Μάη έγιναν μέρος του. . . . τα λάχανα χειμωνιάτικων κόκκων και αυτά του ανοιχτοκίτρινου καλαμποκιού και των λαμπερών ριζών του κήπου,
Και οι μηλιές καλυμμένες με άνθη και οι καρποί μετά. . . . και τα ξυλόμουρα. . και τα πιο κοινά ζιζάνια του δρόμου.
Κι ο γέρο μπεκρής τρικλίζοντας προς το σπίτι από το υπόστεγο της ταβέρνας από όπου είχε μόλις πριν λίγο σηκωθεί,
Και η δασκάλα που πέρασε στο δρόμο της για το σχολείο. . και τα φιλικά αγόρια που πέρασαν . . και τα καβγατζίδικα αγόρια . . και τα τακτικά και φρέσκα κορίτσια. . και το ξυπόλητο Μαύρο αγόρι και κορίτσι [*το ποίημα γράφτηκε τον 19ο αιώνα και χρησιμοποιείται η λέξη νέγρος]
Και όλες οι αλλαγές όπου κι αν πήγαινε στην πόλη και τη χώρα / εξοχή.
Οι δικοί του γονείς. . αυτός που είχε ωθήσει την πατρική ύλη τη νύχτα, και έγινε ο πατέρας του.. . και αυτή που τον συνέλαβε στην κοιλιά της και τον γέννησε. . . . έδωσαν σε αυτό το παιδί περισσότερα από τον εαυτό τους από αυτό μόνο,
Του έδιναν μετά κάθε μέρα. . . . αυτοί και κάτι από αυτούς έγιναν μέρος του.
Η μητέρα στο σπίτι βάζοντας ήσυχα τα πιάτα στο τραπέζι του δείπνου, Η μάνα με ήπια λόγια . . . . με καθαρό σκούφο και φόρεμά. . . . μια υγιεινή μυρωδιά σκορπά από το πρόσωπο και τα ρούχα της καθώς περνάει:
Ο πατέρας, δυνατός, αυτάρκης, αντρικός, κακός, θυμωμένος, άδικος,
Το χτύπημα, η γρήγορη δυνατή λέξη, το σκληρό παζάρι, το πανούργο δέλεαρ,
Οι οικογενειακές χρήσεις, η γλώσσα, η παρέα, τα έπιπλα. . . . η λαχτάρα και το φούσκωμα της καρδιάς,
Στοργή που δεν θα εκφραστεί. . . . Η αίσθηση αυτού που είναι αληθινό. . . . η σκέψη μήπως τελικά αποδειχτεί μη αληθινό /πραγματικό,
Οι αμφιβολίες της ημέρας και οι αμφιβολίες της νύχτας. . . . της περιέργειας τα αν και πώς,
Αν αυτό που φαίνεται είναι όντως έτσι. . . . Ή είναι όλα αναλαμπές και στίγματα φωτός;
Άντρες και γυναίκες συνωστίζονται γρήγορα στους δρόμους. . αν δεν είναι αναλαμπές και στίγματα [φωτός] τι είναι;
Οι ίδιοι οι δρόμοι και οι προσόψεις των σπιτιών. . . . τα αγαθά στα παράθυρα, Οχήματα . . καρότσες. . οι κλιμακωτές αποβάθρες και το τεράστιο πέρασμα των φεριμπότ.
Το χωριό στην ορεινή περιοχή ιδωμένο από μακριά το ηλιοβασίλεμα. . . . το ποτάμι ανάμεσα. Σκιές . . φωτοστέφανα και ομίχλη. . το φως που πέφτει στις στέγες και στα λευκά ή καφέ αετώματα, τρία μίλια μακριά,
Η σκούνα εδώ κοντά πέφτει νυσταγμένη στην παλίρροια. . το μικρό σκάφος χαλαρό ρυμουλκείται στην πρύμνη,
Τα βιαστικά κύματα και οι γρήγορες σπασμένες κορυφές και τα ραπίσματα.
Τα στρώματα των χρωματιστών σύννεφων . . . . η μακρινή ολομόναχη γραμμή της βυσσινί απόχρωσης. . . που βρίσκεται ακίνητη στην απλωσιά της καθαρότητας,
Η άκρη του ορίζοντα, το κοράκι της θάλασσας, το άρωμα του αλμυρού βάλτου και της λάσπης της ακτής.
Αυτά έγιναν μέρος αυτού του παιδιού που προχωρούσε κάθε μέρα, και που τώρα προχωρά και πάντα κάθε μέρα θα προχωρά,
Και τώρα όλα αυτά γίνονται εκείνου ή εκείνης που τα μελετά / τα παρατηρεί.
